Lust en Gratie. Jaargang 10

[p. 5]

[Nummer 39]

Redactioneel

In 1988 verscheen bij uitgeverij Van Gennep te Amsterdam het boek De wereld als voorstelling en wil: Meisjesdagboeken 1956-1969, samengesteld door Beeltje de Noord, een van de dagboekschrijfsters. Dit boek is uniek in zijn soort.

Ontelbare meisjes schreven en schrijven dagboeken. Zij hebben daarin hun eigen stem laten horen, maar in de literatuur vinden wij van hun ervaringen zelden iets terug. Waarschijnlijk zijn veel dagboeken door volwassen vrouwen vernietigd. Of zij liggen achter in een kast: als herinnering aan puberale bevliegingen waarvoor je je eigenlijk dient te schamen maar waarmee je heimelijk nog affiniteit hebt.

Het pubermeisje, de bakvis, blijft het meest zichtbaar in de jeugdliteratuur. Een uitzondering vormt het dagboek van Anne Frank, dat aan de status van jeugdliteratuur is ontgroeid. En af en toe geniet het pubermeisje uit de jeugdlectuur een ongehoorde populariteit in brede kring vanwege haar welhaast bovenmenselijke proporties, zoals Alice in Alice in Wonderland of Pipi Langkous.

In de volwassen herenliteratuur en -kunst komt het puberale meisje vaak als erotische Lolita-fantasie of als object van besmuikt voyeurisme te voorschijn. Het meisje is dan letterlijk de bakvis in de betekenis van: de sigaar zijn (zie Van Dale).

Puberteit en adolescentie worden dikwijls beschouwd als de laatste kinderlijke stuiptrekkingen voordat de volwassenheid, het echte leven, begint. Zij zijn in die optiek eerder voer voor psychologen dan voor schrijvers en kunstenaars. Maar zelfs in de psychologie is het pubermeisje decennia lang naar de marges van de theorievorming weggedrukt door oedipale jongens die hun moeder begeren en hun vader doodwensen. De stem van het adoles-

[p. 6]

cente meisje, de vrouwelijke puber, is door dit alles eeuwenlang niet gehoord. Zij is genegeerd, tot zwijgen gebracht of misvormd tot Zijn beeld.

Het is opmerkelijk dat pas in 1992 een boek verschijnt, Meetings at the Crossroads. Women's Psychology and Girl's Development van Lyn Mikel Brown en Carol Gilligan (Harvard University Press, Cambridge), waarin de beide onderzoeksters de meisjes zelf aan het woord laten. Ook in de literatuur en de beeldende kunst van vrouwen begint nu langzamerhand de geheimzinnige, moeilijk grijpbare en complexe wereld van de vrouwelijke adolescent aan bod te komen.

Schoonheid, wreedheid, wanhoop, angst, verdriet, magie, seksuele verwarring, avontuur en passie van het adolescente meisje vindt u eigenzinnig verwoord en verbeeld in deze Lust & Gratie in het werk van Hermine de Graaf, Maria van Daalen, Marlene Dumas, Anne Sexton, Carson McCullers, Elizabeth Bowen, Jamaica Kincaid, Annet Planten en Esther Freud.