Leesgoed. Jaargang 15

[p. 140]

Vakboeken

Bettigheimer, Ruth B. Grimm's bad girls & bold boys: the moral & social vision of the tales. - New Haven etc.: Yale University Press, 1987. - ISBN 0-300-03908-5. - ƒ 70,70.

Wat krijgt de jonge lezer aan morele voorbeelden uit de - immers zeer populaire - sprookjesbewerkingen van Wilhelm Grimm?

Vanuit de overtuiging dat de visie van Grimm bij het bewerken van het verzamelde sprookjesmateriaal deels bewust opgelegde, maar ook deels ingeslopen extra morele lading erin gebracht, legt een medewerkster van de State University van New York deze in facetten bloot.

Door verschillende sprookjes onderling en verschillende verwerkingen van één sprookjesmotief binnen de reeks van de Grimm-editie van 1857 of ook daarbuiten met bijvoorbeeld de verzameling van Perrault te vergelijken, komt zij tot categorische machten en rolpatronen in de verhaalwerelden: stereotypische opvattingen over bezit, loon naar werken, seksualiteit, macht en vooral over het sociale beeld van de vrouw, uitgedrukt in waardering van o.a. ‘deugdzame zwijgzaamheid’. Een bevestiging van deze conclusie vindt ze uit een telling van de gebruikte directe rede, gerekend naar geslacht van de spreker tegenover een telling van de zwijgsters. Voor wie kritisch mee wil denken. Met literatuuropgave. Zelf bestempelt zij deze studie als een tussenstap naar een verklarend onderzoek van deze opvattingen gezien tegen Grimms sociale en historische achtergrond.

- Karin Ottenhoff

Dat was nog eens lezen 2 - Amsterdam: Querido, 1987. - ISBN 90-214-5916-7. - ƒ 15,-.

In dit veertigste jaarboek van uitgeverij Querido vertellen 29 auteurs over de boeken uit hun jeugd of over hun vroegste ervaringen met lezen. Soms gebeurt dat in de vorm van een gedicht, waarin heel vaak het heimwee naar het ‘kinderlezen’ toeslaat. We vinden oude bekenden terug, van Winnie de Poeh tot Tecumseh.

Of er is verdriet over verdwenen boeken, die wel van de aardbodem verzwolgen lijken, alleen de herinnering is gebleven. Het ophalen van die herinneringen leidt een enkele maal tot nieuwe gezichtspunten en analyses. Zo heb ik bijvoorbeeld de beschouwing van de oude Classics-strips door Lloyd Haft geboeid gelezen, omdat hij stilstaat bij de motieven van de makers, iets wat je als kind niet veel doet. Belcampo beschrijft hoe het lezen zelf als vaardigheid en machtsmiddel diepe indruk op hem maakte.

Wat kinderen lazen, blijken lang niet altijd kinderboeken te zijn. En daarmee is het boek ook een duidelijk pleidooi voor een ongelimiteerde, ongecensureerde keuze van boeken.

Enkele schrijvers hebben niet zozeer hun kinderherinneringen als wel hun latere kennismaking met de grote literatuur beschreven. Daaronder valt de boeiende beschrijving van de eerste ontmoeting die Jaap Harten, als jonge dichter, met Gerrit Achterberg had.

Het boekje wordt gecompleteerd door veel bekende zwart-wit illustraties uit de besproken boeken en door een overzichtelijke bibliografie.

- Petra Barnard

Hirsch, Anna Maria. Aufbruch aus dem Elternhaus. Erwachsenwerden in Märchen. - München: Verlag J. Pfeiffer, 1987. - ƒ 32,80. - ISBN 3-7904-0521-3.

Over sprookjes en de (eventuele) werking van sprookjes zijn langzamerhand hele bibliotheken vol geschreven. In dit boek, Aufbruch aus dem Elternhaus, wordt het proces van volwassenworden geanalyseerd aan de hand van sprookjes. Sprookjes hebben volgens Hirsch een diepere betekenis: het hele ontwikkelingsproces van kinderen, het loskomen van het ouderlijk milieu, is reeds verborgen aanwezig in sprookjes.

In zeven hoofdstukken worden aspecten van dit proces beschreven; eerst vanuit de bekende vakliteratuur, vervolgens geïllustreerd aan de hand van enkele sprookjes. Ik gebruik hier bewust het woord ‘geïllustreerd’ omdat nergens wordt aangegeven dat er uitgebreid onderzoek naar deze aspecten is verrichten. Hierdoor krijgt het boek weer het karakter van zoveel boeken over de diepere betekenis van sprookjes: het klopt allemaal, maar het heeft een exemplarische weergave. Over de werking van de genoemde en besproken sprookjes wordt niets gezegd. Het proces van volwassenworden wordt uitgebreid besproken; de weergave hiervan in sprookjes ook, maar het hoofdstuk dat in al deze literatuur ontbreekt, over het effect op de lezer of luisteraar, ontbreekt ook hier. Een aardig, prettig leesbaar boek, maar veel nieuws biedt het niet.

- Toin Duijx

Pars, Hieke, en Rien van Genderen. Sara is zwart en dat doet er niet toe. - Rotterdam: Werkcentrum Internationale Solidariteit, 1987. 51 p. - ISBN 90-71088-09-X. ƒ 8,-.

Het boekje is een verslag van een drietal bijeenkomsten rond kinderboeken waarin de ontmoeting tussen verschillende culturen centraal staat. Het gaat hierbij met name om een kennismaking met andere leefwijzen. Deze bijeenkomsten vonden plaats op een basisschool in Rotterdam. Het doel was vergroting van inzicht in de ‘boodschap’ van kinderboeken, met name wat betreft andere volken en culturen. Eerst zijn fragmenten behandeld, later het boek als totaal. Conclusie is dat door het gezamenlijk spreken over criteria kritischer wordt gelezen en dat voordat boeken worden gekocht voor scholen, deze eerst worden bekeken in de bibliotheek met de vraag of zij zinvolle informatie over andere culturen bieden. Het boekje is bestemd voor leden van oudercommissies, leerkrachten uit het basisonderwijs en ouders die actief zijn in de schoolbibliotheek. Het geeft tevens informatie over een manier van werken met en door ouders. Het boek is exemplarisch: een verslag van één school, zodat de conclusies met de nodige voorzichtigheid moet worden bekeken. Het is aanbevelenswaardig deze activiteit op meerdere scholen te laten plaats vinden en de effecten te onderzoeken. De drie bijeenkomsten op deze school zijn een wat magere basis voor algemene conclusies. Niettemin kan het boekje zeker zijn nut hebben als leidraad voor het opzetten van gespreksgroepen rond dit thema.

- Christa Hoekema-van Vliet