Maatstaf. Jaargang 24

[p. 30]

F. ten Harmsen van der Beek Ooit in je leven voorover gelegen met je neus

gedrukt op iets en gedacht: God ja, terwijl de hele wereld eromheen stond te schreeuwen: God nee - en dan toch blijven liggen?

Om het even of je midden op de dag met de nieuwe New Yorker zeer feestelijk weer plat ging, flinke asbak erbij, pick-up onder handbereik (terwijl ze op je werk zaten te wachten), of dat je alleen maar een verhouding begon met iemand die je drie uur geleden nog niet kende. Nog grauwer: nám je die trein de verkeerde kant op, alleen maar om uit het e pericoloso sporgersi raam te kunnen hangen en de hele keet verdomd snel onder je voorbij te zien schieten in de richting van een desnoods volmaakte verloofde, een uitstekende betrekking, liefhebbende familieleden?

Dan weet je waar ik het over heb.

Waanzin. Die malle ouwe onechte, noodzakelijke waanzin. Die symbolische aanstellerij van de onvolwassene die zich alleen grown-up voelt als hij iets doet wat volgens de regels van het stokoude mensenspel niet kan. En die volwassen wordt op het moment dat tot hem doordringt dát het niet kan. En ermee ophoudt na een tijdje. Je weet dan wat respectievelijk onhebbelijk, stompzinnig, harteloos is geweest. Respectievelijk ben je ontslagen, hebt moeten trouwen, je bent teruggelift.

Niet soms? Je hebt Kerouac gelezen en begrepen, misschien met spijt, dat er een verschil is tussen hem en jou, je hebt gekeken naar wat Vadim vertoont en er al of niet dankbaar op gerekend dat je eigen vriendin zich anders gedraagt? Je hebt de verhalen aangehoord over moderne jeugd, nieuwe verworvenheden, maar je weet op een haar wat kan en wat niet kan. Niet veel meer dan ooit.

En het enige wat je voor je zelf hebt kunnen redden, zijn de apparences. De uiterlijkheden die overal te koop zijn.

De twen-attributen, produkten van een economisch vooral niet te onderschatten twen-industrie: de platenspelers en de platen, de fototoestellen, de James Dean-outfits, de Bardot-make-up. De stokoude auto's en de gloednieuwe scooters. De boeken à la mode en de krantjes, stikvol half-hidden persuaders: als je dit doet, dat koopt, hoor je er (toch) bij, kijk maar, hij, zij, doen het ook.

Twen is doen alsof óók. Alsof alles wat niét kan, wél kan. Zoals jeugd, leven tot aan volwassenheid toe, altijd doen-alsof is. Meisjes van 10 met poppen, jongens van 15 met minnaressen, mensen van 20 met kinderen. En jawel, mannen van 35 met automobielen, vrouwen, o god, van 60 verkleed als beatniks of tricheuses. Doen alsof. Bioscoop. Nachtvoorstelling. Het verschil tussen spelen en leven. Ongetwijfeld bestaan er wel volslagen moeders van zestien jaar. Maar zoals het spelen met een pop een symbolische handeling is, kan het krijgen van een kind evengoed een zinnebeeldige daad, een fantasie zijn, ten behoeve van een verlangen om de volwassene te spelen. En omdat de zgn. nieuwe verworvenheden van de moderne jeugd uitsluitend oppervlakkige modedetails zijn, omdat de zgn. onechte kinderen nog altijd dupe zijn van schande en rotzooi, is het een kwestie van tot bedaren komen. Haast niemand is zo sterk, zo overtuigd, zo

[p. 31]

geniaal dat hij het op kan nemen tegen de hele wereld. De meeste kiezen geld voor hun eieren. En terecht. Maar wat is een reden om te bedaren, wat een leeftijd? Ik ben een twen, jij bent een gnen, hij is een gtig omdat ik twintig ben, jij neegnendertig en hij is tachtig.

En het volwassen worden kan steeds langer worden uitgesteld. De omstandigheden waaronder het wordt uitgesteld, verbeteren voortdurend. Het is niet langer nodig om rijk te zijn om te kunnen doen alsof. Vroeger kostte het een smak geld om jong en mooi te zijn en het langer dan een jaar of tien te blijven. Alleen vermogende mensen waren elegant, ontwikkeld, bereisd en belezen, sportief, exclusief. Tegenwoordig is iedereen exclusief. Met een inkomen van f 300, - in de maand is iedereen die dat per se wil, aantrekkelijk, modieus, geestig, intelligent, snob zelfs. Of experimenteel.

Geen hond die zich zelf au sérieux neemt, kan Nabokov en Lolita ignoreren. Under Milkwood is een bestseller. Met Charlie Parker wordt je doodgegooid. De Costa Brava is een afgezaagd vakantieoord en het lekker vinden van pizza's en espresso een toppunt van middelmatigheid.

En iedereen heeft een auto. Iedereen heeft geld. Iedereen kan alles kopen, zien, horen, lezen, leven. Pretenderen, imiteren tot hij erbij neervalt. Een krankzinnige hausse in geestelijke en materiële waarden heeft de algemene middelmatigheid een niveau geschonken dat iedere niet-debiel in staat stelt zich ruim te wentelen in de reusachtige nouvelles vagues van de smaakvolle, culturele, scherpzinnige levensbrei. Wie mee wil doen, moet daar in. Wie het niet lust, is gek en bezwijkt wel. Er is alle reden om tot bedaren te komen en een leuke twen te worden. In de wereld waarvan de idolen onderling identiek worden en Annette bij gebrek aan fantasie van de massa als een gek op Brigitte lijkt, lopen Jan en Piet erbij als Marlon en Sacha. In de wereld waar alles te koop is, behalve overtuiging en talent. Maar waar gewoekerd wordt en het geld rolt tot het rolt in het laatje van de adverteerders. Want twens vormen een machtige, koopdriftige klasse van afnemers voor een produktiebeleid dat speculeert op hun extreme vooruitstrevendheid. Dat hun suggereert dat zij de wereld veranderd zouden hebben naar het voorbeeld van een paar geniale, schatrijke, onnavolgbare en onaanvaardbare persoonlijkheden, omdat die toon- en mode-aangevend zijn. In die wereld, waarin je ook mag doen alsof, wordt het langzamerhand een corvee om je werk te laten zakken, er op los te slapen met iedereen, treinen te nemen nergens naar toe.

Twen of geen twen, ik krijg net zo lief een pak op m'n donder.

(Voor het eerst gepubliceerd in Twen).