Neerlandia. Jaargang 101

[p. 13]

Grensverkeer
Openbaar vervoer en grensarbeid

De sessie van de werkgroep grensverkeer viel uiteen in twee delen: grensoverschrijdend openbaar vervoer en grensarbeid. Het geheel stond onder leiding van Herman Suykerbuyk (Benego en ANV) en Cees van Gils (ANV). De inleidingen werden gegeven door Sandra Stevens (BEU) en Henk Bouma (EESV) over openbaar vervoer en die over grensarbeid kwam van Ruud van Leest (BBZ).

De grens is geen eindhalte
◼ Koen Van Baelen

Tot voor kort was de grens tussen België en Nederland voor het openbaar vervoer meestal meteen de eindhalte. De voorbije drie jaar is in deze situatie echter verandering gekomen. De busmaatschappijen hebben de grens als het ware ‘ontdekt’: de grens is geen barrière meer; er is wel degelijk vraag naar grensoveschrijdende verplaatsingen. Ook de spoorwegen realiseren zich langzaamaan het toenemend belang van grensoverschrijdend vervoer. Op beide terreinen, bus- en spoorvervoer, duiken de laatste jaren veel nieuwe initiatieven en projecten op die van groot belang zijn voor de grensstreek.

Wat betreft het grensoverschrijdende spoorvervoer zijn de mogelijkheden momenteel zeer beperkt. Er zijn drie grensovergangen tussen België en Nederland: er is de goederenlijn tussen Gent en Terneuzen, er is de lijn Antwerpen-Roosendaal-Amsterdam die zowel voor personen- als voor goederenverkeer wordt gebruikt, en er is de verbinding Brussel-Luik-Maastricht die voor een groot deel over Vlaams grondgebied ligt en ook voor personenverkeer wordt gebruikt.

De grote ontwikkeling in het internationaal reizigersverkeer is natuurlijk de Hogesnelheidslijn (HSL). Na lang aanslepende onderhandelingen is onlangs de keuze dan toch gevallen op het traject E 19 - A 16 van Antwerpen via Breda naar Rotterdam. Dit betekent dat voor het personenverkeer per spoor het zwaartepunt in deze streek zal verschuiven van Antwerpen-Roosendaal naar Antwerpen-Breda. Breda wordt een nieuw spoorknooppunt, en het is niet uitgesloten dat in een verre toekomst nieuwe stations zullen worden geopend.

Goederenlijnen en personenverkeer

Een tweede ontwikkeling op spoorvlak is de aanleg van verschillende grensoverschrijdende goederenlijnen. Het gaat dan om projecten als de modernisering van de IJzeren Rijn, en om goederenlijnen tussen Axel en Zelzate en tussen Amsterdam en Bergen-op-Zoom. Het is echter niet zeker of op deze lijnen, die uitdrukkelijk bestemd worden voor het goederenvervoer, ook reizigersvervoer zal worden toegelaten: het verschil in snelheid en aantal stopplaatsen tussen beide treintypes bemoeilijkt ten zeerste de exploitatie bij gemengd gebruik. Bovendien spreken we hier over grote infrastructuurwerken, die in ieder geval pas in de loop van de volgende eeuw zullen worden gerealiseerd. Met al deze nieuwe spoorprojecten blijft een belangrijk deel van de grensstreek echter nog altijd verstoken van grensoverschrijdende spoorverbindingen (denken we maar aan de regio Turnhout-Tilburg-Eindhoven). Ook van de HSL mag niet worden verwacht dat ze voor de grensstreek een ontsluitende functie vervult: ze rijdt er gewoon met een hoge snelheid doorheen. De treinreiziger in de grensstreek is dus voorlopig aangewezen op de weinige bestaande grensoverschrijdende spoorverbindingen. Hij zal echter ook merken dat die manier van reizen veel geld kost. Want het overschrijden van de Nederlands-Vlaamse grens per

[p. 14]

spoor betekent nog steeds een beduidende meerkost.

Omwille van al deze knelpunten blijft voor het grensoverschrijdende openbaar vervoer de bus, eventueel aangevuld met vraagafhankelijk vervoer (belbus), een noodzaak, temeer daar de bus zowel een verbindende als een ontsluitende functie kan vervullen. De busmaatschappijen zijn zich daarvan bewust en werken sinds kort ook effectief samen op dit terrein.

Grensoverschrijdend busvervoer

De samenwerking tussen de busmaatschappijen heeft vorm gekregen in het EESV, het Europees Economisch Samenwerkingsverbond tussen VSN (Verenigd Streekvervoer Nederland) en De Lijn (in Vlaanderen). Het EESV werd opgericht in 1994 en werkt sindsdien aan de versterking van grensoverschrijdende busverbindingen. Zo is bijvoorbeeld het busvervoer op de lijn Hulst - Antwerpen - Breda, door samenwerking van de VSN-dochters Zuidwest Nederland (ZWN) en Brabantsche Buurtspoorwegen en Autobusdiensten (BBA) met De Lijn (Antwerpen), verdubbeld. Ook andere lijnen (bv. Turnhout - Tilburg) worden momenteel in de mate van het mogelijke versterkt. In de toekomst zal er tevens naar gestreefd worden, waar nodig, nieuwe verbindingen op poten te zetten (bv. Antwerpen - Bergen op Zoom, Gent - Terneuzen). Daarbij moet echter terdege rekening gehouden worden met de vervoerspotentie, d.w.z. de financiële haalbaarheid van zulke projecten. De versterking, en verdere uitbouw, van busverbindingen over de grens is immers niet zonder problemen. Zo zijn grensstreken veelal dunbevolkt, hetgeen een rendabele exploitatie van lijnen bemoeilijkt. Ook vergen grensoverschrijdende lijnen extra kosten: zodra men de grens oversteekt, moeten zowel vervoersbewijzen van het ene als van het andere land gebruikt kunnen worden (concreet: er moet zowel ontwaardingsapparatuur voor de Prodatakaarten van De Lijn als voor de Nederlandse strippenkaart - en binnenkort ook chipkaart? - aanwezig zijn), er moet in beide munten kunnen worden betaald, de opbrengsten moeten apart geïncasseerd worden,... Tegenover die extra kosten staat geen extra opbrengst - integendeel: de subsidieverlening voor het openbaar vervoer stopt aan de grens. Er is dus dringend behoefte aan een financiële inspanning van de betreffende overheden om het grensoverschrijdende busvervoer op te krikken.

Conclusies en aanbevelingen

Ook de verschillen in regelgeving in beide landen vormen een grote belemmering voor vlotte busverbindingen over de grens. Die regelgeving ontstaat (meestal) op nationaal niveau en houdt weinig of geen rekening met de specifieke problemen in de grensstreek. Voor de problematiek van het grensoverschrijdende openbaar vervoer is een decentralisatie naar de provincies toe dan ook wenselijk. In Vlaanderen is dat voor een stuk al het geval, maar in Nederland wordt de wetgeving voor het openbaar vervoer nog helemaal door het Rijk geregeld.

Ondanks de verschillende initiatieven van spoorwegen en busmaatschappijen is het grensoverschrijdende openbaar vervoer dus nog voor veel verbetering vatbaar. Zowel de financiële belemmeringen als de knelpunten op het gebied van de regelgeving dienen in de toekomst stevig aangepakt te worden. De burger die de Nederlands-Vlaamse grens per trein of bus wil oversteken, mag immers niet het slachtoffer blijven van onnodige verschillen in regelgeving en/of te hoge tarieven. Alleen door deze belemmeringen uit de weg te ruimen en een hoogwaardig grensoverschrijdend openbaar vervoer uit te bouwen, kan het grensverkeer tussen Nederland en Vlaanderen kwalitatief en kwantitief toenemen.