Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 110

[p. 35]

CVN
Zitting ‘Publieksbereik en Ontsluiting’
Samenvatting van het verslag van de werkgroep o.l.v. Jos Taekema.

de ordening vindt plaats door het zoeken - en niet andersom.

Erfgoedorganisaties in Nederland en Vlaanderen wordt verzocht ofwel een gezamenlijke website op te zetten, ofwel het stramien en de opmaak van hun sites uit te wisselen. Het absolute minimum is in Vlaams-Nederlandse koppelingen te voorzien. Door te werken met een gedeelde technische structuur kunnen verwante organisaties gemakkelijk databankgegevens uitwisselen. Zo kan over de grens samengewerkt worden, maar kunnen organisaties op inhoudelijk niveau toch eigen accenten leggen. Zelfs hoeft men niet meer dezelfde onderbouwing te gebruiken: verschillende systemen die dezelfde open standaarden hanteren, kunnen aan elkaar gekoppeld worden.

Het moet dan mogelijk zijn om de inhoudelijke en de formele ontsluiting zo op elkaar af te stemmen dat beide systemen op dezelfde manier geraadpleegd kunnen worden.

Interoperabiliteit staat daarbij centraal.

Belangrijk is daarbij vooral dat het zoekproces vergemakkelijkt wordt. Er kan bijvoorbeeld niet gegarandeerd worden dat alle informatie op het internet altijd even accuraat is. De link met de inleiding van Pascal Gielen kan hier al meteen gelegd worden: we leven steeds meer in een wereld, waarin de ordening plaatsvindt door het zoeken en niet andersom.

Een van de mogelijkheden om het zoeken vlotter te laten verlopen, is werken met een of meer portaalsites, zoals www.erfgoedsite.be in Vlaanderen. Maar het mag geen zaak voor techneuten alleen worden: er moet een levende digitale gemeenschap komen. In veel gevallen zijn dat verhalen van de man uit de straat en die blijken in de praktijk vaak moeilijk op een goede manier op (e-)papier te krijgen. Om dat op te lossen zou er onder meer een beroep kunnen worden gedaan op mensen uit de journalistieke wereld.

Er is nog een weg naar groter bereik: via participatie vanuit het publiek. Het Huis van Alijn in Gent speelt daar handig op in met de ‘identificatiekamer’, een project waarbij onbekende objecten tentoongesteld worden en de museumbezoekers kunnen raden om welk voorwerp het gaat. Op die manier trachten de museumwerkers, die het voorwerp meestal zelf ook niet kennen, mondelinge geschiedenissen te verzamelen.

Geen van de genoemde initiatieven is echter Nederlands-Vlaams...

Maar voordat Vlaanderen en Nederland kunnen samenwerken, moet in beide landen nog heel wat op gang gebracht worden. Zo maken de meeste organisaties nog onvoldoende gebruik van digitale mogelijkheden en blijven bij hun oude stiel. En omdat in Nederland geen subsidies meer worden verstrekt aan koepelorganisaties, is het er al moeilijk om de krachten binnen de landsgrenzen te bundelen. Regionale verenigingen ontbreekt het vaak aan mankracht en middelen om zelf een website te ontwerpen en te onderhouden. Nederlands-Vlaamse samenwerking wordt daardoor soms als een overlevingsstrategie beschouwd, terwijl het veel meer dan dat zou moeten zijn: grensoverschrijdende samenwerking is een mooie manier om het Vlaams-Nederlandse erfgoed overeind te houden in het globaliseringsproces.

Nederlands-Vlaamse samenwerking is volgens de Vlaamse overheid op operationeel niveau echter gemakkelijker te realiseren dan op strategisch niveau. Dat heeft volgens haar te maken met een verschil in beleidslijnen en in subsidiesystemen. Daarom voelt ook de Vlaamse overheid veel voor samenwerking die van onderuit groeit.

Kansen en bedreigingen

Er moet niet alleen informatie, maar ook kennis uitgewisseld worden. Organisaties die in dit soort projecten vooroplopen, kunnen hun ervaringen doorgeven aan een veel groter areaal aan instellingen. Als Nederland en Vlaanderen hier samen werk van maken, kunnen ze een Europese gangmakersrol vervullen. Een Vlaams-Nederlands distributieplatform kan mettertijd uitgroeien tot een Europees project.

Maar... publieksbereik en ontsluiting dreigen in gevaar te komen als Vlaanderen en Nederland verder blijven werken zoals ze nu gewoon zijn te doen, met onvoldoende middelen en onvoldoende faciliteiten voor het vastleggen van verhalen. Dankzij de vrijwilligers is er al wel een groot aantal erfgoedactiviteiten op het vlak van publiekswerking en ontsluiting gerealiseerd.

Het huidige beleid van het ministerie van OCW houdt in dat instellingen als het Nationaal Archief en Stichting Digitaal Erfgoed Nederland, en programma's als Het Geheugen van Nederland de gelegenheid moeten hebben zelf een

[p. 36]

visie te ontwikkelen op digitalisering en ICT. Het ministerie wil zo bewerkstelligen dat het digitaliserings- en ICT-beleid een vanzelfsprekend onderdeel van het beleid van erfgoedinstellingen wordt en is ervan overtuigd dat dit niet kan als het beleid van hogerhand opgelegd wordt. Daarnaast wordt vanuit de overheid evenzeer erkend dat er allerlei waardevolle bilaterale initiatieven zijn die ondersteuning verdienen, en dat zal zeker gestimuleerd worden. De oprichting van een gezamenlijk overlegplatform zou een oplossing kunnen bieden: het brengt ideeën, en vraag en aanbod bij elkaar. Hierin kan de Commissie Cultureel Verdrag wellicht optreden als bemiddelaar.

Nederland en Vlaanderen bedienen zich van een gemeenschappelijke taal, een enorm voordeel bij het ontsluiten van collecties. Om objecten vlug te kunnen opzoeken moeten daar op een gestructureerde manier informatie en registratiedocumentatie bijgevoegd worden. Nederland en Vlaanderen hebben op dat vlak een enorme voorsprong dankzij de Nederlandstalige Art and Architecture Thesaurus, een gemeenschappelijk semantisch ontsluitingsinstrument. Alleen... dit vertaalproject hangt nu aan een zijden draadje, omdat de financiering ervan niet langer verzekerd is. CVN wil daarom de overheden verzoeken hier dringend een oplossing voor uit te dokteren.

Tijdschriften

Met tijdschriften kan, naast en met het internet, vrij makkelijk een grote gemeenschap bereikt worden. Uit de enorme groei van het aantal erfgoedtijdschriften tijdens de voorbije jaren blijkt dat er nog steeds behoefte is aan het geschreven woord. Momenteel is het tijdschriftenaanbod zo uitgebreid dat het niet realistisch is om te denken dat alle magazines in stand gehouden kunnen worden. Het zou heel verstandig zijn om hier de handen ineen te slaan. De concrete aanbeveling voor de Nederlands-Vlaamse samenwerking op het vlak van tijdschriften houdt in dat subsidies niet langer gekoppeld mogen worden aan het aantal bladzijden dat door Vlaamse of door Nederlandse redacteuren geleverd werd. Er is behoefte aan één subsidiepot, waar aanvragen voor Vlaams-Nederlandse tijdschriften ingediend kunnen worden volgens een reglement dat niet afhankelijk is van het beleid van het moment. Door aldus samen tijdschriften te maken, kan men de kosten beperken.