Omzonst.
Op bl. 97 van den 10den jaargang lees ik: ‘Dit umsonst mhd. umbe sus, waarin sus ook sunst en sust = so is tot heden niet verder verklaard.’
Ik neem de vrijheid tegen deze bewering op te komen en te wijzen op een artikel in het Woordenboek der Nederlandsche Taal, 2de reeks, 6de aflevering kol. 829, waar het woord omzonst uitvoerig wordt verklaard.
Een gedeelte van dat artikel neem ik over.
‘Omzonst - ook omzunst, omzonts, omzus en om 't zus - bijw. van omstandigheid.... Veelal in twee woorden geschreven, om zonst, om zunst, om zus, doch thans juister als éen woord op te vatten, evenals hd. umsonst, daar de beide deelen tot eene eenheid zijn samengetrokken, de afleiding door niemand meer gevoeld wordt, en het bijw. zonst daarbij geheel verouderd is. Eigenlijk de koppeling van het voorz. om, dienende om het begrip van prijs, loon, vergelding uit te drukken, en het bijw. Zus, zoo, als znw. genomen, met achtervoeging der t ook in den vorm zust, en met eene ingelaschte n eindelijk in den vorm zunst, zonst gebruikelijk.
In 't Mnl. schijnt 't woord nog niet in gebruik te zijn geweest, maar eerst in de 16de en 17e eeuw, waarschijnlijk door Hoogduitschen invloed, in zwang te zijn gekomen, evenals de vormen sunst, sonst, sust, bij Kil. ‘Germ. Sax. Siamb. Fris., aliter, alioqui, alioquin, caeteroquin, alias’, naast den Nederlandschen vorm zus, nog gebruikelijk in de spreekw. zus en zoo enz.
De beteekenis laat zich alleen door het de uitdrukking vergezellende gebaar, een knip van duim en voorvinger, verklaren. Om sus is alzoo om zóo, om zoóveel, t.w. als een knip van duim en voorvinger waard is, d.i. om niets (verg. mnl. niet so vele in den zin van niets, lat. non tantum in Sp. II1, 19, 25 en elders).
De vorm sus was in 't middelnederlandsch reeds zeer gebruikelijk, en komt vooral voor in geschriften, welke in den omtrek van Limburg en naar de Duitsche grenzen zijn opgesteld. Voor voorbeelden zie men Theophilus bl. 141, terwijl voor om sanst, om sunst, als Hgd. vorm, nog is te vergelijken Vondels Taal I, 161.
Leiden, Januari.
S.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd