Neerlandia. Jaargang 98

Zuid-Afrika

Nederlands in Zuid-Afrika

Juist voor de historische verkiezing en installatie van Nelson Mandela als nieuwe president van Zuid-Afrika maakte het ministercomité van de Nederlandse Taalunie op 25 april jl. bekend dat de NTU fl. 400.000,-, ruim twee miljoen Belgische frank, ter beschikking stelt voor de bevordering van de Nederlandse taal in Zuid-Afrika. Op deze wijze wil de Taalunie haar bijdrage leveren in het stukje bij beetje inhalen van de achterstand die zowel in Nederland en Vlaanderen, als in Zuid-Afrika bij het onderhouden van de culturele banden is ontstaan door de jarenlang gevoerde culturele boycot.

De nieuwe president van de Republiek Zuid-Afrika: Nelson Mandela.

Culturele boycot rampzalig

Door die boycot is de aanwezigheid van studiemateriaal en lectuur sterk verminderd en daarmee ook de kennis van het Nederlands. Ook is de voeling met het Nederlands taalgebied door het wegvallen van de culturele betrekkingen afgenomen, aldus het Comité van Ministers. Daarin zitten voor Nederland de ministers d'Ancona (WVC) en Ritzen (Onderwijs en Wetenschappen) en voor Vlaanderen Weckx (Cultuur) en Van den

[p. 114]

Bossche (Onderwijs). Zij willen fl. 100.000,- beschikbaar stellen voor de inrichting van twee universitaire kenniscentra waar het Nederlands bij voorkeur als hoofdvak wordt gegeven. Voor nascholing op het gebied van Nederlandse taal- en letterkunde trekken de ministers fl. 75.000,- uit. Voorts stellen zij middelen ter beschikking voor onder meer uitwisseling van docenten en studenten en het aanvullen van universiteitsbibliotheken met Nederlandstalige boeken. Uit een onderzoek van de Stichting Dimensie blijkt dat de situatie van de Nederlandse boeken zeer slecht is. Zij zijn totaal versleten en verouderd.

Vervreemding

De kloof tussen de gewone Afrikaanssprekenden en de Nederlandse taal en cultuur is volgens de stichting catastrofaal. Zij stelt vast dat vooral kansarme Afrikaanssprekenden juist gretig kennis willen nemen van Nederlandstalige gebruikslectuur, zoals kranten, opiniebladen, stripverhalen en films en video's.

Nederlands-Afrikaans

De Taalunie houdt zich in beginsel niet bezig met het Afrikaans, maar de verwantschap tussen deze taal en het Nederlands biedt wel extra mogelijkheden, aldus de ministers. Zo wordt op universiteiten Nederlands vaak als bijvak bij Afrikaans gestudeerd. Toch zullen we in Nederland en Vlaanderen moeten beseffen dat het Nederlandse taalgebied in Europa enige verplichting heeft tegenover het Afrikaans. De taalverwantschap is zodanig dat misschien het best van een moeder-dochter relatie gesproken kan worden. Hoewel de praktijk leert dat in een dergelijke relatie van alles kan voorkomen, lijkt het toch voor de hand te liggen dat Nederland en Vlaanderen, en dus de Taalunie, hun verantwoordelijkheid niet ontlopen. Indien vanuit Zuid-Afrika een beroep op steun voor het Afrikaans zou worden gedaan, zullen wij daaraan gehoor moeten geven. In Neerlandia is daar reeds veelvuldig voor gepleit. Tijdig moet onderzocht worden of een associatie van Zuid-Afrika, en Namibië, met de Taalunie tot de mogelijkheden behoort.

De versterking van de positie van het Nederlands is een van de onderdelen van het actieplan van de Taalunie voor 1995. Dat plan richt zich vooral op versterking van de Neerlandistiek in het buitenland. Behalve aan Zuid-Afrika willen de ministers met name aandacht besteden aan de positie van het Nederlands binnen de Europese Unie en Midden- en Oost-Europa. In Zuid-Afrika kan voor de bevordering van het Nederlands worden aangeknoopt bij de Suidafrikaanse Vereniging vir Neerlandistiek SAVN.

Nieuwe symbolen

Met de omwenteling heeft Zuid-Afrika ook een nieuwe vlag en, naast het ‘Afrikaner’-volkslied

De nieuwe vlag van Zuid-Afrika, helaas hier alleen in zwart-wit afgedrukt.

Die stem, nu ook het in 1925 door het ANC aanvaarde volkslied Nkosi sikelela, God zegene Afrika.

De vlag combineert de ANC-kleuren zwart, geel en groen met het rood, wit en blauw van zowel de Engelse als de Nederlandse vlag zoals deze kleuren door de blanken in Zuid-Afrika werden ingevoerd. Het oranje-blanje-bleu van de oude vlag is als het ware ‘geactualiseerd’, zoals ook in Nederland de oude Prince-vlag roodwit-blauw is geworden.

Het nieuwe volkslied is in 1897 gecomponeerd door Enoch Mankayé Sontonga, geboren in de Kaapprovincie in 1860. Hij dichtte en componeerde als Christen vele andere liederen die in geheel Zuid-Afrika populair werden. Nkosi Sikelela werd al gauw een echt volkslied, gezongen door de bevolking. Het werd zo populair dat het ook in Zambia, Tanzania, Zimbabwe en Namibië gezongen wordt. In Zuid-Afrika is de tekst in vele talen vertaald. Hierbij treft u de tekst in Afrikaans aan. Bij de inhuldiging van president Mandela werd Nkosi Sikelela voor het eerst, naast Die stem, officieel als volkslied gespeeld.