Liber Magstri Avicenne

[p. 84]

[22]

Tjnea dats scorftheit. some mach mense genesen ende some niet. dat mense niet genesen en mach dat comt sulc tijt bi fauten van meesters dat si leggen der op medicine die al te heet es ende al te droge alse werbi dat die verscheit vander huut so verteret ende so verdroget dat thaaer wut vallet. ende datter geen ander wassen en wille om die hartheit entie droocheit van der huut. Het comt oec om dattie plaestren ende die medicinen heet siin ende droge ende dat si te lange liggen optie huut ¶ Somtijt comt van salsum fleumen want die maect groet joocsel ende vele scellen. Somtijt comet van melancolien entien iooct niet so zere om haer droge materie. Van sulker es die materie grof ende daer wassen grote roven of rappen. ende dat comt meest van te vele etene. ende dan wassen vele humoren om dat mense niet antiert met dingen diere toe behoren ¶ Ende siin die puusten bloetachtech ende si eetter in hebben gevarwt alse bloet. so siin si meest van bloede. Ende siin daer cleine puustkine gesprayt hare ende dare. so comen si meest van coleren. Ende siin si sonder ioocsel ende sonder steecten. so siin si meest comen van melancolien. Ende crauwet men zere van ioocsele. so siin si comen van gesouter fleumen ¶ Ende siin scorftheiden in kindren. so eist georloft te werkene van buten. Ende es men out entie ziecheit oec out es. so suldi die materie ripen op dats te doene si ¶ Es die materie van bloede men salse ripen met oxisacar. ende dan suldi die materie suveren met datter toe behort alse gi hier na vinden sult. ende daer na salmen laten die hertadre met ere vliemen. Ende als die lichame

[p. 85]

gesuvert es so salmen baden of stoven ende zere sweten. Ende geven den zieken drinken alle dage cyrupus de fumo terre. dats cyroop van grisecom ¶ Es die materie van gesouter fleumen. men salse ripen met oximelle. ende derna purgieren met dingen daer men met purgiert verbernede humoren. ende daer na salmen laten ter adren ende dwaen siin hooft met gesouten watere want dit suvert. entie werke siin goet iegen verbernende humoren alse gesouten fleume. Ende hier na suldi thoft doen moruwen met watere der in gesoden es papple ende musemaluwe. entie cruden suldi zieden ende daer na stoten ende al warm leggen opt hooft. Ende men sal nemen versce botere gesmolten in watere het es te beter ¶ Hier na salmen thaer uut trecken met .1. wimen. of met lotro. dat maectmen dus Nemt levende calc .3. o. ende operment .2. o. ende dit suldi sieden in watere. teken dat gnouch si. stecter in ene gans vedere. gaen die plumen so eist gnouch. ende dit salmen doen opt hooft want het doet thaer uut vallen. ende latet liggen so lange dat thaer valle. ¶ Een ander. smelt wit harst ende doeter toe .1. luttel bloemen. ende dit legt op .1. campen doec. ende legget op thooft al warm. ende latet liggen enen dach ende enen nacht. ende dan suldijt af trecken. Ende en gaen die haer niet alle af. dan suldi leggen .1. ander vanden selven daer op ¶ Een ander. Tempert met borne witte edel tarwen bloeme also dicke als pappe. ende doeter toe wit harst ende ziedet tote dat dicke si ende roeret altenen opt vier ende vanden viere tote dat cout si. dan so legget op .1. wollen cleet op thooft. Ende als men

[p. 86]

wille salmen dat cleet af trecken. ende en volgen die haer niet. men saelt weder op leggen. Ende wet dat gene scorfde hoofde en genesen daer quade hare in siin. Ende en wilt men geen plaester daer op leggen so mach mense uut trecken ¶ Dit siin die werken. Nemt morwe zepe. peper. sulfer. pertrec. stafisagria quiczilver. dit suldi pulveren ende mingen met swinen smoute ende plaestren. dit suvert die scorftheit ¶ Een ander. pulvert levende calc ende operment ende minget met olien ende doeter toe zepe dits goet iegen scorftheit. iegen mortum malum ende iegen droocheit ¶ Een ander pulvert litargirum wel cleine ende doeter toe olie ende zeem. ende wrivet .1. lange wile. dits goede zalve iegen malum mortum. drope. ende scorftheit ¶ Echter ten selven. Nemt wortel van perteken. van ellecampana. dit suldi stoten ende derna zieden in aysine ende mingen met diere verscheit pulver van litargirum dits goet iegen malum mortum. scorftheit ende drope ¶ Een ander. Nemt levende calc .2. dr. operment .1. dr. ende pulveret in een mortier ende doeter toe olie ende aysiin. Dit geneest scorftheit sonder haer te verliesene ¶ Dits iegen scorftheit ende malum mortum. ende iegen lusen ende iegen clieren. Nemt litargirum .2. o. ende olie van noten .1. o. ende tsap van ouden rapen.ende tsap van ellecampana. tsap van cronen. tsap van celidonien ende aysiin elx even vele. ende litargirum suldi wel pulveren in een mortier. ende doeter in die sopen ende daerna die olien al tote dat dicke si ¶ Een ander Nemt swinen smout. spaensgroene. daer met suldi thooft wel suveren. Dese vorseide dingen doen drogen scorftheit. Nu es men sculdech te wetene die dingen die haer doen wassen. Ende wet alse die huut es hart ende stide opt herssenbecken ende tfleesch verteert es tusscen der swaerden

[p. 87]

enten bene. Of daer die huut wit es daer en mach geen haer uut comen ¶ Dese dingen doen haer wassen. alsene. flammula. averone. grisecom. dit suldi stoten ende ziedent in watere ende doeter in botere. Hier met suldi dat hooft dicken dwaen. dit verpareert ende opent die gaetkine vander huut. ende trect die hare uter huut ¶ Een ander. doet die hare af sceren. ende dan smeert die huut met zeme ende derna stroyter op pulver van verberneden ouden scoen ende verbernden coescitten ende latet der op liggen tote dat droge es. dan suldi thooft wel dwaen met watere daer in gesoden es grisecom. dit doet genesen scorftheit. ende doet haer wassen ¶ Een ander stoot die wortel vander perteken ende zietse in wine. daer met suldi thooft dwaen dicwile ende lange dit doet haer wassen ¶ Item Oleum lapdanum doet haer wassen entie maect men dus. Nemt lapdanum ende snijtse in cleinen stucken ende zietse in olien van oliven met sachten viere ende doeter toe .1. luttel wiins dat die olie niet en verberne. hier na settet die olie ter zonnen .30 dage ende alle dage wel roeren. dit heet men oleum lapdanum. ende met deser olien salmen thooft wel smeren. Men salre oec op stroyen pulver van verbernden bien. Of van verbernden percamente. Of van verbernden geyts stronten Of van ouden scoen. Of corsten van gersten brode. Ende wilmen so salmense mingen metten dingen diemen opt hooft smeert ¶ Een ander. Men sal temperen tsop vander claveren met zeme. ende doeter toe tsap van donderbare .1. luttel. dit doet haer wassen ¶ Een ander. Nemt kersse. averone. alsene. papple violetcruut. elx even vele. dit suldi stoten ende derna zieden met verscher botren of met smoute. ende dit geplaestert met allen. doet haer dupliceren ¶ Een ander Nemt tsop van scarper

[p. 88]

perteken ende yeralogodyon. ende dit so tempert met zeme. Dit doet haer wassen ¶ Een ander Nemt pulver van bonen ende temperet met sape van scarper perteken. ende vander ronder perteken .1. luttel. dit suldi temperen met zeme. dit doet haer dobbeleren ¶ Ende luse die wassen sulc tijt opt hooft ende in andren steden vanden lichame. dat comt bi den humoren die gevoucht siin in die gaten vander huut Some so machmense genesen ende some niet ¶ Dits iegen die luse op dats te doene si. Ten iersten salmen purgieren die humoren op dat dorine toent. Some meesters seggen dat rode lusen comen van heter materien. ende die witte comen van fleumen. entie swerte comen van melancolien. Men sal pulveren stafisagria ende mingent met olien of met aysine hier met salmen smeren thooft. of den lichame daers te doene es ¶ Men sal wriven starke loge met quiczilvere. ende daermet bestriken den lichame. het verdrijft die lusen ¶ Een ander. pulvert wel cleine stafisagria in enen mortier ende doeter in quiczilver ende litargirum ende aysiin. dits oec goet ¶ Een ander mingt stafisagria. ende terbentine dan windet in catoene ende legget in den scoot die lusen selen alle derwert lopen ¶ Wet oec alse de stede wit es van den scorfden hoofde so es die gront suver. ende es si root so esser noch materie in. Ende wet dat hicken met ere hicke vliemen goet es in roder steden. Ende es die materie root so purgeertse. Men sal den hals dwingen met enen wimpel doeke ende vaste drayen omtrent den hals ende dan wel heet warmen ende dan hicken met .1. hic ysere ¶ Venteusen siin oec goet geset optie scoudren. of in die middel. maer in die middel cranken zere die herssenen