Leesgoed. Jaargang 15

Nieuws en ander nieuws

Pluim van de Maand

april is Ik maak je weer beter, zei Beer van Janosch (Casterman). Die van mei ging naar Slaap lekker, meneer Beer van Jill Murphy (Holland). Die van juni naar Brief in de fles van Helme Heine (Gottmer). De Pluim van de Maand wordt maandelijks uitgereikt door Bobo, Margriet en Studio aan een boek voor drie- tot achtjarigen dat opvalt door verantwoord gebruik van taal en illustratiemateriaal. Inlichtingen: Marcella Pleysier, telefoon (Nederland) 023-304360.

Libris Woutertje Pieterse Prijs

Deze prijs werd dit jaar voor het eerst toegekend. (Zie voor het totstandkomen Leesgoed 1987/6 p. 250-251.) De jury vond Annetje Lie in het holst van de nacht van Imme Dros (Van Holkema & Warendorf) het beste kinderboek van 1987. De jury bestond uit Jan Blokker, Bregje Boonstra, Wam de Moor en Kurt Löb. De prijs bestaat uit een oorkonde en ƒ 10.000,-. Zie ook het verslag in de rubriek Beluisterd en bekeken in dit nummer. Overigens vond Annetje Lie in het holst van de nacht ook een plaats in de lijst Best verzorgde boeken van 1987, die de CPNB organiseert (tentoonstelling in september).

Gottmer-prijs '87-'88

De J.H. Gottmer-prijs werd in 1974 ingesteld ter nagedachtenis van de oprichter van de toenmalige uitgeverij J.H. Gottmer (nu Gottmer/Becht), en wordt om de twee jaar uitgereikt ‘aan een persoon of instelling die een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de stimulering van het lezen, gericht op het proces van bewustwording’. Dat waren tot nog toe: de Provinciale Bibliotheekcentrale Noord-Holland (voor een project van de sociaal-culturele dienst daarvan), Gerrit Luidinga (wegens Boekwinkel op School), Literama, Heleen Kernkamp-

[p. 141]

Biegel, en Guillaume en Rietje Nivard (van de Amsterdamse Kinderboekwinkel). Dit jaar is het de Stichting Schrijvers-School-Samenleving te Amsterdam, met een aanmoedigingsprijs voor Stichting Plint te Eindhoven. De eerste instelling organiseert lezingen en projecten door schrijvers op scholen en andere instellingen, zoals onze lezers wellicht bekend is, en de tweede produceert posters en kaarten met steeds de combinatie van het beeld van een beeldend kunstenaar en het woord van een dichter. De jury bestaat uit S.J. Doorman (hoogleraar filosofie Technische Universiteit Delft), Dick Reumer (directeur NBLC) en Max van Rooy (adjunct-directeur NRC-Handelsblad).

Glazen Globe

Het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap heeft de Glazen Globe, prijs voor het beste ‘aardrijkskundig jeugdboek’, toegekend aan Bodil Hagbrink voor Leven in Lapland (Gottmer). De prijs werd haar op 24 maart in het Scheepvaartmuseum te Amsterdam overhandigd, door de president-directeur van Nutricia, E.J. van der Hagen, die geograaf is.

Kohnstammprijs

De Stichting IVIO te Lelystad deelt op gezette tijden de Kohnstammprijs uit aan personen of instellingen die zich hebben ingezet voor de vergoting van kansen van mensen die van huis uit weinig kansen hebben, wat dus hetzelfde doel is als dat van IVIO. Dit jaar werd de Kohnstammprijs (groot ƒ 5.000,-) toegekend aan de auteurs van de Turkse leesmethode Türkçe abece (uitgegeven door Zwijsen). In de jury zaten professor doctor G.A. Kohnstamm (kleinzoon van de prijs-Kohnstamm), professor doctor H.F.M. Crombagh en mevrouw J. van Leeuwen.

Halewijn-prijs

De stad Roermond kende dit jaar de Halewijn-prijs toe aan Ton van Reen voor zijn gehele werk, waaronder, zoals bekend, ook jeugdliteratuur. Ton van Reen nam de prijs op 16 april tijdens een literaire manifestatie in Roermond in ontvangst.

Zwijsen-prijs

De gloednieuwe Zwijsen-prijs, voor uitgaven of activiteiten die een stimulerende rol vervullen in de verbinding van het schoolse lezen met het thuis lezen, is in januari dit jaar uitgereikt aan Joke van Leeuwen voor geheel haar werk, met name echter de boekjes die zij voor beginnende lezers schreef.

Jenny Smelik-Kiggen Prijs

Bedoeld voor manuscripten, boeken of vergelijkbaar materiaal dat een bijdrage levert aan het intercultureel onderwijs, althans bevordert dat men zich bewuster en prettiger in een interculturele samenleving beweegt. Voor de vijfde keer uitgereikt, dit jaar aan de Turkse illustratrice Can Göknil, wegens haar illustraties bij het nog onuitgegeven manuscript De kleine groene worm, een verzameling raadsels die zich naar het oordeel van de jury leent voor een meertalig prentenboek.

Prijs Nederlandse Illustratoren Club 1988

Aan de jaarlijkse tentoonstelling was zoals ook vorig jaar een jurering verbonden. Een jury van illustratoren koos uit het werk van hun vakbroeders en -zusters in vier categorieën (redactioneel, boek, reclame en institutioneel) drie beste inzendingen. In de categorie boek waren dat het omslag door Fiel van der Veen van De rode prinses, het omslag door Sylvester Brobbel van Nog meer economie voor jou en de illustratie ‘Middeleeuwse boeren’ van Kees de Kiefte in Bij de tijd.

Andersen-medaille voor Annie M.G. Schmidt

De Andersen-medaille wordt om de twee jaar uitgereikt aan zowel een auteur (vanaf 1956) als een illustrator (vanaf 1966) van kinderboeken, die zich volgens een internationale jury in hun werk hebben onderscheiden. Tot 1962 betrof de prijs een boek, vanaf 1962 het gehele werk. De prijs wordt georganiseerd door de International Board on Books for Young people (IBBY) en bestaat uit een gouden medaille en een oorkonde. De nominaties worden verzorgd door de nationale secties van deze club: zie ook Leesgoed 1988/1 p. 51 voor een opsomming van kandidaten. De jury bestaat uit de voorzitter van IBBY en acht kinderboekspecialisten uit diverse landen. De Nederlandse sectie droeg Annie M.G. Schmidt en The Tjong Khing voor. En ziedaar: de jury besloot de Andersenmedaille dit jaar aan Annie M.G.

Schmidt uit te reiken, en aan de Tsjechische illustrator Dusan Kállay (zie over de laatste, toevallig, Leesgoed 1988/2). De medailles worden tijdens het komende IBBY-congres in Oslo (zie Agenda) overhandigd.

De auteurs die vóór Annie M.G.

Schmidt de Andersen-medaille ontvingen zijn: Eleanor Farjeon (voor The little bookroom), Astrid Lindgren (voor Rasmus pa luffen), Erich Kästner (voor Als ich ein kleiner Juge war), Meindert DeJong, René Guillot, Tove Jansson, José Maria Sanchez-Silva en James Krüss (gedeelde prijs in 1968), Gianni Rodari, Scott O'Dell, Maria Gripe, Cecil Bødker, Paula Fox, Bohumil Riha, Lygia Bojunga Nunes, Christine Nöstlinger en Patricia Wrightson. Geen slecht gezelschap!

Premio Grafico di Bologna 1988

Tijdens de Internationale Kinderboekenbeurs in Bologna worden sinds jaar en dag twee prijzen uitgereikt, de Grafische Prijs van Bologna en de Prijs van de Critici in de dop. De Grafische Prijs werd in de categorie Jonge Kinderen gegeven aan Animal Numbers (Lutterworth Press, Cambridge), met een eervolle vermelding voor ABC Ein sechsundzwanzig Buchstabenbuch (Neugebauer, Salzburg), La naissance de Celestine (Duculot, Gembloux, België) en A present (Book Loan Publishing, Kobe, Japan).

In de categorie Oudere Jeugd ging de prijs naar Le livre de la création (Centurion, Parijs), met een eervolle vermelding voor Jak Vyobit Bumerang (Albatros, Praag), de reeksen Découverte Gallimard en Page Blanche (Gallimard, Parijs) en Le lutin aux rabans (zoiets als de guit met de linten, Ipomée, Moulins, Frankrijk). De jury bestond uit Milton Glaser (VS), Saul Bass (VS), Bob Noorda (Nederland), Roman Cieslewicz (Polen), Giulio Confalonieri (Italië) en Alfred Honegger (BRD), allen grafisch ontwerper.

Premio ‘Critici in erba’ 1988

De prijs van de Critici in de dop, zie boven, werd toegekend (na een ‘lang en hevig debat’ meldt het persbericht) aan Die Blumenstadt van Eveline Hasler en Stepan Zavrel (Bohem, Zürich). De concurrent was een uitgave van de sprookjes van Grimm, geïllustreerd door Kelek, van uitgeverij Hatier (Parijs).

In memoriam Han G. Hoekstra

Op 15 april 1988 overleed Han G. Hoekstra. Voor kinderboekmensen de naam verbonden aan gedichten voor kinderen, het meest recent gebundeld in De kikker van Kudelstaart en andere versjes (Querido, 1987), terwijl in vele boekenkasten ook nog wel Rijmpjes en versjes uit de nieuwe doos, Het verloren schaap, De ijsmuts van prins Karel en Versjes uit de grabbelton zullen staan, en misschien ook nog wel Het schoentje van Roosmarijn en Het toverpoeder, een speelboek. Net als Annie M.G. Schmidt begon Han G. Hoekstra voor kinderen te schrijven in de periode vlak na de oorlog toen hij bij Het Parool werkte. (Hij was er journalist tot 1971.)

Han G. Hoekstra (geboren te Den Haag in 1906) schreef ook verzen voor grote mensen; hij debuteerde in 1933 met Dubbelspoor, en in 1940 volgde Het ongerijmde leven. Van 1940 tot en met 1942 maakte hij deel uit van de redactie van Criterium. Hij was een van de redacteurs van het tijdens de oorlog illegaal gepubliceerde Vrij Nederlandsch Liedboek, en was bevriend met Jan Campert. Na de oorlog verschenen de bundels Amorosa, Panopticum en De Zandloper en in 1972 de Verzamelde gedichten (Querido). In 1972 ontving hij ook de Constantijn Huijgens Prijs voor zijn gehele werk.

In memoriam Arnold Lobel

Op 4 december 1987 overleed Arnold Lobel op 54-jarige leeftijd aan een hartaandoening in het Doctors Hospital in Manhattan. Arnold Lobel werd geboren in Los Angeles, maar groeide op in Schenectady, New York, en haalde een Bachelor of Fine Arts in Brooklyn (het Pratt Institute). Hij trouwde met Anita Kempler, die hij bij het Pratt Institute had ontmoet, en met wie hij enkele boeken maakte. Lobel's eerste kinderboek was Red Tag comes back, in 1961. Daarna volgden bijna 100 andere titels als men de door hem geïllustreerde boeken van andere auteurs meerekent. Van die titels zijn vele in het Nederlands vertaald.

In memoriam Kurt Baumann

Op 22 februari 1988 overleed Kurt Baumann, de maker van prentenboeken als De gelaarde kat (tekeningen Jean Claverie), Jonas Dorsvlegel (M. Koci), De nachtegaal (Fulvio Testa), Piro en de brandweer (Jiri Bernard) en andere Piro-prentenboeken, De prins en de luit (Jean Claverie), De rattenvanger van Hamelen (Jean Claverie) en Zal ik je leren brood bakken? (L. de Horna). Kurt Baumann werd in 1935 geboren, aan de Zwitserse kant van de Rijn. Begon zijn beroepsleven als goudsmit, deed vervolgens van allerlei, ging studeren in Zürich (Duitse letterkunde, pedagogie en geschiedenis), gaf les, werd lector voor Nord-Süd Verlag en

[p. 142]

Bohem Press. Getrouwd, een zoon en een dochter.

In memoriam Virginia Haviland

Op 6 januari 1988 overleed de moeder van alle documentatiecentra in de VS, dat wil zeggen het hoofd sinds 1963 van het Children's Literature Center van de Library of Congress in Washington. Die bezigheid leidde als vanzelf tot uitgaven als Children's Literature: a Guide to Reference Sources (1966) en later talrijke andere bijdragen in woord en geschrifte. Virginia Haviland was 76 jaar oud, toen ze overleed.

Top van meest uitgeleende kinderboekauteurs

Sinds het Nederlandse ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur leenrechtvergoedingen uitbetaalt aan auteurs en uitgevers wordt per steekproef gemeten van welke auteurs en hoe vaak boeken worden uitgeleend in openbare bibliotheken. Er is geen vast tarief per uitlening; er is een vastgestelde totale som (voor 1987 7, 5 miljoen gulden) en de steekproef bepaalt dan het tarief per uitlening. En het ministerie is zo aardig per jaar een lijst te publiceren van de 100 meest uitgeleende auteurs. Voor 1987 waren de meest uitgeleende kinderboekauteurs: Leni Saris (derde, na Mien van 't Sant en A.C. Baantjer), Dick Bruna, Thea Beckman, Toon Kortooms, Paul Biegel, The Tjong Khing, Heleen Kernkamp-Biegel, Annie M.G. Schmidt, M.J. Boele van Hensbroek-Reesink, Henri Arnoldus, Carl Hollander, Pieter Grashoff, Guus Kuijer, Evert Hartman, Miep Diekmann, Dolf Verroen, Rita Törnquistr, Jan Terlouw, An Rutgers van der Loeff, Rindert Kromhout, Jetty Krever, Marten Toonder, Fiep Westendorp, Anke de Vries en (nummer 98) Lo Hartog van Banda. Het begrip kinderboekauteur is even betrekkelijk als deze lijst.

Fodok-plaat

Met hulp van de PTT kon de Fodok (Federatie van Ouders van Dove Kinderen) een plaat uitgeven, geënt op een afbeelding uit Feest in Nieuwdam van Paul Menses (Leopold). Op de achterkant staan alle uitgaven voor dove kinderen van uitgeverij Leopold tot nu toe vermeld. Dat is dus wat lastig als je de plaat wil ophangen.

Jump!

In Engeland verschijnt dit jaar een nieuw maandelijks verschijnend tijdschrift voor drietot achtjarige kinderen en hun ouders. Voor de kinderen puzzels, spelletjes, verhalen en doedingen, in vierkleurendruk. Voor de ouders recensies en nieuws, en inlichtingen over wat nieuw voor kinderen is: gebeurtenissen, boeken, films. De abonnementsprijs voor Groot-Brittannië is £ 1.00 per nummer. Abonnementen en proefnummers voorlopig: Annie Hayman, Jump!, Books for Keeps Offer, Freepost, Melksham, Wiltshire SN12 7BR, Groot-Brittannië. Of dat ‘freepost’ (geen postzegel nodig) ook voor Nederland en België geldt weten we niet.

Voor de liefhebber

verschijnt al drie jaar per kwartaal het gestencilde clubblad Biggles news, ‘het enigste blad voor de verzamelaar en liefhebber van Bigglesen andere verhalen van Capt. W.E. Johns’. Het is tweetalig: Nederlands en (‘hopefully good written’ Engels. Veel te koop aangeboden en gevraagd. Adres: Sleedoornweg 84, 9674 JK Winschoten (Nederland). Telefoon 05970-24125.

Standaardcontract

Na zeer veel voorbereidend overleg was het begin 1988 dan zo ver, en kon de Nederlandse Illustratoren Club een brochure rondzenden waarin leveringsvoorwaarden en gedragscode, en een standaardcontract. Het is voor de illustratoren nu te hopen dat hun zakelijke partners ook van dit contract en die leveringsvoorwaarden en gedragscode gebruik willen maken. Wie belangstelling heeft kan deze zaken bij het secretariaat van de NIC opvragen: postbus 15183, 1001 MD Amsterdam.

New books from Flanders

Ter gelegenheid van de Internationale Kinderboekenbeurs van Bologna verscheen bij het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (Administratie voor Kunst) een engelstalige brochure waarin nieuwe uitgaven voor kinderen van Vlaamse uitgeverijen beschreven worden.

De brochure is te krijgen bij het ministerie, adres Koloniënstraat 29-31, 1000 Brussel (België).

Redactiewisseling Jeugdboekengids

Na 36 jaar hoofdredactie nam Paul Waterschoot afscheid van Jeugdboekengids, om plaats te maken voor Marita de Sterck. Een compleet afscheid is het niet, want Paul Waterschoot maakt nu deel uit van de redactieraad.

Dedalus naar Singel 262

Uitgeverij Dedalus, onder meer uitgever van Bubi (jaarboek van de Vlaamse jeugdliteratuur), is per 1 mei jonstleden overgenomen door De Weekbladpers, divisie Singel 262 (waar ook Querido, Leopold en De Arbeiderspers toe behoren). De uitgevers Rudy Vanschoonbeek en Ronald Grossey treden in dienst van De Weekbladpers en zullen onderdak vinden in het kantoor van Weekbladpers Vlaanderen. Een en ander was geen gevolg van financiële nood, maar van een door Dedalus aangenomen goed voorstel van Singel 262.

Leerstoel kind en media

De Faculteitsraad van Sociale Wetenschappen van de Rijksuniversiteit te Leiden heeft de aanvraag voor een bijzondere leerstoel kind en media goedgekeurd. De aanvraag was ingediend door de Stichting voor het Kind. Als een kandidaat van buiten de universiteit wordt benoemd, heeft de Stichting voor het Kind daarvoor ƒ 17.000 ter beschikking (volgens Mare 0, 1 werkweek voor een hoogleraar).

De toekomst van het schoolmediatheekwerk

Op 21 september vindt een symposium plaats met de titel De toekomst van het schoolmediatheekwerk. Doel is twee vragen aan de orde te stellen: ten eerste, welke verworvenheden heeft het Nederlandse schoolmediatheekwerk ontwikkeld in de laatste twintig jaar, en ten tweede, wat zijn de mogelijkheden om deze verworvenheden overeind te houden ondanks het ongunstige kader van wetgeving - decentralisatie - en het actuele klimaat van bezuinigingen. Tegen die achtergrond wil het symposium een bijdrage leveren aan een analyse van de stand van zaken van het schoolmediatheekwerk in Nederland en aan een nadere fundering voor de komende jaren. Daarvoor zijn als sprekers uitgenodigd medewerkers van schoolmediatheekdiensten en bestuurders en politici die betrokken zijn bij het schoolmediatheekwerk.

Het symposium wordt georganiseerd door de Werkgroep Educatief Werk - Bibliotheken en de Faculteit der Letteren van de Katholieke Universiteit Brabant, afdeling literatuursociologie.

Voorlopig programma

Plaats: aula van de katholieke universiteit brabant

9.45	Ontvangst met koffie.
10.30	Opening door prof. dr. H. Verdaasdonk.
10.45	Prof. dr. J. van Kemenade; ‘Bibliotheek en Onderwijsbeleid’. Discussie.
11.45	W. de la Court: ‘Erflaters van Jannie Daane en Ed Spruit in het veranderend wettelijk perspectief van schoolmediatheekwerk’.
12.30	Discussie.
12.45	Lunch.
14.00-16.00	Panelsessie.
14.00-14.15	Mevr. U. Kessels: ‘Het schoolmediatheekwerk binnen de provinciale netwerkvorming’.
14.15-14.30	I. Cuppens: ‘Het schoolmediatheekwerk via een onderwijsbegeleidingsdienst’.
14.30-14.45	Gedeputeerde J. Baardmans: ‘Noord-Brabantse provinciale aspecten van het schoolmediatheekwerk’.
14.45-15.00	Discussie.
15.00-15.15	Theepauze.
15.15-15.30	E. van der Vliet, ‘Het schoolmediatheekwerk in Gelderland’.
15.30-15.45	Gedeputeerde (VVD) N.H. Broek-Laman Trip: ‘Gelderse provinciale aspecten van het schoolmediatheekwerk’.
15.45-16.00	Wethouder Pot (Utrecht): ‘De bijdrage van de bibliotheek aan onderwijsvoorrang’.
16.00	F. van der Roer (WVC): ‘De zorg voor een kwalitatief bibliotheekbeleid binnen een decentrale wetgeving’.
16.15	Plenaire discussie + pauze.
16.45	Beinema (CDA-Tweede Kamer): ‘Een zorgzame decentrale overheid, hoe moet dat?’.
17.00	Borrel.

Contributievrijdom

Als je kinderen laat betalen voor de bibliotheek, komt bijna de helft niet meer. Dat geldt tenminste als de uitkomst van het onderzoek in Maassluis representatief voor heel Nederland is. Daar werd in 1984 een rijksdaalder aan kinderen gevraagd. Dat kostte de bibliotheek 42 % van de leden. Met ingang van september 1987 schafte de gemeente (op aandrang van de bibliotheek) de contributie weer af. Begin 1988 was het aantal jeugdleden met 9 % toegenomen; het zal even werken worden om het voormalige peil weer te bereiken. Zo'n gebeurtenis, en zo'n uitkomst, maken weer duidelijk hoe wonderlijk de politiek soms in elkaar steekt. Veel overheidsgetoeter over afname van lees-

[p. 143]

vaardigheid, van ontwikkelingspeil, van onderwijspeil, over bevorderen dat er gelezen wordt enzovoort, maar met één maatregel kan een overheidsbestuur werk van jaren vernietigen.

Die Bilderwelt im Kinderbuch

Van 17 juni tot en met 10 september staat in de Josef-Haubrich-Kunsthalle in Keulen een tentoonstelling van meer dan 2000 geïllustreerde kinderboeken uit vijf eeuwen. Bij de tentoonstelling hoort een catalogus (Die Bilderwelt im Kinderbuch, dus) die bij bestelling uit buitenlanden DM 45 kost, 460 bladzijden dik is, gebonden, met 200 kleurenillustraties en met indexen. Besteladres: Verwaltung der Museen, Richartzstrasze 2-4, 5000 Köln 1. De catalogus is in eerste instantie gedrukt voor een beperkt aantal ingeschrevenen, maar wie weet blijft er nog wat over of wordt er bijgedrukt. (Dat moet wel, want het aantal te bestellen exemplaren ligt niet vast.) Rekeningnummer: Stadtsparkasse Köln, Kto-Nr 16512956 (BLZ 37050198).

Kwak

Muziekboeken met kinderliedjes vallen vaak tussen twee tafels in, omdat ze noch als muziekboek, noch als kinderboek meetellen. De eend Alfred Jodocus Kwak is genoegzaam bekend, net als zijn schepper Herman van Veen. Voor wie daaraan niet genoeg heeft, maar ook nog eens zelf aan de gang wil is er bij Harlekijn een boekje verschenen met liedjes en muziek, bewerkt voor piano- of gitaarbegeleiding.

Tentoonstelling Eric Carle

Uitgeverij Gottmer/Becht organiseerde dat een grote reizende tentoonstelling van werk van Eric Carle naar Nederland komt. Deze tentoonstelling zal te zien zijn in Haarlem (Frans Halsmuseum, 14.10 t/m 20.11), Utrecht (Nationaal Museum ‘Van Speeldoos tot Pierement’, 1.12 t/m 31.12), Middelburg (Zeeuwse Bibliotheek, 9.1 t/m 4.2 1989), Hengelo (Openbare Bibliotheek, 13.2 t/m 11.3) en Breda (Stedelijk en Bischoppelijk Museum, 18.3 t/m 8.4). Vervolgens reist de tentoonstelling naar de Bondsrepubliek, Groot-Brittannië en andere landen. Vlaanderen komt er niet aan te pas, maar Breda is vlakbij.

Friese kinderboekenweekuitgave

Eveenals vorig jaar verschijnt in Friesland ter gelegenheid van de Nederlandse kinderboekenweek een friestalige uitgave: Frou Hilarides en it Museum foar Moderne Keunst van Akky van der Veer en Baukje Wytsma, muziek Jaap Oosterwijk, illustraties Laura Tietjens, prijs bij aankoop van kinderboeken in de kinderboekenweek ƒ 4,50, daarna ƒ 12,-, uitgever Stichting It Fryske Boek. Het is een vervolg op de uitgave van vorig jaar en sluit in thema, zoals de titel al doet vermoeden, aan bij het thema van de kinderboekenweek.