Een onzekere toekomst: schoolbibliotheekwerk als lokale welzijnstaak; gesprek met mevrouw Kessels, directrice Provinciale Bibliotheekcentrale Noord-Brabant
Ooit was, zo wordt gezegd, de schoolbibliotheekdienst van de Provinciale Bibliotheek Centrale Noord-Brabant met meer dan twaalf functionarissen de grootste van het land. Nog altijd zijn er zo'n acht werknemers, maar de toekomst is nu onzeker. De continuering van de werksoort is immers meer dan ooit afhankelijk van het oordeel van de plaatselijke bibliotheken.
We beginnen het gesprek met een tegenstrijdig gegeven.
- Hoe valt de groei in wisselcollecties en de afname in personeelsformatie te verklaren?
‘In 1984 vond een korting op de rijksbijdrage met 18, 1% plaats. Het schoolbibliotheekwerk, dat relatief goed ontwikkeld was, werd toen extra gekort in vergelijking met andere takken van dienstverlening: de formatie zakte van 11, 7 naar 7, 4. De werkwijze werd aangepast door een verdergaande schooloverstijgende aanpak in de vorm van themabijeenkomsten in plaats van individuele bezoeken aan scholen en daarnaast trad er een autonome groei op van de afname van wisselcollecties. Die toename was een gevolg van het al in jaar en dag opgebouwde contact met scholen en met onderwijsbegeleidingsdiensten. Er zit ook een nadeel vast aan de nauwe samenwerking met de onderwijsbegeleidingsdiensten. Naarmate het werk aan afstemming op het onderwijs won, is ook een zekere verzelfstandiging en zelfs vervreemding ten opzichte van het reguliere bibliotheekwerk opgetreden. Met de Welzijnswet zijn we voortaan meer dan voorheen aangewezen op de plaatselijke bibliotheken en die zijn daar nauwelijks bij betrokken geweest. Daar komt nog bij dat we er niet in zijn geslaagd om in alle regio's eenzelfde manier van werken met onderwijsbegeleidingsdiensten te realiseren.
In Breda vinden nauwelijks nog individuele bezoeken aan scholen plaats. De scholen gaan daarvoor naar de onderwijsbegeleidingsdienst en dat is heel efficiënt.
Toch heeft Breda geen voorbeeldfunctie gehad, omdat de prioriteiten niet overal hetzelfde waren, de belangstelling van scholen verschillend was en de plaatselijke bibliotheken de schoolbibliotheekdienst soms als concurrent zagen. In Bergen op Zoom, Etten-Leur, Den Bosch, Oss, Helmond, Uden en Eindhoven is veel minder samenwerking en voert men ten dele het schoolbibliotheekwerk zelf uit.’
- De overhead van de Provinciale Bibliotheek Centrale wordt te groot geacht. Hoe wordt de gewenste inkrimping gedacht?
‘Het provinciale beleid ten aanzien van de gedecentraliseerde situatie stelt een aantal randvoorwaarden: de Provinciale Bibliotheek Centrale heeft als wettelijke taken directievoering en financiële administratie van bibliotheken in gemeenten met minder dan 30.000 inwoners. De directievoering heeft op dit moment zestien formatieplaatsen en dat moet beduidend minder. Daarnaast zijn er een aantal steuntaken en de prioriteitstelling daarbinnen moet in overleg met de plaatselijke bibliotheken gebeuren. Daarbij is voldoende ruimte opengelaten voor de ondersteuning van het schoolbibliotheekwerk via de plaatselijke bibliotheken.’
- Is het onderwijs in de totstandkoming van de nota Naar een provinciaal bibliotheeknetwerk niet gehoord?
‘Vorig jaar is er door de Provinciale Bibliotheek Centrale een brief gestuurd naar alle scholen. Daarin werd de nieuwe werkwijze uiteengezet en werd aangedrongen dat de scholen de bibliotheken zouden laten weten wat hun wensen waren inzake de dienstverlening door lokale bibliotheken. Daarop is nauwelijks respons gekomen en daarom hebben we besloten nogmaals een brief rond te sturen. Bovendien hebben we ook de onderwijsbegeleidingsdiensten op de hoogte gesteld. Het woord is nu aan het onderwijs.’
- Provinciale Staten hebben begin 1988 besloten om 2, 2 miljoen gulden voor de periode 1989-1992 te reserveren voor eventuele knelpunten in de uitvoering van samenwerkingstaken. Welke prioriteiten stelt de Provinciale Bibliotheek Centrale in de verdeling van deze gelden?
‘Aan de bibliotheken is gevraagd om voor 1 juni 1988 aan te geven wat zij aan diensten denken af te nemen, die ze aan de Provinciale Bibliotheek Centrale moeten gaan betalen. Er zijn drie mogelijkheden ten aanzien van het schoolbibliotheekwerk:
1. zelf doen met ondersteuning van de Provinciale Bibliotheek Centrale.
2. uitbesteding aan de Provinciale Bibliotheek Centrale (samenwerkingstaak).
3. stopzetten van het schoolbibliotheekwerk of voortzetting in het verlengde van het jeugdbibliotheekwerk.
In de keuze voor mogelijkheid 2 of 3 kan een gebrek aan financiële middelen een rol spelen. In dat geval kan een gedeelte van de 2, 2 miljoen worden aangesproken om de bibliotheken tegemoet te komen.
Probleem is echter dat de Provinciale Bibliotheek Centrale nog een aantal andere samenwerkingstaken heeft, waaronder de bibliobusdienst. Wordt er lokaal besloten de bibliobus op te heffen dan krijgt de Provinciale Bibliotheek Centrale mogelijk met wachtgeldverplichtingen te maken die ook uit de 2, 2 miljoen betaald moeten gaan worden. Zolang het standpunt van de lokale bibliotheken niet bekend is, kan nog geen beslissing worden genomen inzake de hoogte van de prijssubsidie aan de tarieven voor het schoolbibliotheekwerk.
Wij verwachten niet dat de bibliotheken en masse geen gebruik zullen gaan maken van de ondersteuning van de Provinciale Bibliotheek Centrale inzake het schoolbibliotheekwerk. In de ondersteuningstaken kunnen wij wel prioriteiten stellen, maar niet in de samenwerkingstaken. Het is moeilijk om de lokale bibliotheken duidelijk te maken dat er specifieke deskundigheid en know-how nodig is voor goed schoolbibliotheekwerk. Dat wordt mede veroorzaakt doordat scholen het belang van schoolbibliotheekwerk niet genoeg onderstrepen.
- Hoe gaan de ondersteuningstaken in de toekomst ingevuld worden?
‘Gedacht wordt aan deskundigheidsbevordering van lokale bibliotheek functionarissen, aan het organiseren van themabijeenkomsten, het samenstellen van handleidingen en het adviseren per telefonisch contact.’
- Betekent dat niet dat de schoolbibliotheekdienst zichzelf overbodig gaat maken?
‘Nee, wanneer ze ervoor zorgt dat ze een meerwaarde blijft toevoegen aan het plaatselijk bibliotheekwerk. Via onderzoek en contacten met onderwijsbegeleidingsdiensten moeten we de wensen van de doelgroep in kaart blijven brengen. Op die manier zal de dienstverlening van de Provinciale Bibliotheek Centrale goed aan kunnen sluiten op de wensen van de gebruikers.’
- Kent het onderwijs de mogelijkheden van de 2, 2 miljoen overgangsgeld van de Provinciale Staten?
‘Nee, maar de scholen zullen alsnog zo duidelijk mogelijk geïnformeerd gaan worden wat de consequenties zijn als het schoolbibliotheekwerk gaat verdwijnen. De lokale bibliotheken moeten de problemen die gaan ontstaan, onderkennen.
Eerst zullen we de lokale beleidskeuzen inventariseren. Mocht blijken dat er ernstige knelpunten zijn in het schoolbibliotheekwerk, dan zal nagegaan worden hoeveel ruimte er is in het overgangsgeld om de tarieven voor het schoolbibliotheekwerk in de komende jaren geleidelijk te verhogen. Hoe groot die ruimte is, hangt ook af van mogelijke wachtgeldverplichtingen.’
Auteursrechtelijk beschermd