Neerlandia. Jaargang 98

[p. 116]

Van hebban alla vogala...tot turbotaal
Het verhaal van een taal, negen eeuwen Nederlands

‘Dit verhaal van een taal is verteld’, zegt Robert Long. Vier weken lang voerde hij in november op de BRTN de Vlaamse kijkers mee langs de historische paden van onze taal. In februari zendt de KRO deze reis door de taalgeschiedenis ook uit. Van een Westvlaamse monnik die rond 1100 het eerste Nederlandse zinnetje opschreef via Van den Vos Reinaerde naar de wijze woorden van Vadertje Cats en de taalkunsten van Multatuli. We beleven ook de taalstrijd van de Vlamingen mee vanaf de Spaanse bezetting in de 16e eeuw tot de hedendaagse conflicten van kleinere omvang.

De weg van de Nederlandse taal kent vele vertakkingen. De verscheidenheid is groot. De presentator laat ons kennis maken met de vele variaties van onze taal. Verschillende dialecten trekken aan ons voorbij en de camera toont allerlei exotische oorden waar het Nederlands of sporen daarvan nog leven.

Vlaanderen

Eén van de sterke punten van het boek is dat de Vlaamse taalproblematiek ruime aandacht krijgt. In Nederlandse literatuurgeschiedenissen worden de Vlamingen nog wel eens vergeten, maar gelukkig is die fout in deze taalgeschiedenis niet gemaakt. Dat is heel logisch aangezien één van de auteurs een Vlaming is. Hij nam dan ook de gedeelten over de taal in Vlaanderen voor zijn rekening. Het hoofdstuk over de Vlaamse Beweging geeft een eerlijk en genuanceerd beeld van deze vereniging en de strijd voor het Nederlands in Vlaanderen. Verder spreekt men over de verschillen tussen Noord- en Zuidnederlands en over wat Vlamingen en Nederlanders van hun eigen en elkaars taal vinden. Het wordt een verhaal over de bekende haat-liefde verhouding tussen België en Nederland.

Interessant is het gedeelte over de nog altijd roerige Nederlands-Franse taalgrens. Het opvallendst is de situatie in Frans-Vlaanderen, een stukje Frankrijk dat door velen nog tot het Nederlands taalgebied gerekend wordt. Slechts weinigen kennen er onze taal nog, al is de belangstelling voor het Nederlands groot.

Michiel de Swaen, dichter en toneelschrijver uit Duinkerke (1654-1707).

Ook vreemd is de toestand in het in Vlaanderen gelegen Brussel dat officieel tweetalig is. Het Nederlands wint er de laatste tijd zienderogen aan prestige nu Vlaanderen er economisch beter voorstaat dan Wallonië.

Variaties en invloeden

Er is door de auteurs veel plaats ingeruimd voor dialecten, groepstalen, leenwoorden en invloed van het Nederlands op andere talen. Het is verrassend te zien in hoeveel talen je Nederlandse woorden terug kunt vinden. Japanners schrijven met inki (van het Nederlandse ‘inkt’) en onze Amerikaanse en Engelse vrienden eten nog altijd met smaak pancakes.

Een apart hoofdstuk vormt het tropisch Nederlands waaronder het Petjok, een Nederlandse creooltaal van de Indo-eoropeanen en het Surinaams-Nederlands. Een belangrijke plaats neemt het Afrikaans in dat een mengeling is van 17de eeuws Hollands, Maleis, Portugees en inheemse talen. Deze dochtertaal van het Nederlands is de moedertaal van zes miljoen Zuidafrikaners en vijftien miljoen mensen in Zuid-Afrika gebruiken haar als voertaal.

Unieke onderneming

Het verhaal van een taal is bedoeld voor een breed publiek. Taalkundige termen en verhandelingen heeft men daarom zo veel mogelijk vermeden. De tekst wordt verlevendigd met fragmenten uit verschillende documenten en literaire werken en met prachtige illustraties. De neerlandicus Peter Burger heeft het manuscript bewerkt tot een vlot lopend en een lekker lezend verhaal.

Het verhaal van een taal is alleen al om de nauwe samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland een unieke onderneming. Niet iedere dag wordt er een televisieserie gemaakt door twee omroepen uit twee verschillende landen over één taal. Wat betreft de uitgave in boekvorm denk ik beslist dat een dergelijk populair wetenschappelijk werk met een moderne en luchtige vormgeving veel mensen aanspreekt die normaal gesproken niet zo snel een taalgeschiedenis van de boekenplank zullen nemen.

Eglantine Weijmans

Het verhaal van een taal, negen eeuwen Nederlands

Jan W. de Vries, Roland Willemyns en Peter Burger. 316 blz., geïll., Prometheus 1993, f 49,90. ISBN 90 5333 186 7.