Neerlandia. Jaargang 101

[p. 16]

Welzijn
Psycho-geriatrische zorg
◼ Leny Snepvangers

Vertegenwoordigers van zorg- en verpleeginstellingen, zorgverzekeraars, ziekenhuisinstellingen, van de Provinciale Raad Volksgezondheid, van een onderzoeksbureau, een provinciaal steunpunt welzijn, een grensoverschrijdende welzijnsorganisatie, en bestuurders kwamen bijeen om onder leiding van Helga De Baets (ANV) en de heer H. Brons (Benego) te spreken over welzijn in het algemeen en de psychogeriatrische zorg in het bijzonder.

De sessie had tot doel verschillende samenwerkingsinitiatieven voor te stellen, om informatie en ervaringen uit te wisselen en om contacten te leggen. Bovendien hoopten het ANV en Benego met deze bijeenkomst een basis te kunnen leggen voor een werkgroep welzijn, die op structurele basis op dit beleidsterrein de grensoverschrijdende samenwerking vorm en inhoud kan geven, een signaalfunctie en een initiërende rol kan vervullen.

Verschillen

Welzijn omvat een heel breed terrein, en heeft in Vlaanderen en Nederland een verschillende betekenis. Men acht het noodzakelijk een kader te definiëren.

Er wordt afgesproken het begrip ‘welzijn’ te definiëren als ‘zorg’, die een verbinding heeft naar de welzijnsaspecten van de zorg en daarmee de verbindingen te leggen. Essentieel daarbij is, dat zowel zorg als welzijn niet aan elkaar ondergeschikt zijn.

Vlaanderen en Nederland verschillen ook wanneer het gaat om staatsrechtelijke bevoegdheden en de financiering op het gebied van de gezondheidszorg. Men wisselt informatie uit over de structuren die actief zijn op het gebied van welzijnszorg/gezondheidszorg, waarbij de nodige aandacht besteed wordt aan de huidige ontwikkelingen in beide landen.

In Vlaanderen is ondermeer sprake van een verzuiling in de thuiszorg, terwijl in Nederland de marktwerking haar opwachting maakt. Er manifesteert zich een stijgende vraag, terwijl de gesubsidieerde zorg achterblijft. Het spanningsveld dat hierdoor ontstaat, heeft de ontwikkeling van de particuliere zorg tot gevolg in de vorm van allerlei particuliere initiatieven van verzekeraars en banken.

Dankzij de verzuiling bestaan er in Vlaanderen meer keuze-mogelijkheden.

In Nederland leidt de budget-financiering tot wachtlijsten. Dit is een ontwikkeling die zich op termijn in België ook kan gaan voordoen, aangezien men daar ook het systeem van budget-financiering wil invoeren.

Conclusies

1.	Men constateert dat in Nederland en België zich eenzelfde beweging voordoet om door middel van bezuinigingen het budget voor zorg en welzijn, en daarmee de overheidsbemoeienis, terug te kunnen dringen.
2.	De ontwikkelingen ten aanzien van het welzijnsbeleid van de overheden worden als opmerkelijk en tegenstrijdig ervaren: enerzijds worden de kwaliteitscriteria verhoogd, maar de financiële middelen worden anderzijds verlaagd.
3.	Men ervaart de verschillen tussen Nederland en Vlaanderen in het aanbod en de invulling van de welzijns-/ zorgverlening als een knelpunt. Men erkent wel dat de ontwikkelingen in beide landen zo zijn, dat men van elkaars ervaringen kan leren.
4.	Er is sprake van een stijgende vraag binnen een achterblijvende gesubsidieërde zorg.
5.	In het spanningsveld dat ontstaan is tussen zorgvraag en zorgaanbod komen allerlei bewegingen met betrekking tot gezondheidszorg tot stand. Er is de ontwikkeling van een particulier sector, verzekeraars vullen het gat in

[p. 17]

	de markt op. Men schakelt meer vrijwilligers dan professionele zorgverleners in en er wordt een beroep gedaan op de mantelzorg.
6.	Deze ontwikkelingen leiden ertoe dat er een soort klasse-zorgniveau wordt gecreëerd: enerzijds is er de vermogende zorgvrager, die zorgverlening kan kopen en anderzijds is er de minder-draagkrachtige, die in een afhankelijkheidspositie wordt geplaatst.
7.	Er is behoefte aan veranderingen: - zorgverlening op maat; - kennis-/deskundigheidsontwikkeling; - kennisbevordering van de gezondheidszorgverleners in de eerste lijn; - stimuleren van de rol van de huisarts als poortwachter van de specialistische zorg; - stimuleren van de flexibiliteit; - manager op cliëntenniveau.

Aanbevelingen

Er moeten afspraken gemaakt worden met betrekking tot het definiëren van het kader rondom welzijn/zorg, waarbij het uitgangspunt is dat welzijn en zorg even belangrijk zijn. Er zijn voorwaarden verbonden aan een overstap naar een functionele grensoverschrijdende samenwerking. Zo moet er in eerste instantie sprake zijn van complementariteit. Er dient aan beide zijden sprake te zijn van een verwachting/een win-win-situatie voor de welzijn- of zorgvrager (prijs, kwaliteit, flexibiliteit, innovatief in de samenwerking, uitwisselen van informatie). Men moet de aandacht richten op de ondersteuning van de mantelzorg. Ouderenzorg dient politiek meer belangstelling en een hogere prioriteit te krijgen. Het wordt gezien als een zeer omvangrijk en complex beleidsterrein. Het is bovendien niet alleen een kwestie van zorg maar het heeft ook veel sociaal-culturele aspecten en implicaties voor het vrijwilligerswerk. Vlaanderen en Nederland worden geconfronteerd met vergelijkbare ontwikkelingen, vooral op budgettair gebied. Men dient er naar te streven om de zorgbehoevende groep terug te dringen door preventief maatregelen te treffen.

Het is van belang om ervaringen rond zorgprojecten uit te wisselen (bijvoorbeeld zorgproject Limburg: zorg inkopen in Vlaanderen, project zomerschool, project Vruchten van het leven, opvang vrijwilligers mantelzorg, rapport commissie Veldhoven). Deze initiatieven verdienen meer erkenning.

Gemeenten moeten een integraal beleid met betrekking tot welzijn en zorg ontwikkelen.

Het verdient aanbeveling om een gemengde overkoepelende werkgroep welzijn op te richten. Deze moet bestaan uit een (evenredig) aantal Nederlandse en Vlaamse bestuurders, ambtenaren en deskundigen uit het veld, en zou uiteen kunnen vallen in subwerkgroepen met een specifieke opdracht. Het voorbereiden van een studiedag zou een eerste doelstelling van deze nieuwe werkgroep kunnen zijn. Een studiedag waar het welzijn en de zorg voor ouderen centraal staan, en waar de problematiek daaromtrent ter discussie kan worden gesteld en modelprojecten kunnen worden gepresenteerd.

De kleine initiatieven en projecten die vanuit het veld ontstaan, verdienen politieke en financiële steun. Men ervaart het gebrek aan aandacht voor de psychogeriatrische zorg als een lacune in het beleid. Zowel in Nederland als in Vlaanderen ontbreekt een gecoördineerd beleid. Er bestaan wel degelijk (veel) kleine initiatieven, maar die worden nauwelijks ondersteund.

Er dient een goed evenwicht te zijn tussen publieke en particuliere samenwerking. Het baart zorgen dat de overheid de neiging heeft zich terug te trekken uit de gezondheidszorg. Hierdoor loopt men het risico dat er een tweedeling ontstaat, waarbij (ongewenste) privaatrechtelijke ontwikkelingen gestimuleerd zouden worden en de druk op de mantelzorg steeds meer zou toenemen. Er moeten oplossingen gevonden worden voor de kloof die dreigt te ontstaan tussen het afnemend aanbod en de toenemende vraag.