Levende Talen. Jaargang 1939

Ingezonden.

Opmerkingen bij ‘De betekenis der werken van Erich Drach enz.’ door W. Kramer.
L.T., No. 101, pg. 292-301.

Bij pg. 292. Een gezond moedertaalonderwijs wordt tegenwoordig bij ons niet meer gehinderd door conservatisme en klassicisme. Wel vinden we nog merkwaardige resten daarvan in kringen buiten de school, in 't bijzonder onder predikanten en juristen; maar in de school zijn de ideeen van '90 gemeengoed geworden.

De werkelijke oorzaken van de niet te ontkennen methodische zwakte van ons moedertaalonderwijs zijn tweeerlei:

a. de crisis in de taalwetenschap zelf, die ondanks en misschien wel juist door haar geweldige ontwikkeling in allerlei richtingen nog worstelt om een juist begrip van haar object te verwerven.

b. de nawerking van de laat-negentiende-eeuwse verabsolutering van het spreken, de spraak, als wetenschaps-object, bij ons door de tachtiger beweging beinvloed. Dit had tengevolge dat de waarde van de ontdekking, dat de levende gesproken taal primair is, voor het onderwijs schromelijk overschat werd. Het taalindividualisme met zijn romantische verering van het individueel taalinstinct als laatste bron van taal-vorming miskende het sociaal-objectieve en normatieve karakter van de taal.

Bij pg. 293. Het spreekonderwijs op school is een voortzetting van en een kleine hulp aan de spreekontwikkeling die ieder doormaakt. Het eigene van het taalonderwijs is het schriftelijk leren hanteren van de taal, die hogere en fijnere taalcultuur, die secundair het spreken ontwikkelt.

Bij pg. 293. Uitdrukkingsmoeilijkheid in de puberteit is geen gevolg van het taalonderwijs, en impliceert geenszins ‘taaldoofheid’ en ‘taalongevoeligheid’.

Bij pg. 294 citaat. Het standpunt dat het woord niet als taaleenheid mag gelden, is overwonnen.

Bij pg. 295. Het vormen van een zin is niet ontleding van een Gesamtinhalt in een dominerende voorstelling, waarom zich de accessorische en accidentele deelvoorstellingen groeperen, in het door oefening aangeleerde syntactische en grammatische zinschema der taalgemeenschap - alsof de taal slechts uitdrukking was van een reeds te voren gevormde en gestructueerde inhoud -, maar bewustwording en vorming van een gedachte volgens het taalbegrippen-systeem en volgens de taal-bouwbeginselen die het individu als taalgebruiker en als geestelijk wezen hebben gevormd.

[p. 120]

Bij pg. 295-296. In het levende spreek-denken kan zich geen andere wet openbaren dan in de zinsleer der beschrijvende grammatica, of die grammatica deugt niet.

Bij pg. 300. Als niet de grammatische, maar de ‘denkfunctie van de woordinhoud’ de woordschikking bepaalt, komt men dan tot on-grammatische woordschikkingen? Beschrijft niet integendeel de grammatica de woordschikkingsmogelijkheden, waar de ‘denkfunctie’ ook niet buiten kan gaan?

Bij pg. 301. Het taalonderwijs hoeft zich niet de illusie te maken dat het iets kan bijdragen tot de gezonde ontwikkeling van ons letterkundig proza.

JC. SMIT.

Zeer geachte Redacteur,

Het zij mij vergund voor het forum der gezamenlijke lezers van ons tijdschrift nog eens de kwestie te behandelen, door mij bij het huishoudelijk deel van de 1.1. Algemene Vergadering ter sprake gebracht. Een groot deel van de bezoekers van de ochtendvergadering was toen reeds vertrokken, 't zij omdat zij weinig interessants meer verwachtten te horen, 't zij omdat zij een trein moesten halen. En de kwestie waar het over ging, zou misschien juist deze afwezigen hebben geinteresseerd.

De Vereniging voor Levende Talen heeft zijn meeste leden allicht buiten Amsterdam, soms op grote afstand van deze stad. Wil men met deze leden rekening houden (en niemand zal het bestuur in dezen gebrek aan diligentie verwijten) dan dient de Algemene Vergadering niet te vroeg te beginnen en niet te laat te eindigen. Men mag, meen ik, aannemen, dat het merendeel der leden om kwart over tien aanwezig kan zijn, maar men moet, dunkt mij, ook aannemen, dat het om een uur of vier weer verdwenen is. Tussen deze beide grenzen zullen zich dus de inleidingen debatten en beraadslagingen moeten voltrekken.

Nu deed ik bij de rondvraag het voorstel 's ochtends, in plaats van twee sprekers, één spreker te verzoeken een inleiding te houden, die daarvoor dan zijn tijd kan nemen en niet behoeft te worden aangemaand zich te beperken. Begint hij om half elf, dan is hij misschien om twaalf uur klaar (dat was ook de laatste keer het geval). Na een kopje koffie kan nog een geanimeerd debat volgen en om half één kan de lunch een aanvang nemen. Men zal eens zien hoe de debaters loskomen, wanneer zij zich niet bedreigd voelen door de klok en wanneer zij niet een zaal met hongerige verwijtende gezichten tegenover zich zien. Het is voor een inleider niet prettig, zich al te zeer aan tijdgrenzen gebonden te weten, en een debater laat zich gemakkelijk weerhouden met zijn mening voor den dag te komen door de overweging, dat er na hem en de andere debaters nog een spreker komt.

Zo kon er op de laatste Alg. Verg. weinig terecht komen van de uitnodiging door Prof. Zandvoort tot docenten in Frans en Duits gericht zijn beschouwingen met de hunne aan te vullen of te corrigeren. Toch weet ik zeker, dat verschillende mensen nog graag het woord hadden willen voeren.

Het bestuur had reeds enige maatregelen genomen om besparing van tijd te bereiken. Toch heeft het niet in zijn macht te zeggen, wanneer een sectievergadering precies moet en zal zijn afgelopen. Ook daar wil

[p. 121]

men liever niet gehaast worden, ook daar moet gelegenheid zijn tot rustig uitwisselen van gedachten.

Het Hoofdbestuur bleek van mening, dat het bezoek aan de Alg. Vergadering zou afnemen, wanneer er 's morgens één spreker zou zijn in plaats van twee. Ik, en anderen met mij, zijn van een tegenovergestelde mening. Zonder nader bewijs kan men hierover echter weinig met zekerheid zeggen. De enige manier, daarover iets te weten te komen, is een enquête te houden onder de leden, lezers van dit tijdschrift en bezoekers van de Algemene Vergadering. Bij de beoordeling van het resultaat van een dergelijke enquête dient men er namelijk rekening mee te houden, dat er een groep leden is, die nooit de Alg. Verg. bezoekt en bij de onderhavige kwestie dus geen belang heeft.

Het doel van deze enquête zou trouwens niet moeten zijn, bij meerderheid van stemmen uit te maken, wat er nu voortaan moet gebeuren: één of twee sprekers; dat kan men veilig aan het bestuur overlaten. Mijn bedoeling is slechts, dat het bestuur de mening leert kennen van een zo groot mogelijk aantal leden. Men zou die leden, die van één-spreker-inplaats-van-twee in de ochtendvergadering een rustiger verloop van de beraadslagingen en debatten en geen achteruitgang van het bezoek verwachten, kunnen verzoeken hun kaartje in te zenden bij een door het bestuur aan te wijzen adres.

J.E. VAN DER LAAN.