Levende Talen. Jaargang 1930

Adres H.B.S.A.

Bij schrijven van 5 Maart 1930 verzocht de Minister van Onderwijs het Bestuur hem de mening van de Ver. te doen kennen betreffende het Koninkilk besluit van 8 Junie 1929 (St. No. 311), bevattende het Eindexamenreglement en -programma voor de H.B.S. A en het Koninklik besluit van 3 Mei 1928 (St. No. 141), inhoudende een minimum-urentabel voor dezelfde school.

In antwoord op dit ministerieel schrijven zond het Hoofdbestuur het hier volgende adres, dat tevens strekte tot vervulling van de opdracht, vervat in de motie-Van Schothorst, aangenomen op de Alg. Verg. van 4 Januarie 1930. In verband met de korte tijd die ons gelaten werd, was het niet mogelik andere verenigingen te raadplegen.

Afschrift:

Amsterdam, 24 April 1930.

Aan Zijn Excellentie de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.

Excellentie!

Uit naam van het Hoofdbestuur van de Vereniging van Leraren in Levende Talen zeggen ondergetekenden U dank voor het voldoening schenkende feit dat U blijkens Uw schrijven van 5 Maart

[p. 4]

j.l. het oordeel van onze Vereniging in zake het Eindexamenprogramma en de minimumtabel voor de Hogere Burgerschool A op prijs stelt. Wij hopen, door het hier volgende antwoord te bewijzen, dat wij ons beijverd hebben om de materie, waarop de Koninklike besluiten van 8 Junie 1929 en 3 Mei 1928 betrekking hebben, met de grootste ernst te onderzoeken.

Overgaande tot de beantwoording van de vragen, door Uw Exc. in het voornoemd schrijven gesteld, verwijzen wij allereerst naar ons adres van 23 Oktober 1929 over het Koninklik besluit van 8 Junie 1929, waarin wij gevraagd hebben in het programma voor het Eindexamen der H.B.S. A de bepaling, genoemd onder b, c en d, 3 (blz. 13), luidende

‘vaardigheid bezitten in het stellen van een handelsbrief naar aanleiding van een gegeven, niet te zware handelstransactie’,

te doen vervallen.

Bij nadere bestudering van de materie evenwel, is het ons gebleken dat wij tegen het Eindexamenprogramma, in dit K.B. opgenomen, bezwaren van veel wijder strekking en van meer principiële aard moeten maken. Dezelfde bezwaren gelden tegen het K.B. van 3 Mei 1928, dat de minimumtabel voor de lessen aan de H.B.S. A bevat, reden waarom wij geloven onze mening over beide Kon. besluiten tegelijk te mogen uiteenzetten.

Wij geloven dat, wil men uit de bestaande moeilikheden geraken, men goed zal doen twee verschillend geaarde maar tot nu onder één naam gevangen schooltypen duidelik gescheiden te houden en elk hun eigen wettelike regeling te geven; het zijn:

1e.	de litterair-ekonomiese H.B.S., dus het schooltype zoals wij dat belichaamd zien in de Openbare Handelsschool te Amsterdam;
2e.	een school, die tot heden met de eerstgenoemde onder dezelfde naam van ‘H.B.S. A’ werd samengevat, maar die een geheel andere richting uitgaat en welke wij in tegenstelling met de eerste de ‘litterair-historiese’ school noemen.

Naar ons oordeel kunnen nu de urentabel en het eindexamenprogramma, zoals die in de beide Kon. besluiten te vinden zijn, gehandhaafd blijven voor het eerste type.

[p. 5]

Dit is echter niet het geval met het onder 2e genoemde type: de Kon. besluiten zouden immers het voortbestaan van dit schooltype onmogelik maken en daar dit naar onze mening ongewenst is, verzoeken wij Uw Excellentie met aandrang deze Kon. besluiten niet voor die scholen te doen gelden, maar een nieuw K.B. (of indien dit niet mogelik is, een wetsontwerp) voor te bereiden, dat dit of een soortgelijk schooltype ontwikkelingsmogelikheid laat.

Het komt ons ongewenst, ja ondoenlik voor, voor beide in hun aard zo sterk afwijkende typen één programma (leerplan en eindexamenprogramma) samen te stellen. Het is integendeel noodzakelik dat elk dier beide typen een eigen leerplan en eigen eindexamen krijgt.

* * *

Ter nadere toelichting van het bovenstaande zouden wij in het algemeen dit willen zeggen:

Het is gewenst dat de wetgever de nodige soepelheid brengt in de wet, regelende het Middelbaar Onderwijs, een soepelheid die de mogelikheid opent, dat schooltypen die hun ontstaan danken aan de behoeften van het moderne leven, zich vrij kunnen ontwikkelen. De voornaamste eis die aan een school moet gesteld worden, is dat er een duidelik uitgesproken geest heerst, die aan het onderwijs eenheid en karakter schenkt, en dat de leerstof degelik is en zwaar genoeg om het onderwijs karaktervormend te doen zijn en het logies denken te bevorderen.

Het doel van het M.O. moet o.i. niet in de eerste plaats zijn gericht op het vergaren van kennis van allerlei vakken, maar op het voorbereiden van de leerlingen voor de maatschappij, door hen tot denkende mensen te maken, hun te leren een probleem aan te pakken, zodat zij in staat zijn de moeilikheden die hen wachten in hun maatschappelike werkkring, te overwinnen. Voor de speciale kennis die zij in die werkkring nodig hebben, kan geen school met een algemeen vormend leerplan opleiden, maar wel kan zij haar leerlingen de geschiktheid bijbrengen zich die eigen te maken. Iedere school die daarin slaagt, aan de hand van welke leerstof ook, is goed.

Het schooltype dat wij de ‘litterair-historiese’ school hebben genoemd, kan naar de mening van zeer velen aan bovengenoemde eisen zeker voldoen. De vrees door sommigen geuit, dat zij de toe-

[p. 6]

vlucht zou worden voor leerlingen die wegens gebrek aan aanleg voor wiskunde, klassieke talen, enz. het onderwijs aan andere scholen niet kunnen volgen, behoeft niet te bestaan, indien aan de leerlingen die haar wensen te bezoeken, de eis van een positieve aanleg wordt gesteld.

Als het object van deze school zien wij: het geestelik leven van de moderne mens. Een vergelijking met het Gymnasium laat haar karakter het best uitkomen. Het Gymnasium gaat uit van de mening dat de grondslagen onzer beschaving moeten gezocht worden in de klassieke oudheid; de studie van de Oudheid geeft aan het Gymnasium zijn duidelik uitgesproken geest van humanisties onderwijs. De ‘litterair-historiese’ school legt er de nadruk op, dat onze beschaving niet kan worden begrepen zonder behoorlik kennis te nemen van de rijkdom aan kultuurwaarden, die van de Middeleeuwen tot op heden door de volken van West-Europa is voortgebracht. Is in het Gymnasium de studie van de Oudheid de hoofdzaak, in de ‘litt.-hist.’ school is dit de studie van de moderne tijd, van het geestelik leven van de moderne mens. De kernvakken zijn dan ook: de taal en de letterkunde van de Westeuropese volken, en daarnaast en in nauw verband daarmee de Geschiedenis, de Aardrijkskunde en de Ekonomie.

Bij het onderwijs in taal en letterkunde in de twee hoogste klassen moet de nadruk gelegd worden op de interpretatie van litteraire en wetenschappelike lektuur; naast meesterwerken van zuiver litteraire aard moet dus ook wetenschappelik beschouwend proza gelezen worden, histories of filosofies, al naar de persoonlike aanleg en voorkeur van de docent.

Voor een dergelik onderwijs in de talen zou in de twee hoogste klassen beschikbaar moeten zijn:

Nederlands: 8 uren in kl. 4 en 5 tezamen.

Fr., Hgd. en En.: elk 10 uren in kl. 4 en 5 tezamen.

De leerstof van het taalonderwijs zou in kl. 4 en 5 aldus kunnen omschreven worden:

Nederlands: behalve het lezen van zuiver litteraire werken ook het lezen en interpreteren van wetenschappelik beschouwend proza; oefeningen in het stellen en spreken.

Fr., Hgd. en Eng.:

a.	kennis van het vreemde volk, van zijn instellingen en zijn kultuur;

[p. 7]

b.	geschiedenis van de letterkunde met behandeling van bepaalde auteurs, ook van historici en filosofen;
c.	het lezen van enkele meesterwerken en van wetenschappelik beschouwend proza;
d.	grammatika, idioom (voortvloeiend uit de lektuur), spreekoefeningen.

Wij merken tenslotte op, dat het onderwijs in de Geschiedenis in de hoogste klassen zich nauw dient aan te sluiten bij het onderwijs in de talen en dat dit leervak dus een ruimer plaats op de rooster toekomt; deze taak van het Geschiedenisonderwijs zal het meest tot zijn recht komen in een behandeling van capita selecta.

Het bovenstaande is slechts een zeer voorlopige en globale kenschetsing van de richting van het taalonderwijs aan de ‘litterair-historiese’ school. Mocht Uw Excellentie besluiten, leerplan en eindexamenprogramma van een zodanige school te ontwerpen, dan zullen wij daarbij gaarne van advies dienen.

Namens het Hoofdbestuur van de Vereniging van Leraren in Levende Talen,

w.g. G. RAS, Voorzitter.

w.g. W. VAN DEN ENT, Sekretaris.