Levende Talen. Jaargang 1939

[p. 76]

Duitse schoollectuur.

Fritz Knapp, Balthasar Neumann. Der grosze Architekt seiner Zeit. Velhagen & Klasing, Bielefeld & Leipzig, 1937. RM. 4.-.

Dit mooie boek van Knapp, den bekenden hoogleraar aan de Universiteit te Würzburg, is voor degenen, die iets van het werk van Neumann kennen, buitengewoon leerzaam en interessant. In iets te geleerde en hooggestemde taal worden Neumanns scheppingen (Würzburger Schlosz, Wohlfahrtskirche Vierzehnheiligen e.a.) beschreven, waarbij het bizondere van Neumann, vergeleken met voorgangers en tijdgenoten, duidelijk wordt aangetoond. 64 bld. uitstekende foto's geven een beeld van de behandelde bouwwerken, zodat ook zij, die de schone werkelijkheid niet kennen, zich een voorstelling kunnen vormen van deze meesterwerken van de Duitse barokbouwkunst. Ofschoon dat, wat Knapp als het meest essentiële in Neumann ziet: de ruimte-indruk, in 2-dimensionale foto's natuurlijk te loor gaat.

Leerlingen, die belangstelling hebben voor kunstgeschiedenis, zullen ongetwijfeld genieten van de fraaie afbeeldingen. Of zij echter veel van de opgeschroefde en voor hen uiterst moeilijke tekst zullen doorworstelen, meen ik te moeten betwijfelen.

Paul Ueding, 5000 Jahre Kunst. 2. Band. Vom Ende der Renaissance bis zur Gegenwart. Velhagen & Klasing, Bielefeld & Leipzig, 1937. RM. 4.80.

Bij dezelfde bekende uitgeversfirma verscheen naast de Künstlermonographien dit werk in 2 delen, dat een overzicht wil geven van de kunst gedurende de laatste ‘5000 jaren’. Wanneer wij zien, dat deel 2, dat hier voor mij ligt, begint bij de barokperiode, dan blijkt Ueding de zevenmijlslaarzen, waarmede hij door de eerste 4600 jaren vloog, gelukkig in een hoek te hebben gezet. Wel wetend, dat ook deze zoveel kortere periode slechts zéér onvolledig kon worden behandeld, koos schr. een zeer beperkt aantal kunstenaars uit en besprak van dezen slechts enkele of vaak één schepping, waarvan steeds een foto werd ingelast. Hierdoor werd een abstracte beschouwing tot een minimum teruggebracht (meestal als overgang en inleiding) en bestaat dit boek vrijwel geheel uit analyses van met groot overleg gekozen kunstwerken, die schr. als de meest karakteristieke voor een persoon of tijdstroming beschouwt. Dat daarbij eenzijdigheden vaak niet te vermijden zijn, zal schr. evengoed gevoeld hebben als wij. Het grote voordeel is echter, dat de beschouwingen steeds concreet blijven en vrij diepgaand konden worden.

Door deze eigenschappen is het juist voor eerste kennismaking met grote figuren - dus voor de school - uiterst geschikt.

D.W. HARBERTS.

Friedrich Wolters & Carl Petersen, Die Heldensagen der Germanischen Frühzeit. Ferd. Hirt, Breslau 1937. 4. Aufl. RM. 3.50.

Schrijvers hebben blijkens hun voorwoord gepoogd, de sagen van alle oudgermaanse stammen zó na te vertellen, dat de geest, de sfeer, de uitbeelding zo zuiver mogelijk bewaard blijven. Zij hebben zich dus bewust

[p. 77]

ervan onthouden, deze uitingen van verafgelegen tijden ons door een moderne verhaaltrant gemakkelijker toegankelijk te maken. Daardoor geven zij inderdaad een goede indruk van het oorspronkelijk karakter van deze sagen, maar de eisen, die zij aan den modernen lezer stellen, zijn zeer hoog; m.i. te hoog voor verreweg de meeste Hollandse scholieren.

Wilhelm Vogelpohl, Von deutscher Dichtung. Ein Volks- und Jugendbuch. B.G. Teubner, Leipzig & Berlin 1937.

Bij de beoordeling van dit boek moeten wij ons meer dan ooit voor ogen houden, aan welke lezerskring de schrijver gedacht heeft en voor welke groep van lezers wij de geschiktheid hier moeten nagaan. Voor de hedendaagse Duitse jeugd en den ontwikkeling zoekenden leek vind ik het zeer geslaagd. De behandeling is in goede zin populair: geen zwaarwichtigheid, onderhoudend zonder goedkoop te worden, concreet, helder van taal (bijna geheel zonder vreemde woorden!), het weet belangstelling te wekken.

Ik geloof, dat wij door deze gunstige eigenschappen het boek ook aan de Nederlandse jeugd kunnen aanbevelen. Er zijn echter bezwaren. Een Duitse literatuurgeschiedenis, waarin zelfs de namen van een Heine, Schnitzler, v. Hofmannsthal, Th. Mann e.a. niet voorkomen, - zo kan men zeggen - geeft een volkomen onzuiver beeld van de Duitse literatuur. Dit is ongetwijfeld waar; van wetenschappelijk standpunt gezien, zijn enige hoofdstukken onvolledig en zeer eenzijdig; dus niet juist. Wat nu de onvolledigheid betreft: uit de titel: Von deutscher Dichtung en niet Die deutsche Dichtung blijkt, dat schr. dit zelf heeft geweten. Hij wilde geen wetenschappelijk verantwoord werk schrijven, maar zag een paedagogisch ideaal voor zich: den leek wegwijs te maken in dat deel van de Duitse letterkunde, dat schr. voor hem van waarde vindt. Afgezien van deze opzet blijft iedere beknopte literatuurgeschiedenis, die meer naar de uitbeelding van personen dan naar schetsen van stromingen streeft, onvermijdelijk onvolledig. - De samenhang en het uitstippelen van de grote lijnen is een zwak punt in dit werkje! - Een dergelijke literatuurgeschiedenis zal steeds schiften wat haar van belang voorkomt en wat niet. Wanneer men daarbij niet uitsluitend de dichterlijke kracht, maar ook de innerlijke houding van den dichter tot maatstaf neemt, is dat een weliswaar aanvechtbaar, maar toch niet zonder meer als domme willekeur te verwerpen standpunt.

Er zouden zeker nog meer aanmerkingen te maken zijn, doch dit zou niet de hoofdzaak raken.

Mijn eindoordeel luidt: eenzijdig en onwetenschappelijk, maar toch aanbevelenswaardig door de sobere en suggestieve tekening van de meeste der behandelde schrijvers.

D.W. HARBERTS.