Levende Talen. Jaargang 1934

Enige opmerkingen bij de lijst van voor onze jeugd aanbevolen Duitse boeken.

Nu wij bijna vier jaar met het beoordelen van Duitse boeken naar hun geschiktheid als schoolkctuur bezig zijn, leek het mij nuttig, een verzamellijst van aanbevolen boeken samen te stellen, daar de over de afleveringen van vier jaargangen Levende Talen verspreide lovende, misprijzende of weifelende beoordelingen allengs al te onoverzichtelijk zijn geworden en bovendien jongere collega's, die pas kort geleden in functie zijn getreden, over die afleveringen meestal niet beschikken.

Bij het samenstellen van deze lijst heb ik weer eens sterk gevoeld, hoe jammer het is, dat geen van mijn collega's [niet-medewerk(st)ers] ooit de

[p. 337]

moeite heeft willen nemen, op mijn herhaald gedaan verzoek titels van andere aanbevelenswaardige boeken te noemen en ervaringen met door ons besproken werken aan mij mede te delen. (Zie de oproep in No. 67. Dec. 1931 en No. 77, Dec. 1933).

Zo is dan mijn lijst een eerste ontwerp, dat herziening en aanvulling ten zeerste behoeft.

Ze is in hoofdzaak wel een samenvatting van datgene, wat door ons in Levende Talen werd aanbevolen, maar in twijfelachtige gevallen, of wanneer ons gebleken was, dat een aanbevolen werk toch door de jeugd niet zeer bleek te worden gewaardeerd of een aanbeveling tussen andere, waardevollere dingen nauwelijks te verantwoorden scheen, is toch nog heel wat weggelaten.

En er zal zeker door den tijd nog meer geschrapt kunnen worden, al datgene, wat het tegenover betere dingen niet uithoudt.

Niet al te rigoureus ben ik te werk gegaan ten opzichte van de eerste afdeling. Ik ben mij zeer wel bewust, dat hier dingen onder voorkomen, die litterair niet zeer hoog staan, boeken zelfs, die niet veel meer zijn dan handig in elkaar geflanste, met grove effecten van sensatie en aandoenlijkheid werkende producten van hen, die in het schrijven voor het boekenverslindende jeugdige volkje een broodwinning of althans een aardige bijverdienste weten te vinden. Zo is er na het succes van Kästners ‘Emil und die Detektive’ een hoogconjunctuur geweest in jongensboeken met een held, die misdadigers ontmaskert en een ware hausse in avontuurlijke tochtverhalen, in waarheid of in schijn geschreven door jeugdige tippelaars en van beide typen komt wel wat op onze lijst voor.

Maar al mogen de Duitse ‘Prüfungsausschüsse’ dergelijke dingen soms als ‘Kitsch’ of ‘Mache’ veroordelen, voor onze leerlingen zijn sommige van deze meestal vlot en in eenvoudige taal geschreven, spannende verhalen vaak heel geschikt, om ze die leesroutine te geven, die hun later zozeer te pas zal komen.

Franckh, Schneider, Thienemann, Union brengen veel van deze ‘spezifische Jugendschriften’ op de markt. Union heeft bij ons een vrijwel unaniem gunstige pers gehad en er is ook veel aardigs en geschikts bij.

Toch lijkt mij het niveau van de uitgaven van Orell Füssli, Herder, Schaffstein, Universitas, Voggenreiter in het algemeen iets hoger.

Wat wij echter vooral zouden moeten hebben, is juist niet die speciaal voor de jeugd geschreven lectuur van schrijvers, die zich daarop gespecialiseerd hebben, maar vertellingen van goede auteurs, die door de jeugd kunnen worden gelezen en gewaardeerd. Oldens ‘Madumas Vater’ is een goed voorbeeld.

Het leek me niet nodig, altijd alle werken van een jeugdboekenschrijver op te sommen. Valt hij in den smaak, dan vragen de jongens zelf meestal wel naar de andere achter in het boek aangekondigde werken. Zo is van Fuhlberg - Horst b.v. slechts één werk genoemd, maar ook de andere ‘Onkel - Herbertbücher’ worden door in techniek belangstellende jonge leerlingen gaarne gelezen.

Zo is het ondoenlijk en heeft het geen zin, successievelijk alle (vaak honderden) nummers van de goedkope schoollectuurreeksen als Beltz, Diesterweg, Hillger, Hirt, Schaffstein e.a. te bespreken. Het lijkt me een kleine moeite, een lijstje aan te vragen bij den uitgever en zelf te zien, of er verder iets bij is, wat men wel zou willen lezen. Hirts Deutsche Sammlung onderscheidt zich door keurige uitvoering en een keuze, die getuigt van een frisse moderne opvatting.

[p. 338]

Verschil van mening kan bestaan omtrent het al of niet opnemen van vertalingen en van werken, die niet als belletrie zijn bedoeld. Ook daar moeten we, meen ik, niet te enghartig zijn. Tegen een vertaling in goed Duits uit een taal, die de jongelui in het origineel toch niet kunnen lezen (b.v. Deens, Russisch) lijkt me zeker geen bezwaar te zijn. Anders is de zaak bij Frans en Engels. Maar ook daar kan het voorkomen, dat ze het betreffende boek in het orgineel pas zouden kunnen lezen, als ze voor de inhoud al wat te groot zijn geworden.

Ik zie ook niet in, wat er voor bezwaar is, dat er in de Duitse bibliotheek boeken over dieren, techniek, muziek, etc. staan. Alleen voor scholen, die zich de luxe van vele speciale bibliotheekjes kunnen veroorloven, zal men tot een tamelijk strenge scheiding kunnen komen.

In het algemeen zijn slechts moderne werken opgenomen, daar als bekend mag worden verondersteld, wat van de schrijvers der 18e en 19e eeuw voor onze jeugd in aanmerking komt. (Al zou het misschien toch wel interessant en nuttig zijn, eens door een enquête te laten zien, wat men nu werkelijk daarvan leest en hoe het met de waardering door ons en door de jeugd gesteld is). Een uitzondering is slechts gemaakt voor zulke dingen, waarvan wij geen overeenkomstige Hollandse schooluitgave bezitten en die een aanwinst bij ons onderwijs zouden kunnen betekenen.

Ofschoon ieder uit de kwistig verspreide catalogi onzer uitgevers wel weet, wat er van moderne litteratuur in Hollandse schooluitgaven bestaat, heb ik toch gemeend, op een paar hiervan door opname in de lijst de aandacht te moeten vestigen. Het betreft hier dan uitgaven, die we op grond van eigen ervaringen bijzonder kunnen aanbevelen of zulke, waar de keuze der stukken of een besnoeiing van het origineel het gebruik voor de school eerst mogelijk heeft gemaakt, een Duits aequivalent dus niet aanwezig is. Geaarzeld heb ik bij Sappers ‘Familie Pfäffling’. Is dit brave boek in sfeer, stijl en taal eigenlijk al niet sterk verouderd?

Voor de 2e afdeling geldt in nog veel sterker mate dan voor de 1e, dat wij nog steeds behoefte hebben aan romans, vertellingen en toneelstukken van werkelijk goede schrijvers, die men de jeugd zonder gewetensbezwaar in handen kan geven en die hen boeien.

Ik hoop, dat men vooral deze lijst eens nauwkeurig zal willen bekijken en mij titels zal opgeven van werken, die men er op mist. Ook wanneer men eens uit een bibliotheek of portefeuille een voor de jongeren geschikte roman of ander werk leert kennen, houd ik mij voor opgave daarvan ten zeerste aanbevolen.

Tenslotte vestig ik nog eens weer de aandacht erop, dat wij de door ons besproken boeken, voor zover het recensie-exemplaren van de uitgevers betreft (dat zijn ongeveer alle) naar het Nederlands Schoolmuseum, Prinsengracht 151, Amsterdam C. sturen, van welke instelling men de boeken ter kennismaking en toetsing van eigen oordeel aan het onze tegen vergoeding der verzendingskosten te leen kan krijgen, een instituut, waarvan men tot heden een te sporadisch gebruik heeft gemaakt, maar dat den directeur van de instelling en ook ons nog steeds nuttig schijnt. Het zal b.v. bij een nadere en wel noodzakelijke schifting van de 1e afdeling voortreffelijke diensten kunnen bewijzen.

W. JONGEJAN.