Ontmoeting. Jaargang 14

[p. 294]

Kritieken

Mika Waltari
Marcus de Romein.
(Valtakunnan Salaisuus. Vert. Fins Sj. Boersma en R.K. Boersma-Luomajoki).
Amsterdam - v. Holkema en Warendorf N.V.

Een in de briefvorm geschreven roman over de drie en vijftig dagen van het sterven van Christus tot en met de pinksterdag in Jeruzalem. De stijl is verzorgd, maar mist de gespannenheid van de klassieke latijnse brieven. De auteur - of de vertalers - hebben het kennelijk de lezer wat gemakkelijk willen maken en daarom een gangbare verhaaltrant gekozen.

De ik-figuur, Marcus, niet de evangelist, maar een Romeins burger, die op een zwerftocht door het Midden-Oosten op de Goede Vrijdag in Jeruzalem aankomt, vertelt van zijn eigen ervaringen en van wat hij van ooggetuigen heeft vernomen. Bijbelse en legendarische gegevens en produkten van de eigen fantasie van de auteur zijn samengevoegd tot een met vaart geschreven verhaal, dat uitmondt in de bekering van de Romein, die aan de Godheid van Christus niet meer durft te twijfelen.

Hoezeer dit verhaal ‘maar een verhaal’ is en hoezeer tegenwoordig ook gesold wordt met bijbelse gegevens om een breed publiek te vergasten op enkele uren van amusement, toch heeft dit boek z'n waarde, omdat het ernstig tracht door te dringen in het wezen van het koninkrijk der hemelen. In zoverre heeft de auteur geen concessies gedaan, dat hij ook tracht duidelijk te maken wat het begrip ‘wedergeboorte’ inhoudt, zoals Jezus hierover spreekt met Nicodemus. Verder worden de apostelen niet alleen in hun grootheid, maar evenzeer in hun klein-menselijkheid beschreven.

Een verdere verdienste van Waltari is, dat hij een grote kennis verraadt van heel de constellatie, zowel sociologisch en politiek als philosofisch en godsdienstig, van de antieke wereld uit de tijd van het nieuwe testament.

J.E.N.

R. Hungk
Gloed uit as.
(Strahlen aus der Asche).
Vert. J. Roeland Vermeer.
Tielt en Den Haag - Uitg. Lannoo.

Dit verslag van het na-oorlogse leven in Hiroshima is opgedragen aan ‘de enkelingen die nog de moed hebben mens te zijn’ en het is geschreven onder het aan Camus ontleende motto: Zij hebben zich in een tijd van catastrofen een levenskunst moeten scheppen, teneinde opnieuw geboren te worden en daarna met open vizier te kunnen strijden tegen het doodsinstinct dat in onze geschiedenis werkzaam is.

Het boek is geen grootse literaire prestatie, het is in journalistieke trant geschreven, maar de verslagmatige verhaaltrant van dit document spreekt sterk aan. De reportage is zo aangrijpend als zich maar laat denken en schrijven. Het is geen wonder dat hij verfilmd werd. Toch is Hungk sober. Sinds Hersey ‘the Wall’ schreef zal trouwens geen rapporteur van gebeurtenissen en toestanden van een aard als deze het wagen zich van gechargeerde taal te bedienen. Het onderwerp is te indrukwekkend dan dat het stylering zou verdragen.

Toch heb ik in dit boek iets gemist: Het antwoord en het laatste antwoord op de schuldvraag. Hungk stelt duidelijk als zijn mening, dat iedere volgende atoombom een volgende misdaad zijn zal. Maar geldt dit niet voor iedere andere bom? Wanneer de uitwerking berekenbaar,

[p. 295]

of wanneer zij onberekenbaar is? Ook in een verdedigingsoorlog? En wanneer de bom niettemin gegooid wordt? Of is het in wezen het gebrek aan vertrouwen in eigen ideologieën dat de mens er toe drijft zich vermeend veilig te stellen in de meest gruwelijke vernietigingswapenen?

J.E.N.

Thomas Slackenmeel
Barbarusische kunst.
Den Haag - L.J.C. Boucher.

Volgens het ten geleide van Vittorio Pesaramerini, directeur van het Museo Nazionale te St. Burocrazio past deze uitgave geheel in het kader van de stijgende belangstelling voor de Barbarusische kunst. Vittorio heeft gelijk, volkomen gelijk en hij drukt zich zelfs euphemistisch uit. Zonder barba laat zich zo langzamerhand een echte kunstenaar nauwelijks meer denken en ook onder kunstkenners wordt zij steeds meer-rusisch.

Met bijzondere belangstelling nam uw recensent kennis van dit verhelderend werkje van Thomas, die hij bewondert om zijn fantasie en hekelvaardigheid. Hij heeft veel pret gehad om dit gevalletje en wil wel dat alle kunst-historici, -critici en -redacteuren het van buiten moesten leren.

J.E.N.

Leo Vroman
Proza.
Amsterdam - Querido.

In deze band zijn opgenomen de novelle Tineke, de enkele jaren geleden verschenen bundel De adem van Mars en de speels beschouwelijke stukken over diverse onderwerpen (Ik, De wereld, Het schrijven) onder de titel Snippers van Leo Vroman.

Het zijn drie delen die onderling nogal verschillend van karakter zijn. Naar mijn gevoel ligt het hoogtepunt in het eenvoudige, doordringende proza van De adem van Mars. Maar de beide andere delen ronden op een duidelijke en overtuigende manier de kennismaking af met de sympathieke, intelligente en gevoelige natuur die Vroman is, een bewijs voor de stelling dat afwezigheid van kracht nog geen zwakheid is.

J.W.V.

W. Banning
Geestelijk samenleven in Nederland.
Amsterdam - W. ten Have N.V.
Carillon-reeks.

Banning roept de verschillende bevolkingsgroepen van Nederland, - verschillend naar levens- en wereldbeschouwing, aard en godsdienst, in dit boekje op tot een samengaan in positieve zin, zich richtend op één en hetzelfde doel, zich welbewust van het allen bedreigende, zelfde gevaar en vastbesloten het af te wentelen, hetzij uit geloof in de eeuwige waarden van het Christendom, dan wel uit eerbied en liefde voor de mens en het menselijk leven.

Het is wel zeer opmerkelijk dat, nu in de zestiger jaren het gereformeerdendom veel aan militants verloren blijkt te hebben een ‘vrijzinnig’ man met een hart vol liefde voor zijn medemens in en buiten wat wij ‘kerk’ noemen, komt met de oproep: God roept ons broeders tot de daad. Wie op dit boekje geen amen zegt, leert het wel heel moeilijk. En wanneer amen zeggen iets is, het creatief bezig zijn met en tegen de nood van deze tijd is uiteraard meer.

J.E.N.

Bertus Aafjes
Dag van gramschap in Pompeji.
Amsterdam - J.M. Meulenhoff.

De lezer die dit boek heeft doorgenomen is echt een beetje in Pompeji geweest. Niet alleen toen, in het rampjaar 19, maar ook kortgeleden, nu de stad een toeristische trekpleister is.

Aafjes is rapporteur bij uitnemendheid en het is een genoegen zijn verslagen te lezen. Compositorisch moge er het een en ander op aan te merken zijn - maar welke dichter is sterk in compositie - wanneer het

[p. 296]

gaat om verbeeldend vermogen komt aan deze auteur-dichter-journalist, en dit is naar mijn smaak een ideale combinatie, indien althans de kunstenaar alle drie van zuiver water is, een gouden legpenning toe.

J.E.N.

Jilles Limburg
De geheimzinnige vlam.
Den Haag - J.N. Voorhoeve.

Jilles Limburg schreef een bijzonder spannend boek in echt christelijke verteltrant en verschillende van zijn romanfiguren zijn aardig uit de verf gekomen. Sommige bijzonder goed.

Toch heeft deze auteur zijn boek naar mijn smaak niet afgemaakt. Hij bewijst dat hij kan schrijven, maar in de afwerking van zijn manuscript moet hij zijn blijven steken. De dominee die hij ten tonele voert bijvoorbeeld een schimmige gedaante, die de lezer totaal niets zegt en ook verschillende andere figuranten zijn onaanvaardbaar. Het is jammer dat deze schrijver, die toch zo'n goed verteller is, aan het perfectioneren zo weinig aandacht schenkt.

J.E.N.