Musaeus. Jaargang 3

[p. 52]

Een doctor van glas

In de Klucht van den glasen doctoor speelt glas een eigenaardige rol. Een vader heeft als huwelijkspartner voor zijn dochter Elisabeth een doctor uitgekozen. Het huwelijk is al helemaal in kannen en kruiken; over enkele dagen zal de bruiloft plaatsvinden. Elisabeth voelt er echter niets voor om met de doctor te trouwen; zij heeft namelijk allang een vriend, Alex. Hem vertelt ze wat haar boven het hoofd hangt.

Alex verzint een list: de dokter had nog plaats voor twee leerlingen en Alex heeft zich aangemeld. Hij bewerkt de doctor zodanig, dat deze zeer wantrouwig wordt tegenover Elisabeth en een huwelijk met haar eigenlijk helemaal niet meer ziet zitten. Op het moment dat Alex dit net aan Elisabeth heeft verteld, verschijnt haar vader ten tonele. Alex verdraait zijn stem, zodat Elisabeths vader hem niet herkent:

Vyfde uytkomst.

Vader. Elisabeth. Alexander. Marie. Valentijn.

 

Vad.

 

Och dochter, dochter schreyt, Men heeft mijn daer terstondt een droeve maer geseyt,

 

Den Docter die verlieft, nu in sijn ouwe jaren,

 

al d'eer en reputatie, die hy kon vergaren

 

In al sijn leven, ach mijn krop is mijn soo vol. Hy schreyt.

 

Eli.

 

Wat is 't dan Vader lief?

 

Vad.

 

Den Docter die is dol

 

Geworden, om uw liefd, sijn sinnen sijn verlooren:

 

Hy houd hertneckigh staende, 't is droevig om te hooren,

 

Dat hy van glas is, en dat hy oock breecken sal

 

Zoo iemant hem maer aenraeckt.

 

Mar.

 

Is dat dol? dat is mal,

 

Ick hoop niet datj'er nou je dochter mee wilt paren.

 

Vad.

 

Houd gy je mont, wy sullen 't sonder u wel klaren,

 

Maer wat 's dit voor een quidam, die ick niet en ken?

 

Eli.

 

Hy komt van den Doctoor.

 

Alex.

 

Mijn Heer, vraegt gy wie 'k ben?

 

Ick ben verkondiger van 't Morbum Hypocondrye,

 

't Geen u verwachte swager brengt in frenesye,

 

Ja sijn verstant dat men Olympiko mocht nomineeren

 

Heeft nu geen faculteit meer om te rationeeren.

 

Mar.

 

Is dat kramers Latijn?

 

Vad.

 

Swijgh, gy groote sottin,

 

Gy hebt toch geen verstant, soo spreeckt men immers in

 

Alle Collegien, en in al de Hooge Schoolen.

 

Mar.

 

Wel sprekense sulcken tael? soo hebbense gestolen.

 

Vad.

 

Ach ick beklaegh u meester, ick kom hem flus eens by

 

Alex.

 

Eer Phebus heeft sijn globe rond gegaen, sult gy

 

Hem in u eygen domo mogen expecteeren,

[p. 53]

 

soo dat het niet van nood is hem te visenteeren.

 

Want des niet tegenstaende sijns verstants turbatie Sulje van sijn corpus hier hebben de transelatie.

 

Valentijn uyt.

 

Vad.

 

Wel wat wil deuse hebben?

 

Alex.

 

't Is mijn mede collegiant

 

Inde familie van sijn Exelentie, den Docter Clarissimo.

 

Vad.

 

Seg quant

 

Hoe vaert den docter?

 

Val.

 

Komt.

 

Vad.

 

Praet hy noch buiten weste?

 

Val.

 

Seer.

 

Vad.

 

Wat is sijn siekte?

 

Val.

 

Groot.

 

Vad.

 

Wat vreestmen dan ten lesten?

 

Val.

 

Doot.

 

Vad.

 

Wat is dit voor een tael soo kort?

 

Alex.

 

Mijn heer, 't is een

 

Formule van spreken, heel out, en ongemeen,

 

Men voceerde eertijts soo te Lacedemonien.

 

Marie soetjes.

 

Hoe foppense d'ouwe man, en noch met stoute tronien,

 

Se hebben hem allebey veur.

 

Vad.

 

Waer is jou meester?

 

Val.

 

By.

 

Vad.

 

Wanneer sullen wy hem sien?

 

Val.

 

Haest.

 

Vad.

 

Wie komt daer aen?

 

Val.

 

Hy.

 

Mar.

 

Ick loof hy geckt'er mee, neen 't wil hem noch al lijcken.

 

Ick sie 't wel aen sijn gang, men sou hem hier wel blint kijeken,

 

Dus in 't stroy ewonden, wel koopje nou gien glas¹:

 

Ja wel een boer sou miennen dattet een groote dicke wijnfluyt was.

1 Koop je geen glas: eigenlijk betekent dit: Heb je geen bril nodig om dit beter te zien, d.w.z. Snap je daar iets van? Begrijp je dat? WNT VII-II, 5384.

Seste uytkomst.

Den Docter. Vader. Elisabeth. Marie. Alexander. Valentijn. 2 Knechts van den Docter stom.

 

Doct.

 

Toekomende Bruyd, en gy, verwachte schoonvader,

 

Komt toch mijn gemetamorfoseert lichaem niet nader,

 

Weet dat ick door het vier der liefden altemael ben verteert,

 

En dat ick nu in glas heiendal ben getransformeert.

 

Vad.

 

Je bint geen glas, seecker niet, vergeefs wilje 't ons wijs maken.

 

Doct.

 

Soo binne jou oogen ketters, sose dit willen versaken.

 

Vad.

 

Wel je spreeckt immers, hou soud dan mogelijck sijn Dat je van glas soud wesen?

[p. 54]

 

Doct.

 

Ick saltje seggen, mijn

 

Accenten sijn gemaeckt door sekere roerende krachten, En sijnde in 't glas beslooten, kan gy 't nou met je gedachten

 

Begrijpen? door de beweging geeft het klinkende sijn geluit,

 

Maer komt'er 't minste scheurtje, so lopenser allegaer uyt.

 

Vad.

 

'k Selje wel uyt die doling brengen, laet ickje maer omvatten.

 

Doct.

 

Je sout me breecke seg ik, en dan souweser uyt spatten,

 

Heb ickje dat niet eseyt?

 

Vad.

 

Laet ickje onderrechten.

 

Doct.

 

't Is niet van noodt,

 

Gy vyant van mijn swakheit, je bint wreder als de dood,

 

Vad.

 

Sie daer.... omhelst hem,

 

Doct.

 

Je breecktme, och, geborsten sijn mijn syen,

 

De vochtigheyt loopt uyt de wortel wech, och wat lyen?

 

Vad.

 

Ick doe 't om beste wil.

 

Doct.

 

Houd u rust.

 

Vad.

 

Laet me begaen.

 

Doct.

 

Eerder sal Jupiter u met sijn blixem slaen:

 

Als ick ansticken ben selt dan wel sijn, verrader?

 

Vad.

 

Maer Heer Doctoor.

 

Doct.

 

Maer gepretendeerde schoonvader,

 

Blijft van mijn af, je kunt niet beter doen, ick ben Alree geborsten, wat wilje meer van mijn?

Vader treckt hem het stroo kleet af. Ken Je dan noch niet sien? datje sinnen sijn bedrogen, Het is maer fantesy, sou 'k je niet raken mogen? Siet daer....

 

Doct.

 

Wat drommel is dat duwen, och, och, ick word soo bang, valt in swijn.

 

Beul, swagerbreker, och ick sterf!

 

Vad.

 

Marie voort, lang

 

Hier water, of wat wijn, om hem tot sijn self te brengen.

 

Alex.

 

Domine, Domine, wilt jou jaren toch verlengen.

Elisabeth soetjes. En ick, wouse wel verkorten dat 'et in mijn macht stont. Marie met wijn. Daer is de wijn, ey steeckt hem dat nageltje in sen mont.

 

Vad.

 

Sijn pols beweecht, dat's teecken hy noch is in 't leven, De swackheyt en beswijming sal hem nu haest begeve

 

Hy begint hem te roeren, 't sal nu wel overgaen.

 

Maer siet, hoe dat hy struykelt, en hoe sijn oogen staen,

 

Doct.

 

Mijn siel, die afgeset is van sijn schors van glasen,

 

Die vind sich nu gevoert, al waar de sieltjes grasen,

 

Ja 't Eliseese velt heb ick hiel deur egaen,

 

En nu sie 'k 't donker hof van Pluto veur me staen.

De doctor begint te ijlen; hij ziet alle aanwezigen aan voor mythologische figuren. De vader van Elisabeth noemt hij Pluto en hij vraagt hem in die gedaante om raad inzake een huwelijk:

[p. 55]

 

Doct.

 

Een ouwe gierigert, van natuur koppich, onbemint

 

Begeert mijn uit te hijlicken aen sijn eenigh kint,

 

Een dochter, die 'k met eeren niet sou kunnen laken,

 

En daer ick oock sin in heb, en mijn wel sou vermaken

 

Wat duncktje of ick het wel avonturen kan?

 

'k Worder seer toe getemteert, wat segje?

 

Vad.

 

Troutse dan.

 

Doct.

 

Maer as ick was getrout de studi kreegh sijn afscheit

 

Want een vrou nemende, krijcht men veel ongerustheit,

 

Men heeft altijt te sorgen voor dit en dat, en siet

 

Daer ben ick voor vervaert.

 

Vad.

 

Wel hijlickje dan niet.

 

Doct.

 

Maer blijvende ongetrout, 'k mocht in een sieckt vervallen,

 

Wat hulp sou ick dan hebben, elacy niemendallen,

 

Een vrou is dan gedienstig; draegt sorge voor haer man,

 

Dit moet ick oock bedenken, niet waer?

 

Vad.

 

Ja troutse dan.

 

Doct.

 

Maer als ick sieck was, en mijn vrou met eenen Alexander,

 

Een leegloper, lanterfant, hielden 't soo met malkander,

 

Dats' in plaets, van veur me te sorgen, socht niet als

 

mijn

 

verdriet,

 

Dol sou ick worden, jaa 'k.

 

Vad.

 

Wel hijlickje dan niet.

 

Doct.

 

Maer blijf ick dan alleen, soo sterf ick sonder erven,

 

Waer sou mijn goet dan heen? wanneer ick quam te sterven?

 

En een vrou nemende, ick noch kinderen krijgen kan,

 

En 'k souw 'er bly mee sijn, ja seecker.

 

Vad.

 

Troutse dan.

 

Doct.

 

Maer sijnde dan getrout, letter wel op, dit 's quader,

 

Van de kinderen die ick had, een ander was de vader,

 

En ick mosts' onderhouwen, dat is'er wel meer geschiet;

 

Het was niet om te lyen.

 

Vad.

 

Nee, hylicktje dan niet.

 

Doct.

 

Dat 's goet, en om dat 'k out ben en niet lang kan leven,

 

Volg ick die laetste raet, die gy me daer hebt gegeven,

 

Ick trou niet, duistere godt, ick bin dit met jou iens,

 

Ick ga weer in mijn lichaem, adieu tot weder siens.

Als de doctor weer ontwaakt, in een lichaam van vlees en bloed, vertelt hij de vader van Elisabeth welke raad ‘Pluto’ hem heeft gegeven en zegt hij dat hij de raad van zo'n grote god niet in de wind kan slaan. De vader zal op zoek moeten naar een andere man voor zijn dochter. Elisabeths vader stribbelt nog wat tegen, maar de doctor houdt voet bij stuk:

 

[Doct.]

 

Tiert, baert, injurieert, soo lang tot datje moe bint,

 

Ick bin soo sot niet, dat ick trouwen sou, wat meenje dat ick een kint

 

Ben? neen ick heb een aer lietje hooren queelen,

[p. 56]

 

Benje quaet, ick geef'er niet om, die wont die mach weer heelen.

 

Ick wil geen hoorendrager sijn, neen ick voorseecker niet.

 

Hoor, 't is al gemaeckt werk eweest, al 't geen hier is geschiet.

 

Want dat ick my tot noch toe soo geck heb gehouwen,

 

Is maer slechts geweest, om dat ick niet wou trouwen,

 

't Was jou om 't gelt te doen adieu gewese Bruyt,

 

Trou gy met uws gelijck, voor my, ick schey 'er uyt.

Bron:

[A. Boelens:] Klucht van den glasen doctoor. Amsterdam, Jacob Lescailje, 1678. [Exemplaar UBL 1219 E 37]