Leesgoed. Jaargang 15

[p. 262]

Nieuws en ander nieuws

Pluim van de maand

november is voor Lola de beer van Trude de Jong (Sjaloom, illustraties Georgien Overwater). De Pluim van de Maand wordt maandelijks uitgereikt door Bobo, Margriet en Studio aan een boek voor drie- tot achtjarigen dat opvalt door verantwoord gebruik van taal en illustratiemateriaal. Inlichtingen: Marcella Pleysier, telefoon (Nederland) 023-304360. De vijftigste Pluim wordt niet speciaal gevierd (want al kinderboekenweek); de vijfenvijftigste Pluim (maart) wordt hoogstwaarschijnlijk wèl gevierd.

Omslag '89

Kindergalerij Bellemans (Axel), NBLC, de Zeeuwse Bibliotheek en Art Unlimited gaan in samenwerking een jaarlijks terugkerende expositie van omslagen van kinderboeken samenstellen. Een jury kiest uit inzendingen 20 omslagtekeningen. Daarvan brengt Art Unlimited er 5 uit als prentbriefkaart, en alle 20 reizen ze vervolgens als tentoonstelling rond. De jury bestaat uit Mara Piek-van Slooten (NBLC), Joke Bellemans-van der Weijst (Galerie Bellemans), Thea de Leeuwen (Zeeuwse Bibliotheek), Alfons van Heusden (docent/illustrator) en Wim Hofman (auteur/illustrator). Uitgevers (uit Nederland en Vlaanderen) worden uitgenodigd de volgens hen in aanmerking komende boeken (één exemplaar per titel) te sturen naar Zeeuwse Bibliotheek, Thea de Leeuwen, Kousteensedijk 7, 4331 JE Middelburg (Nederland).

De tentoonstelling gaat volgens plan omvatten de ingelijste 20 tekeningen mèt bijbehorende boeken, 5 aankondigingsaffiches met ruimte voor eigen imprint, informatie over de deelnemende illustratoren en een set van de verschenen kaarten. Men denkt aan een prijs van ƒ 150 of Bfr 3000 (zomer) tot ƒ 250 of Bfr 5000 (hoogseizoen), een tijdsduur werd niet genoemd.

Jury Libris Woutertje Pieterse Prijs

Dezelfde jury die begin dit jaar deze prijs aan Imme Dros voor Annetje Lie in het holst van de nacht uitreikte, zal dat begin 1989 doen aan het volgens die jury beste kinderboek van 1988. De jury bestaat uit Jan Blokker (voorzitter), Bregje Boonstra, Kurt Löb en Wam de Moor.

Uitgevers die menen dat hun uitgaven voor de prijs in aanmerking komen dienen die te sturen naar de secretaris, Umtul Kiekens, per adres Stichting Woutertje Pieterse Prijs, Sparrenlaan 37, 3742 WD Baarn. Telefoon (Nederland) 02154-20820.

Kinderkast 1988

De jaarlijkse Kinderkast-prijs voor het beste nederlandstalige televisieprogramma voor kinderen, toegekend door een onafhankelijke jury onder auspiciën van de Stichting voor het Kind (de kinderpostzegelstichting), was voor De Meester, een serie uitzendingen van de BRT van Jan Dingenen. De Kleine Kinderkast-prijs ging naar Leonie Janssen, voor haar presentatie van Volsuper.

Stripschap-prijs

Zoals gebruikelijk uitgereikt tijdens de strip-driedaagse, dit jaar op 4-6 november in het Congrescentrum te Den Haag, aan Toon (FC Knudde) van Driel. De Stripschap-penningen gingen naar Aart Clerkx voor Doodverf, Jacques Tardi voor 120, Rue de la Gare en het drietal Robert van der Kroft, Wilbert Plijnaar en Jan van Die voor de vernieuwde versie van Sjors en Sjimmie.

Prix du livre pour la jeunesse de la Fondation de France

In de categorie ‘albums’ werd La naissance de Célestine van Gabrielle Vincent (Duculot) bekroond, in de categorie ‘premières lectures’ Le gentil facteur van Janet en Allan Ahlberg (Albin Michel Jeunesse, ook in Nederland als De puike postbode bekroond), in de categorie ‘contes et romans’ Les enfants de Noé van Jean Joubert (Ecole des loisirs), in de categorie ‘documentaires’ Copains des bois van Renée Kayser (Milan) en in de categorie ‘livres-jeux’ Dix masques historiques à assembler van Christos Kondeatis (Casterman). Bij deze prijs hoort een erelijst die bij de Fondation te bevragen is. Adres: 40 Avenue Hoche, Paris (8e arr.), telefoon (Frankrijk) 01-45636666.

Prix Enfantaisie

Uitgereikt in het kader van de Salon du Livre van Genève, aan Didier Herlem voor Mystère au chocolat (Amitié).

Grand Prix des jeunes lecteurs

Van de Fédération des Parents d'élèves de l'enseignement public (PEEP) in Frankrijk, waar deze club tussen de vele rooms-katholieke scholen nog wel iets van een peepshow moet hebben. De prijs ging naar La blanche van Serge Dalens (Sang de la terre).

Rattenfänger-Literatur-Preis 1988

Uitgeloofd door de stad Hameln, wordt iedere twee jaar uitgereikt, en is bestemd voor een sprookjesachtig verhaal in de ruimste zin van het woord. (Dus ook sagen, legenden, fantasieverhalen, kunstsprookjes, enzovoort.) De jury koos uit 143 ingezonden boeken Die phantastische Reise von Annis Augen, den Stoffpuppen und den Kapitän van Richard Kennedy (Ueberreuter; bij ons geen nederlandstalige uitgave bekend).

Friedrich Gerstäcker Preis 1988

Prijs van de stad Braunschweig, uitgereikt aan Schröder voor Abby Lynn - Verbannt ans Ende der Welt (Bertelsmann).

Gustav Heinemann Friedenspreis 1988

Voor een kinderboek dat de vrede bevordert, of althans het denken over vrede, en uitgereikt aan Jan de Zanger voor Dann eben mit Gewalt (Anrich, vertaling Siegfried Mrotzek). De prijs houdt de ontvangst van 10.000 DM in, waarvan de auteur 8.000 en de vertaler 2.000 kreeg. De oorspronkelijke Nederlandse uitgave, Desnoods met geweld, is van Leopold.

IRA Literacy Award 1988

Een internationale prijs, uitgeloofd door de International Reading Association, en voor 1988 toegekend aan het Nationale Alfabetisering Plan van Argentinië, onder meer wegens het mobiliseren van een groot aantal instellingen, het effectief gebruik maken van media en het weten te bereiken van ‘school drop-outs’.

De International Reading Association is in naam en bedoeling internationaal, in feite echter nog een voornamelijk Amerikaanse organisatie. Van de 80.000 leden (waarvan 17.000 instellingen) zijn er ruim 74.000 uit de VS en 3.500 uit Canada als eennagrootste groep. De club organiseert prijzen, congressen, studiedagen enzovoort, en besteedt ook aandacht aan kinderliteratuur als warm aanbevolen middel om het leesonderwijs te ondersteunen. Het adres is 800 Barksdale Road, PO Box 8139, Newark, Delaware 19714-8139, VS. Het orgaan is Reading today, tweemaandelijkse krant, met vooral korte berichten. Adres Department of Education, Purdue University, West Lafayette, Indiana 47907, VS.

1990 International Literacy Year

De Verenigde Naties hebben 1990 uitgeroepen tot Jaar van de Geletterdheid. Volgens de VN kan een kwart van de wereldbevolking (voorzover ouder dan 15 jaar) niet lezen. En van die kwart (889 miljoen mensen) bevindt zich een aanzienlijk deel in de geïndustrialiseerde landen: ongeletterdheid is een algemeen probleem, niet specifiek voor ontwikkelingslanden, al bevindt zich daar wel het gros der ongeletterden. Unesco, de VN-organisatie die de campagne gaat leiden, bracht in verband heirmee al twee rapporten uit: een Practical Guide met tips voor locale acties in ontwikkelingslanden, en Illiteracy in Industrialized Countries: Situation and Action, met desbetreffende gegevens. Plannen voor Nederland en Vlaanderen staan nog niet vast.

Canada tegen ongeletterdheid

De regering van Canada heeft 110 miljoen dollar uitgetrokken voor campagnes tegen ongeletterdheid, in de hoop dat de diverse provincies daar nog wat bovenop zullen leggen. Van dat geld zullen diverse programma's betaald worden.

Kinderkunstuitleen

Het Museum Het Kruithuis in Den Bosch opende 8 oktober een kinderkunstuitleendienst. Kinderen t/m 12 jaar kunnen een schilderij, prent, tekening of foto lenen. Dat lenen kost niets, maar het lidmaatschap van de kinderkunstuitleen kost ƒ 5,- per maand. De helft daarvan zet het museum opzij voor als het kind een kunstwerk zou willen komen, in een ‘koop-tegoed’. Verdere inlichtingen: Museum Het Kruithuis, Citadellaan 7, 5211 XA Den Bosch, telefoon 073-122188.

Krantje Speciaal

Stichting Krant in de Klas (Vermeerstraat 14, 1071 DR Amsterdam, telefoon 020-6647536) heeft een krantje uitgebracht speciaal voor kinderen die moeite met lezen hebben. Grote letters, maar hier en daar nog redelijk moeilijke

[p. 263]

woorden (verfspuitbussen, geluidsapparatuur) en zinnen. Middels ‘opdrachten’ is voor begeleiders de mogelijkheid geschapen iets met de kranten te laten doen.

Gids Boek en jeugd '88-'89

Opnieuw verscheen zomer 1988 de jaarlijkse aflevering van de gids Boek en jeugd. De indeling daarvan is dit keer grondig gewijzigd. Er zijn een drietal hoofdstukjes ‘Met boeken werken in de klas’ opgenomen, die titels (ook van audiovisualia) en suggesties bevatten. De hoofdindeling is op leeftijd; onder ‘Tot 4 jaar’, ‘Vanaf 4 jaar’, ‘Vanaf 9 jaar’ en ‘Vanaf 12 jaar’ zijn, anders dan vroeger, en nader ingedeeld naar genre, zowel fictie als non-fictie te vinden. Er zijn apart hoofdstukken ‘Voor kinderen die moeite hebben met lezen’ en ‘Woordenboeken en encyclopedieen’.

De indelingen zijn gebaseerd op praktische overwegingen. Zo vindt men onder ‘Vanaf 4 jaar’: ‘prentenboeken’, ‘voorlezen’, ‘rijmpjes en versjes’, ‘zelf lezen’, ‘spelen, zingen, maken’ en ‘de bijbel’; het spreekt voor zich dat de indeling onder andere leeftijden anders is. Achterin vindt men zoals gebruikelijk gegevens over de voornaamste (niet alle) prijzen (ietwat beheerst door de Griffels en Penselen) en instellingen, zowel in Nederland als in Vlaanderen, en een hoofdstuk ‘Over jeugdliteratuur’, met de voornaamste nederlandstalige publikaties op kinderboekgebied. Uiteraard zijn er ook weer registers op onderwerp en auteur/illustrator.

Opmerkelijk is verder dat helemaal achterin een lijst is opgenomen van alle van maart 1987 tot maart 1988 in Boekblad gemelde titels van nieuwe kinderboeken.

Er worden (wij hebben geturfd) 1191 titels vermeld waarvan 303 nieuw en de rest uit vorige gidsen overgenomen. Van die 1191 zijn 558 titels (47 %) van vertaald werk, en 633 (53 %) van oorspronkelijk nederlandstalig werk. Voor de nieuwe titels ligt die verhouding net even anders: 166 (55 %) vertaald tegen 137 (45 %) oorspronkelijk. Van die 1191 is voorts 1066 (89, 5 %) van Nederlandse uitgeverijen tegen 125 (10, 5 %) van Vlaamse uitgeverijen, dat is 1 boek Vlaams op 9 boeken Nederlands. Voor de nieuw opgenomen titels ligt ook die verhouding anders: 255 (84 %) Nederlands tegen 48 (16 %) Vlaams, ofwel 1 boek Vlaams op 5 boeken Nederlands. Ziezo, hebben we de gebruikelijke discussies over het aandeel Vlaams in deze gids tenminste wat ondergrond gegeven. Nog wat cijfers? In totaal zijn van de Vlaamse 125 titels er 80 vertaald en 45 oorspronkelijk werk. Voor de 48 nieuw opgenomen titels van Vlaamse uitgeverijen ligt ook dat anders: 28 vertaald en 20 oorspronkelijk. Van de 1066 titels van Nederlandse uitgeverijen zijn er 478 vertaald en 588 oorspronkelijk werk, en van de 255 nieuw opgenomen Nederlandse titels daarvan is 138 vertaald en 117 oorspronkelijk. Overigens hebben de hoofdstukjes ‘werken met boeken’ niet meegeteld, en evenmin hebben we de friestalige titels meegeteld.

Geautomatiseerde schoolmediatheek?

Natuurlijk, computers scheppen ook hun eigen vraag, dus is het verklaarbaar dat steeds meer beheerders van schoolmediatheken (-documentatiecentra, -bibliotheken, what's in a name) zich afvragen of hun kaartenbak niet handiger in zo'n toverdoos kan. Zelfs zal hier en daar zo'n vrijetijdscomputeraar getracht hebben zijn eigen bestandsbeheerprogramma te maken, en daarin wellicht ook vaak geslaagd zijn. Dus kunnen producenten van materiaal voor schoolmediatheken niet achterbrijven. Karto in Lelystad (Nederland, Flevopolder) begon al, men denkt vast ook bij andere uitgeverijen, en ook het NBLC, producent van het meest veelzijdige catalogusmateriaal voor schoolmediatheken, is bezig met een proefproject: het gehele trefwoordenapparaat op een schijfje geschikt voor MS-DOS of Apple MacIntosh computers. Het programma werd ontwikkeld in samenwerking met het projectmanagement basis- en speciaal onderwijs van het ECC (was COI, Centrum voor Onderwijs en Informatietechnologie, is nu Educational Computing Consortium, tja). Het proefproject schijnt zeer gunstige resultaten af te werpen. Uitbrengen van het programma is echter ook afhankelijk, aldus het NBLC, van andere factoren, zoals bijvoorbeeld beslissingen van het Ministerie van Onderwijs & Wetenschappen, en dus nog niet zeker. Inlichtingen: NBLC, Sancia Simonis, telefoon (Nederland) 070-141590.

Nienke van Hichtum

leefde van 13 februari 1860 tot 9 januari 1939 en is volgend jaar dus vijftig jaar geleden gestorven, en dat wil men in Friesland gaan herdenken. Ter gelegenheid daarvan is bij de Landelijke Bibliotheek Centrale vanaf 1989 een tentoonstelling over Nienke van Hichtum te huur, bestaande uit een vitrine met oorspronkelijke uitgaven en een aantal panelen die een beeld van haar leven bieden. De prijs (in Nederland) is ƒ 281,20 per maand, inclusief transport en plaatsing, exclusief btw. Verder valt in het Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaesjesintrum van 16 december tot 29 april een tentoonstelling over leven en werk van Nienke van Hichtum te zien, en organiseert het Platform een studiedag op 15 april in Leeuwarden. Er zal uiteraard ook het een en ander over haar verschijnen: onder meer een tweetalige bibliografie, samengesteld door Jant van der Weg-Laverman, en een deeltje Lezen over Nienke van Hichtum.

Onderzoek kinderboeken

Een organisatie die we nog niet hadden opgemerkt, ter attentie voor de verstandigen en gelukkigen die de Franse taal nog meester zijn, of voor bibliothecarissen met franstalige klanten: Association de recherches et de pratique sur le livre pour enfants (ARPLE), 8 rue de Lille, 92000 Nanterre. Een recente uitgave is de brochure Plaisir de lire pour les 6-9 ans: een geannoteerde lijst titels met tips hoe ze aan het kind te brengen.

Kinderboeken op televisie

In de programmaserie Huisje boompje beestje van de NOT (Nederlandse Onderwijs Televisie) zullen voorjaar 1989 de volgende titels voorkomen: Een zaadje in de wind van Eric Carle, Het allermooiste ei van Helme Heine, Kevertje Zwevertje van Ruth Brown, Rupsje Nooitgenoeg van Eric Carle en Er wordt bij Wanja op de deur geklopt van R. Michl en T. Michels. In Boekenbuis 2: Niet voor de poes van Ruth Brown, Bot en Botje van Janet en Allan Ahlberg, De storm van Ulises Wendell, Het droevige verhaal van Victoria en haar viool van David McKee en Peter en de wolf van Jörg Müller. In Boekenbuis 3, najaar 1989: De jongen die altijd te laat kwam van John Burningham, Gorilla van Anthony Brown, Een straatje om van S. Kitamura. Eveneens najaar 1989, Plaatjes kijken 2: Een blaadje in de wind van André Dahan, Tik, tik, tik, hier ben ik van Etienne Bruneel, Sinterkerst van Ineke Fredruks en Ingrid & Dieter Schubert, en Brammert en Tissie vieren Kerstmis van Gabrielle Vincent. Verdere inlichtingen: NOT, postbus 1070, 1200 BB Hilversum, telefoon (Nederland) 035-19544.

De BRT steekt hierbij mager af: geen titel te vinden, hoewel de serie Mika, de wijze papegaai wel eindigde met een tiende aflevering Boekenland, en de dienst Schooluitzendingen een aantal programma's uitzendt ter ondersteuning van het moedertaalonderwijs, zoals bijvoorbeeld De grote rally (10 uitzendingen van 9 januari tot 20 maart) en Spelen met woorden, waarin stukjes proza, poëzie en woordspelletjes zullen voorkomen (12 uitzendingen van 4 maart tot 27 april), en ter ondersteuning van muziek onderwijs werd Peter en de wolf uitgezonden. De dienst Jeugd heeft overigens wel plannen om iets met kinderboeken te gaan doen; als alles goed gaat worden tijdens de Jeugdboekenweek de eerste verfilmingen van prentenboeken uitgezonden. Inlichtingen voor schooluitzendingen: BRT Instructieve Omroep, Schooluitzendingen, August Reyerslaan 52, 1040 Brussel, telefoon (België) 02-7373203 of 7373197 of 7373198. Inlichtingen over begeleidend materiaal 02-7373207 of 7375302 of 7375308.

Klex

is een succesvol Oostenrijks tweewekelijks tijdschrift voor jongeren, dat niet alleen over popsterren en striphelden gaat, maar ook over politiek en economie. Het is in 1987 voortgekomen uit profil, een opinieblad. Sinds september 1988 is het een gezamenlijke uitgave van eigenaar-redacteur Peter Michael Lingens (althans, hij verschuilt zich achter ‘Kinderzeitung’, Zeitungen und Verlagsgesellschaft mbH) en Buchklub der Jugend, dat geen uitgeverij is, maar een instelling die op vele wijzen het lezen bevordert. Dat wil zeggen dat ieder lid van Buchklub Klex krijgt. Hoeveel buitenlandse abonnementen kosten is ons niet bekend. Adres van Klex: Am Modenapark 6/9, A-1030 Wien,

[p. 264]

Oostenrijk. Abonnementen: Marc-Aurel-Strasze 10-12, 1010 Wien.

Eén Freinet-beweging

De twee Freinet-clubs in Nederland hebben zich verenigd. Uit de Nederlandse Beweging van Freinetwerkers en de Freinet Beweging Nederland werd De Freinetbeweging gesmeed. Adres: postbus 3002, 7500 DA Enschede, telefoon (Nederland) 053-307718.

Wenskaarten IBBY/IRA

De International Board on Books for Young people (IBBY) en de International Reading Association (IRA) hebben gezamenlijk een setje wenskaarten uitgegeven, bestaande uit zes vouwkaarten met een afbeelding van een bekende kinderboekillustrator, en bijbehorende enveloppen. De illustratoren zijn Asun Balzola, Adolf Born, Monika Doppert, Yasuo Segawa, John Steptoe en Julie Vibas. De kaarten kosten US$ 7 per set; bestellen door een check te sturen naar IRA, 800 Barksdale Road, POB 8139, Newark, Delaware 19714-8139, VS.