Den Bybel met groter neersticheyt ghecorrigeert (Liesveltbijbel 1542)

¶ Antiochus beleyt die stadt Elymas inden lande van Persia, hi wert droeuich als hi die victorie der Ioden hoorde van Antiochus doot, Iudas die beleyde tslodt te Ierusalem, ende die Coninck begonste die daer in waren te helpen

Dat vi Capittel

1

⁺DIe coninck Antiochus doortooch die bouenste lantschappen van Persen, Ende hoorde dat in Persen was een alte edelen stadt, Elimas genaemt, seer rijck in siluer, ende in goude,

+ A vers 1

2

ende daer was een alten rijcken tempel binnen, ende daer binnen gouden halsberghen, ende schilden, ende gulden gordinen die Alexander daer liet, Philippus sone, die coninc van Macedonien,

3

die eerst in Griecken regneerde, ende hy quam om die stadt te winnen, ende te roouen, mer hi en const want die van binnen wistent,

4

ende togen teghen hem wt ten strijde, ende hi vloot, ende reysde wech met groter droefheyt, ende keerde weder tot Babylonien.

5

⁺Ende daer quam in Persen een, ende bootscapte den coninck, dat die heyrcracht veriaecht was, die in Iuda was, ende dat Lisias eerst ghetogen was met stercker macht, ende hi wert veriaecht vander Ioden aensichte,

+ B vers 5

6

ende dat die Ioden victorie vercreghen hadden, ende veel roofs,

7

die si gewonnen hebben vanden heyre, dat si verslagen hebben, ende omgeworpen den grouwel die ghemaect was opten outaer die in Ierusalem was, ende dat si die stadt ende den tempel om gemuert hadden met groten hooghen mueren, so si te voren was, ende oock Bethsuram zijn stadt.

8

Ende het gheuiel doen die coninc dese reden hoorde so ontsach hi hem, ende wert herde seer gestoort, ende hi viel in zijn bedde, ende van ongenuechten, viel hi in een siecte, want ten is niet ghesciet, also hi vermoeyt hadde.

9

Ende hi was daer vele dagen, want die grote droefheyt in hem vernyeut was, Ende waende dat hi steruen soude,

10

Ende hi riep alle sijn vrienden tot hem, ende seyde. Den slaep is van mijnen oogen gegaen, ende van sorgen ben ic ter neder geuallen int herte, ende ick heb gheseyt in mijnder herten,

11

In hoe grooten verdriet ben ic gecomen, ende in wat vloet der benautheyt, daer ic nv in ben, die vrolic was, ende ghemint in mijnre heerlicheyt,

12

⁺Mer nv gedencke ic des quaets, dat ick in Ierusalem dede daer ic wech voerde al die silueren ende gulden vaten dye daer binnen waren, ende seyde datmense wech doen soude, die in Iudea woonden sonder sake.

+ C vers 12

13

Hierom weet ick nv, dat mi dit quaet toe gecomen is, ende siet, ick bederue van grooter droefheyt in een vreemt lant

14

Ende hi riep Philippum een van zijn vrienden, ende hi sette hem bouen sijn rijc,

15

Ende ghaf hem sijn croone, ende sijn purpur, ende sinen vingherlinc, om dat hi Antiochum sinen sone tot hem nemen soude, ende dien op voeden soude, tot dat hi selue regneren mochte

16

Ende Antiochus die coninc sterf daer inden hondersten ende xlix. iare.

17

⁺Ende Lisias vernam dat dye coninc doot was, ende hi dede Anthiochum sinen sone een iongelinc, dien hi voede, regneren, ende hi hiet sinen naem Eupator

+ D vers 17

18

Ende die ghene die inden slote van Dauids stadt waren, sochten dach ende nacht list, hoe si dye Ioden binnen haren beuanc behouden mochten, ende dachten hoe si den seluen hinderen souden, tot een hulpe ende vasticheydt der heydenen.

19

Ende Iudas die peynsde die te verderuen,

20

Ende hy vergaderde al dat volc om dat hise belegghen soude. Ende si vergaderdense te gader, ende si beleydense inden hondersten ende vijftichsten iare, ende si maecten armborsten ende scransen.

21

Ende eenige vanden ghenen die belegen waren, gingen wt, ende eenige quade van Israel geselleden hen met dien, ende si gingen tot den coninc ende seyden

22

Hoe lange salt wesen eer du vonnisse doen sultste, ende onse broederen wreken.

23

Wi hadden gemaect dijnen vader te dienen, ende in sinen gheboden te wandelen, ende sijn vonnisse te houden, ende ons volcx sonen, sijn hierom van ons verureemt

24

Ende alle diemen van ons vant, die sloechmen doot, ende van ons sijn ouerghenomen onse erflicheden.

25

Ende si en hebben haer handen niet alleen aen ons gedaen, mer ooc alle onse landen duere.

26

Ende siet, si sijn heden getoghen voor dat slot in Ierusalem, ende si hebbense belegen, ende den vrijthof in Bethsura hebbense vast ghemaect.

27

Ende en voorcomdi haer niet haestelic, so sullen si noch stercker worden, ende ghi en sultse niet mogen verwinnen.

28

Doen die coninc dit hoorde, wert hi toornich, ende vergaderde alle zijn vrienden, ende die hooftlieden vant voetuolc, ende vanden reysegers.

29

Ende hy versolte ooc wt andere landen, ende eylanden veel volcx.

30

Ende tgetal was vanden heyr, hondert duysent mannen te voete, ende twintich duysent reysenaren, ende .xxxij. eliphanten, die geleert waren ten strijde.

31

Ende si quamen door Idumea, ende si togen te Bethsuram, ende si bestredense vele dagen, ende si maecten scransen. Ende die vander stadt quamen wt, ende brandense metten viere, ende vochten manlijc

[p. *]

32

Ende Iudas tooch vanden slote, ende brac den leger van daer op, ende sloech sinen leger tegen des Conincx leger te Bethzacharam.

33

Ende die Coninc stont op voor den dage, tegen den wech van Bethzacharam.

⁺ Ende des Conincx heyr bereyde hem ten strijde, ende sloegen haer trompetten.

+ E vers 33

34

Ende si toonden den olyphanten tsap van druyuen, ende van moerbesien om dat sise fel maken souden, ende si deelden die beesten aen rotten,

35

ende neuen elcken oliphant, waren thien hondert mannen, met pantsieren, ende met coperen helmetten in haer hoofden, Ende vijfhondert mannen ghereden, gheoordineert elcker beesten die wtuercoren waren.

36

Ende dese waren voor den strijt, ende waer dat die beeste was, daer waren si, ende waer dat si ghinc, daer ghingen si, ende si en ghingen van haer niet,

37

Mer op elcke beeste was eenen houten toren, die hem bedecte, ende op dien toren waren bolwercken,

38

ende wt elcken toren vochten xxxij. mannen van bouen, ende binnen was der beesten meester. Ende die coninck oordineerde die ander reysenaers in beyde dander siden, dat si tvolck ende theyr metten trompetten souden verporren, ende dat si voor souden doen gaen, die in elck legioen waren.

39

Ende doen die sonne scheen op die gulden ende coperen schilden, so verblicten die berghen daer af, ende blincten als lampen met viere.

40

Een partie van sconincx heyr wert gedeelt op den berch, ende die ander al beneden, ende si gingen behendelic, ende ooc manierlijc.

41

Ende alle die int lant woonden, werden beroert vander menichte van haer stemmen, ende metten ghetochte van haren scharen, ende metter wapenen blancheit, Want het was een groot heyr ende sterck.

42

Ende Iudas ende sijn heyr quamen hem aen ten stride, ende van sconincx heyr vielen wel ses hondert mannen.

43

Ende Eleazar Saura sone, sach een vanden beesten die met sconincx wapen gewapent was, ende die was hooger dan dander beesten, Ende hem docht datter die coninc binnen was,

44

ende hi gaf hem seluen om sijn volc te verlossen, ende om tot zijn behoef eenen eewigen naem te beiaghen,

45

ende hi liep totter beesten vromelic, int midden der scharen door slaende ter rechter siden, ende ter luchter siden, ende si vielen hier ende daer van hem.

46

Ende hi ginc onder des eliphants voeten, ende hy ghinc daer onder staen, ende stacken daer doot, ende die eliphant viel op hem, ende hi bleef daer doot,

47

Mer als Iudas die grote macht des conincliken heyrs sach, ende tgeruchte van sinen heyr, so keerde hi van hem.

48

Mer des conincx heyr tooch op tegen hem in Ierusalem. Ende die coninc legerde in Iudea, opten berch van Syon,

49

Ende die coninc maecte vrede metten ghenen die in Bethsura waren

50

Ende si quamen wt der stadt, want die belegen waren en hadden geen lijftocht, ⁺ want het was slants Sabbaoth? Ende die coninck tooch van Bethsura, maer hi leyde daer wachters diese hoeden souden,

+ F vers 50

51

Ende hi keerde theyr ter heyliger stadt waert, vele dagen, Ende hy sette daer sprincgalgen, ende scransen die tvier inworpen souden,

52

ende ooc bliden die steenen inworpen souden, ende hantbogen, ende scorpioenen, om tghescutte te schieten, ende te slingeren. Ende si maecten binnen ooc scransen tegen haer scransen, ende vochten veel dagen.

53

Mer inder stadt en was geen victalie, om dattet tseuenste iaer was, ende die vanden heydenen in Iudea ghebleuen waren, si hadden haer ouerblijuen verteert, die si lieden ooc ingeleyt hadden.

54

Ende inder heyligher plaetsen waren luttel mannen gebleuen, want den honger haddese benaut, ende si werden ghespreyt elck in sijn stadt.

55

Als Lisias dit hoorde, dat Philippus, dien dye coninc Anthiochus, doen hi leefde, beuolen had, dat hi Anthiochum sinen sone opuoeden soude, dat hi regneren soude,

56

weder gecomen was wt Persen, ende Meden, ende theyr dat met hem wech getoghen was, ende dat hi sochte dat beschick te hebben vanden rijcke.

57

So haeste hi hem, ende seyde totten coninck, ende totten princen vanden heyre. ⁺ Wi crancken dagelicx, ende wi hebben luttel victalien, ende die stadt die wi belegen hebben, is wel bescermt, ende ons behoort te oordineren vanden rijcke.

+ G vers 57

58

Nv hierom, laet ons den lieden vrede gheuen, ende maken wi met hen vrede, ende met alle haer lieden, ende laet ons hen consenteren, dat si in haer wet wandelen moghen, so si te voren deden,

59

want om dat wi haer wet veronwaert hebben, so sijn si verquaet, ende hebben al dit gedaen.

60

Ende dese reden ghenoechden den coninck, ende sinen Vorsten, ende hi seynde tot hen, om vrede te maken, ende si ontfinghent

61

Ende die coninck ende die vorsten swoeren hen, ende si quamen wter stadt.

62

Ende dye coninck ghinc opten berch van Sion, ende sach die vasticheyt der stadt, ende hi brack corts den eedt, dien hi gesworen hadde, ende beual die mueren om te breken.

63

Ende hy tooch haestelic wech, ende keerde weder tot Antiochien, ende vant daer Philippus heyr te zijnder stadt, ende hy vocht tegen hem, ende hi wan die stadt met crachten.