Levende Talen. Jaargang 1933

Fransche sectie.

Talrijke leden zijn aanwezig als de Voorzitter, Dr. C.L. de Liefde, de vergadering opent, die bijgewoond wordt door Prof. Dr. J.J. Salverda de Grave. Nadat de notulen van de vergadering van 2 Januari 1932, opgenomen in no. 68 van ‘Levende Talen’, goedgekeurd zijn, wijst de Voorzitter erop, dat de keuze van het te behandelen onderwerp: ‘De vertaling Fransch-Hollandsch op de H.B.S. 5-j. cursus’ niet in verband staat met de laatste eindexamenvertaling. Naar aanleiding van de normenvergadering heeft het Bestuur gemeend, dat het belangrijk zou zijn van gedachten te wisselen over de vraag: Welke maatstaf moet aangelegd worden voor de keuze der stukken en voor de correctie.

De Heer J. Mettrop, inleider van het onderwerp, zegt gaarne de uitnoodiging te hebben aangenomen om over dit onderwerp te spreken wegens het actueele ervan en omdat er in het onderwijs veel sleur is, die door onderlinge bespreking verminderd kan worden. Dat de bespreking van het onderwerp urgent is bewijzen verschillende jammerklachten in de ± 20 verslagen der normenvergaderingen, waarvan Inl. dank zij de welwillendheid van H.H. Inspecteurs, Rectoren en Directeuren heeft kunnen kennis nemen, en de talrijke stukken, verschenen in het Weekblad en in couranten van allerlei richting, naar aanleiding van de laatste examenvertalingen.

Na uiteengezet te hebben hoe men aan de vertaling als examenopgave gekomen is, vertelt Inleider, op welke manier de verschillende teksten gekozen worden. Tot vóór 2 jaar deed de Inspecteur, of deden de Inspecteurs, een keuze uit de stukken, of namen het stuk, hun door hun raadsman, of raadslieden, toegezonden. Thans gaat het als volgt: de Inspecteurs hebben voor elk der drie moderne talen een Commissie van drie leden benoemd. Elk der leden zoekt twee stukken uit, die in een bijeenkomst besproken worden. Deze stukken worden, voorzien van opmerkingen en volgorde van voorkeur, den Inspecteur(s) toegezonden. Volgens Inleider blijkt uit de vele kritiek op de examenstukken, dat deze manier van werken niet ideaal is. Hij heeft dan ook, in een onderhoud met een der Inspecteurs, de

[p. 83]

volgende verbetering voorgesteld: De Inspecteur richte zich bijtijds tot drie (desnoods vijf) examinatoren uit verschillende deelen des lands met het verzoek hem een vertaling te willen toezenden, onder vermelding van bron. Deze 3 of 5 stukken worden door den Inspecteur gezonden aan 3 of x andere examinatoren, zoowel jonge als oude, wonende in verschillende deelen van ons land, met verzoek die stukken voor zichzelf geheel te vertalen, zich rekenschap te geven van de moeilijkheden, in één woord: deze stukken aan een strenge kritiek te onderwerpen.

Daarna sturen deze heeren (die natuurlijk niets van elkaar afweten) de stukken, voorzien van hun aan- en opmerkingen, en genummerd volgens preferentie, aan den Inspecteur terug. Hierna bepalen de Inspecteurs, met of zonder hulp van een raadsman, hun keuze. Deze manier van werken biedt, volgens Inleider, een ruimere keuze van stukken en een groote vrijheid van kritiek, daar de beoordeelaars niet weten door wie de aan hen gezonden stukken gekozen zijn.

Naar Inleider's meening moet het te vertalen ‘eenvoudig stuk proza’ aan de volgende eischen voldoen:

1.	Het stuk moet een zekere lengte hebben (± 40 regels Kruytbosch).
2.	Het stuk moet niet beginnen met een moeilijk woord of moeilijke zin.
3.	Het stuk moet liggen binnen het voorstellingsvermogen van de candidaten, moet dus niet gaan over een onderwerp, dat hun onbekend is, moet geen psychologische beschouwingen bevatten en liefst opgewekt zijn, in elk geval niet somber.
4.	Geen opeenstapeling van abstracte woorden.
5.	Geen letterkundige aardigheden.
6.	De tekst moet geen aanleiding geven tot tweeledige opvattingen.
7.	De vertaling mag wel degelijk een of meerdere zinnen bevatten met constructiemoeilijkheden.

Aan de hand van deze punten onderwerpt Inleider de tot nu toe opgegeven teksten aan kritiek. Hij ontveinst zich daarbij niet, dat het makkelijker is eischen te stellen, dan aan gestelde eischen te voldoen.

Thans komt Spreker aan het tweede gedeelte van zijn inleiding: De Correctie en de Normenvergadering.

Bij de Correctie zijn twee beoordeelaars: de examinator en de

[p. 84]

deskundige. Daarom betreurt Inl. het, dat het niet mogelijk is het werk, zonder onderstreping van fouten, alleen met vermelding van het toegekende cijfer aan den deskundige toe te zenden. Alleen bij niet onderstrepen staan beide ‘partijen’ gelijk en gaat de deskundige uit van dezelfde gegevens als de examinator. Nu zal de eerste zich kunnen laten beïnvloeden door alle teekens en strepen, die in het werk gezet worden. In verband met het groote verschil in deskundigheid bij deskundigen voelt spreker veel voor een verbeterd staatsexamen met, gedurende eenige dagen, gemeenschappelijke correctie van het schriftelijk werk uit het geheele land, daarna splitsing in verschillende centra voor het mondeling gedeelte, met rouleering van examinatoren.

Wat de normenvergadering betreft: Spreker wil zich gaarne laten leiden door alles wat hij op die vergadering hoort, maar hij zou niet graag van verderen dwang willen hooren. Volgens zijn meening moet de leeraar zijn eigen overtuiging volgen, daar hij alleen aansprakelijk is tegenover den deskundige. Uit de verslagen is Spr. gebleken, dat de meening omtrent de N.-verg. in het algemeen gunstig is, afgezien van het feit, dat bijna alle kringen het een onbillijkheid vinden, dat het Rijk de gemaakte onkosten niet vergoedt. Vervolgens geeft Spreker een bloemlezing uit de ± 20 verslagen, waaruit blijkt hoezeer de normen verschillen. Kring A geeft bij 16 fouten: 6, kring B bij 20 f. en kring C stelt voor om bij 25 f. een 6 te geven! In kring D worden, wegens de moeilijkheid der vertaling, zes uitdrukkingen, zoo zij verkeerd vertaald zijn, niet als fouten geteld; kring E merkt op: ‘bij normale beoordeeling zou het cijfer voor het werk, over het algemeen, beneden het rapportcijfer komen. Een mildere beoordeeling in volkomen verantwoord’. Inleider vraagt zich af, of, als het examencijfer hooger dan het rapportcijfer zou zijn, het eerste dan verlaagd zou worden. Ook om deze uiteenloopende normen en correctie is spreker voor zijn verbeterd staatsexamen.

Wat het examen zelf betreft, bevatten, geresumeerd, de verslagen de volgende desiderata:

1.	De vertaling moet niet te lang zijn.
2.	De vertaling moet niet abstract zijn.
3.	De vertaling moet zich niet leenen tot dubbele vertalingen.
4.	De vertaling moet niet steeds op een middag gegeven worden en zeker niet op een middag na een zwaren morgen.
5.	De vertaling moet ook niet op een der laatste dagen vallen

[p. 85]

	van het schriftelijk examen, zooals tot nu toe het geval is geweest.
6.	De vertaling Fransch (en ook de vertaling Duitsch) moet niet moeilijker zijn dan de vertaling uit het Engelsch, zooals de laatste jaren het geval geweest is, hetgeen blijkt uit een statistiek door een der kringen gemaakt.

‘Vertalen’ kan, naar Sprekers meening, een groote cultureele waarde hebben, medewerken om de geest te vormen; maar dan moeten de vertalingen op ‘peil’ blijven. Nadat hij de opmerkingen en jammerklachten uit vele verslagen der N.-verg. gelezen had, vroeg Inleider zich echter met angst af: zijn wij, wegens doorwerking der Franschlooze school, door het mindere gehalte der leerlingen, door de steeds minder wordende kennis van het Nederlandsch, door de veranderde levensopvatting bij de leerlingen, die belangstelling meebrengt voor alles, behalve voor de school, zijn wij daardoor gekomen op het punt, dat wij ons onderwijs moeten herzien? Spreker hoopt, dat de oplossing niet gezocht zal worden in een nivelleering naar beneden, waarbij de leeraren zich moeten gaan bepalen tot het doen leeren van wat woordjes en wat Kellner-Fransch. Hij wekt de aanwezigen op, te trachten door nauwere samenwerking, door nog grooteren ijver en nog meer liefde voor het vak, terug te winnen, wat door veranderde tijdsomstandigheden en andere opvattingen is ontnomen.

De discussie, die op deze hartelijk toegejuichte, levendige voordracht volgt, moet, wegens het gevorderde uur, sterk beperkt worden.

De Heer van Noord meent, dat bij de correctie de fouten wel aangestreept moeten worden, maar dat de examinator geen andere gegevens moet verstrekken, opdat de deskundige onbevooroordeeld oordeele. De oorzaak van het slecht vertalen ligt, behalve in de onvoldoende kennis van het Nederlandsch, misschien ook in het feit, dat ... er te veel vertaald wordt. Het vertalen wordt dan een sleur en de leerling geeft zich geen rekenschap meer van de tekst.

De Heer Besançon is, evenals Inleider, tegen een vertaling op lager niveau. Hij is het niet eens met de opmerkingen over de correctie: men moet onderstrepen, wat fout is en zelfs een ‘handleiding’ geven, daar de deskundigen soms ondeskundig zijn. Bij de waardeering van het werk moeten examinator en deskundige zich aan de norm van de normenvergadering houden. Ook Spr. vindt, dat men niet te veel moet vertalen: er zijn belangrijker dingen te doen.

[p. 86]

De Heer Wiatda wenscht evenmin verzwakking van de vertaling. Hij wijst met klem op de ondeskundigheid van sommige deskundigen, waarvan de leerlingen de dupe kunnen worden.

De Inleider beantwoordt in 't kort de verschillende sprekers en zegt, op een vraag van den Heer van Bellen, dat er geen bezwaar tegen zou zijn de deskundigen tot de normenvergaderingen toe te laten.

Als 2e punt van de agenda is nu aan de orde: verkiezing van een Secretaris wegens periodieke aftreding van den Heer S. Elte. Als Secretaris wordt gekozen de Heer A. van Noord, den Haag. De Heer Elte zegt toe de correspondentie met de uitgevers te zullen blijven voeren.

De Voorzitter dankt den Heer Mettrop voor zijn uitstekende inleiding, den aftr. Secretaris voor de prettige samenwerking en sluit te vier uur de vergadering.

s. elte, secr.