|
| |
| |
| |
Gedichten.
I. [Const, cracht, wille zonder daet]
Const, cracht, wille zonder daet,
Daer of en comt goet no quaet,
Ende hoge daet zonder wise raden,
Dats een recht beghin van scaden;
Met wisen rade const beleit,
Dats een behouden aerbeit;
Ende cracht met wizer const te zamen,
Dat brinct tweerc te zire namen.
Nochtan en doocht cracht no const,
Sonder wille ende zonder jonst;
Wat sal dan cracht, const, wille ende moet,
Of ment niet te werke en doet?
Ende wat salt al te werke ghedaen
Voor de gone die niet verstaen?
Dats recht besceyt als daer men zaeyt
Daer men nemmermeer en mayt,
| |
| |
Daer men verliest pine ende coren;
Aldus blijft menich const verloren.
Maer hets beter verloren pine
Dan const daer pine in pleicht te zine;
Want aerbeit sonder const in daden
Dan can den zinnen niet ghescaden;
Maer aerbeit ende const te zamen
Beroert zinnen ende lechamen,
Ende als ment al beroert int werken,
Door hem dies niet verstaen no merken,
Daer wert des aerbeits loon vergouden,
Als vor zwinen ghezait corsouden.
Const si doch const met consten loonen,
So en zoude hem niemen connen becronen;
Maer rude up twerc no up loon ne ghissen,
Dies moet men loon der const ghemissen.
Die werct in dustanicher hopen
Si suller lettel mede copen,
Die rade en weet hoe verre hoe bi
Den rechten loon der consten zi;
Dus willic minen wagen mennen
An die de weghe der consten kennen;
So sal mijn pine in den fijn
Na rechter werde vergouden zijn.
Een droom die mi hout in dole,
Ende die mi gheen tijt uter mole,
Noch uten zinne can gheraken,
Dien willic hier in rime maken,
| |
| |
Ter eeren daer ic den slaep om began,
So ic best can, niet so ict jan;
Want sint der tijt dat hi mi droomde
Ic nie up ander dinc en goomde.
Drome pleghen wel te ghesciene:
Ende mi droomde, so schiene,
Dat icken moet na dichtens luste
Vulbringhen, eer ic van herten ruste.
Mi dochte daer ic lach ende sliep
Dat ic uut minen bedde stiep,
Ende ghijnc mi cleeden, cousen, scoijen;
Want mi begonste zere vernoijen
Dat ic so langhe te bedde was.
Mijn bedinghe dat ic te Gode las,
Ende beval mi in zijn hoede;
Mettien wardic so zwaer van moede,
Addic mi niet so na ghecleet,
In hadde, om lief no om leet,
Van minen bedde niet ghesceiden.
Ic maecte moet om mi te cleiden
Also suverlic als ic mochte,
Voort waert was al mijn ghedochte;
Een cleene padekin ic ghinc:
An beeden ziden ic bevinct.
Int ende van dien smalen pade
Daer cam ic in de scoonste trade,
Die mijn oghen nie aensaghen;
Mettien so cam daer uut gheslaghen
Die mi dor ghinc de leden dore,
| |
| |
Verdrivende al mine quade lust.
Vroilic, licht ende al gherust
Wardic van herten menichfout;
Die voghelkine jonc ende hout
Hoordic zinghen daer te stride,
Lewerken, nachtegalen, cockuden.
Die scoonste bomen, die zoetste cruden,
Groener dan enich groen mach zijn,
Sach ic, ende tsonnescijn
Began bescinen de scone contreie.
Doe cam ic gaende in een valeie,
Daer haer de zonne in ghijnc verlaien,
Ende als die verwaerment waien
So gaven zi de zoetste lucht.
Rauwe droufheit, vaer no ducht
Ne deerde hem twijnt, diet mochte rieken;
Bi mi weinschedic alle zieken,
Mi dochte zi hadden wel ghenesen
Hadden si, daeric was, moghen wesen.
Daer ic dus blide ghinc alleine,
Daer sach ic springhen ene fonteine,
Uut eenen graeuwen steene ront;
Dat was tote in den gront
Claerrer te ziene dan een cristael,
Ende maecte sinen nederdael
Spreedende in dat zoete gras,
Daer menich boomkin nat of was.
So ic meer sach ende ghinc naerre,
So soe mi dochte wesen claerrere.
| |
| |
Ic peinste dat ic wilde mi
Suveren ende mijn aenschijn dwaen;
Aen deen zide so ghijnc ic staen,
Ende vinc den borne int overvloyen.
Het docht mi scade soudic mi moyen
Mijn handen te doene besmet, onreine,
Bin den borne der fonteine.
Dat borne was so over claer:
Mijn hande dwouch ic ende daer naer
Oghen, anschijn ende mont;
Mettien wart mi de smake cont,
So coel ende so zoete ende so jolijs.
Ic gheve der fonteinen prijs
Boven allen eerdschen dijnghen;
Twater, dat ic zonderlijnghen
Bin minen tanden hilden beloken,
Smaecte van so soeter coken
Dat mi daer of soude hebben ghegruwet,
Haddict weder uutghespuwet,
Ende ic dranct in waert altemale,
Dat ics mine becomte dranc,
Al te met dat over spranc.
Dese fonteine was omme loken
Van cruden, die soete roken,
Rozegaerden ende egglentieren;
Bloemen van menigher manieren
Suver houdende, onbevlect
| |
| |
Van hitten ende van allen scaden;
Daer en mochte gheen smette an laden.
Mettien sciedic van der fonteine;
Dat borne maecte mi zuver ende reine.
Margelleine ende pollioen
Moestic betreden in dat groen;
Het stont so vul in mocht niet missen.
Dat deder mi te min up ghissen
Die grote scoonheit die ic sach,
Ende datter gheen wech in lach;
Dus dolende wordic gheware
Van verren ene bescynte clare
Int ende van der prayerie;
Der ghelike en sach ic nie.
Stille stondic ende dochte
Of daer de zonne yet risen mochte;
Mijn oghen lietic omme gaen,
Ende sach de zonne int ooste staen,
Ende dese claerheit was int west.
Mijn oghen bleven daer up ghevest,
Wonder hebbende int bedieden;
Mijn zinnen daer of niet ne scieden,
Altoos ic up tlichte ghinc
Om vroet te werdene van der dinc.
Ic sach daer chierheit sonder nommer;
Al haddic alre herten commer
Int herte mijn ghehadt alleine
Ic hadze vergheten groot ende cleene:
Die voglen zonghen even ghedichte,
Ende emmer ghinc ic up dat lichte,
| |
| |
Merghende in dat zoete cruut,
Die mi ghaven sulc virtuut
Dat mi van vruechden therte speilde.
Nie man cam in sulker weilde,
Als mi dochte dat ic was;
So waer ic stelde minen voet
Ic tart up blommen of up rozen,
Dier wasser so vele, in const gheglozen.
Prieelen stoeden hier ende dare;
Int ende so wardic gheware
Grote menichte van casteelen,
Scone poorten, oghe torrelen,
Bevest, bemuert ende al besloten.
Men hadze niet so wel ghegoten
Van mommaertere ende van steene.
Die maetselrie was so reene
Ende so jolijs ghewrocht,
In wiste waer ic was gherocht;
Daer en mochte niement ute no in;
Maer ic hadde emmer minen zin
An dat licht gheleit so vast,
Al dat ik zach was mi gast;
So zere dooldic in dat scinen,
Mi selven dedic vele pinen
Om dat soo lanc was eer ict vant;
Maer tover soete vreimde lant,
Daer ic in ghinc met weelden groot
Dede dat mi te min verdroot.
| |
| |
Daer stont so menich scone ghezate,
Aldus so cam ic in een strate,
Scone, groene, wijt ende lanc,
Dat docht mi den rechten ghanc
Toter claerheit, die ic sochte.
Ic danckte Gode dat ic gherochte
In enen wech die mi bestiert;
Die strate was al omme verchiert
Met blommen ende met cruden jolijs;
Stap no tret, no voets bewijs
Ne constic in den wech ghescouwen;
In wiste niet wies mi betrouwen,
Als icken onghetreden sach.
Ic peinsde sal ic al den dach
Hebben ghedoolt om stille staen;
Neen, ic sal voorder gaen.
Mettien tardic ter straten inne,
Alf stout, alf bloot, met wanklen zinne,
Als een die wille ende niet en dar.
Die voglen waren so ghewar,
So claer int luut, so zoete int horen;
An elcken zide so stont een doren,
Scaerpe ende dicke, ende so dorvlochten,
Het waren meesters diese wrochten;
Want si waren vaster dan een muer;
Ooc drouch si zoete ende zuer,
Over al stondzi ende vloyden.
Tlicht, dat uter straten vloyde,
Dat was zoo claer na mijn avijs
Al hadt ghesijn int paradijs;
| |
| |
So wast daer also gracieus,
So langhe ghinic dus penseus
Dat ic sach in der straten ende
Eene die alre scoonste lende,
Die mijn oghen nie an saghen;
Haer telghen stoeden over slaghen,
Ende hadden den wech bedect,
Met groenen bladen over trect.
In cam noyt daert so scone was;
Ic ruste neder in dat gras
In der zoeter lenden scade.
Mijn zinnen worden so ghedwade
Van den vreemden lichten scine,
Niet vaer ontziende, rouwe of pine,
Die mi daer toe comen mochte;
Nochtan dat ic met wille zochte.
Met dat ic dus melancoleerde,
Ende up dit licht sach ende studeerde,
So sach ic comen up een paert
Een, die mi dochte van felre aert,
Ghecleet, recht als een messagier;
Sijn ghelaet was so fier,
Al hadde gheweest an hem belanc
Alsoot sceen an sine contenanche.
In sijn hant voerdi een lanche,
Met eenen ysere, breet ende scaerp;
Duer die lende dat hise waerp
Om te grievene van den live;
Ic riep: ‘Ghenaden, eer, ic blive
| |
| |
Allendich man, wat daetstu hier?’
Dat dochtic vast int herte mijn.
Hy sprac: ‘Vilein, waer wiltu zijn?
Gheeft hu up, ghi zijt ghevaen;
Hu waen, die hu dit doet bestaen,
Die salt hu langhe doen bezuren.
Wie sal betalen hu verburen?
Di selven hebs du hier vercocht.’
Een coorde so haddi ghecnocht
An sijn aersoen, die hi ontbant;
Hi nam mi fellic bi der hant,
Ende bandt mi om de middewaert;
Daer moestic lopen achter tpaert.
In dorste segghen quaet no goet;
Van vare walde mi mijn bloet;
Mijn leden warden mat ende traghe.
Over busch ende over haghe
Mochtic des lopens niet cesseren;
Mettien sach ic mijn conforteren
Des lichts beschijn so over claer;
Daer bi verlosic anxst ende vaer.
Mi en deerde niet des lopens pijn,
So voorder voort so clarer scijn,
Tote ic cam alter straten uut,
Daer en hoordic gheen gheluut;
Maer wonder sach ic ein allein.
Dies alle wondren waren clein
Die ic daer voren hadde ghesien.
Wonder docht mi sijn van wien
| |
| |
Dat bi naturen was ghewrocht;
Dat lich, dat ic dus hadde ghesocht,
Dat mochtic claerlic daer bescouwen:
In enen tor so stont ghehouwen
Van albaestre scone ende wit;
Voor al bescauwen docht mi dit
Alre hoochst des prisens waert;
Claerlic wast mi daer verclaert,
Ghelijc twee zonnen int ghesichte.
Ne waer de man met sinen scichte,
Die mi verketste metten sporen,
In hadde niet gheweinscht daer voren
Al dat die weerelt heeft bevaen,
Ende ic daer hadde moghen staen
Den tor bezien zonder begrijp;
Maer nu dedi mi sulc ghenijp
Metter corden die mi cnochte,
Wanneer ic daer waert sach of sochte,
Ende ic vergat mijn achter draven,
Die coorden mi sulcke trecken gaven
Dat icker niet up mochte letten,
In moeste mi te lopene zetten,
Ende laten mine ghenouchte om tzure,
Lopende al die weghen dure;
Waer hi wilde ic moeste naer.
So langhe liep ic hier ende daer
Dat ic verloos des lichts bescouwen;
Doe begonstic al verflouwen
Ende verloos al minen moet.
Mettien so camen wi daer stoet
| |
| |
Een tor ghemaect van grawen steene,
In een water wijt alleene;
Een brugghe liet men nederdalen.
Doe cam ghelopen uter zalen
Volc van wonderlike maniere,
Onziene, lelic ende putertiere;
Elc hadde ene ghesele in der vuust,
Si waren ruut ende onbesuust.
De langhe brucghe si passeirden,
Haren heere si salueerden,
Die mi hadde in sijn bedwanc.
Van den paerde dat hi spranc,
Ende gaf mi over metter line.
Doe dochte mi dat mi naecte pine;
Want tlicht dat was mi uten oghen,
Dat ic te zoekene wilde poghen,
Ende dat ic hadde begonnen zien,
Ende moeste daer, in weet met wien,
Met onghenaden sijn in strec.
Deen riep: ‘Sla!’ Dander: ‘Stec!’
Dus liepic ten torre binnen;
In conster niemen ghekinnen;
Want icse noit met oghen aensach.
Si leeden mi sonder verdrach
In eenen pit die was so diep
Dat icker node binnen stiep;
Alwast mi leet het moeste zijn.
Die duere was van ijsere fijn,
Die was vor mi ghesloten vast;
Een splete stont daer so ghepast,
| |
| |
Dat men niet wel sach der duere.
So dicke was die tor van muere,
Ende twater was so over wijt,
Hem ne derde niemens nijt;
De castelein leefde als nen rouc.
Doe sach ic staen in enen houc
Een duerkin utermaten clein;
Daer binnen zat ene vrouwe allein,
Recht of soe hadde zitten beiden
Naer yet, dat van haer was ghesceiden.
Als soe mi sach so louch haer mont,
Soe sprac: ‘Ghi zijt hier wel comen;
Huwe comst sal ons beeden vromen;
Ic weet ons beeden goeden raet.’ -
‘O, seidic, vrauwe, mijn toeverlaet
Es mi nu verre ende onghereet.
Hi die van al die waerheit weet
Moest hu verlenen duecht ende vruecht;
Van ere tideliker ghenuecht
So bem ic comen int allende.’
Soe sprac: ‘Wi sullens hebben ende,
Sijn wi met trouwen twee in een;
Maer vindic dat gu wert; neen,
Nemmermeer sidi verloost.
In zate hier niet aldus vermoost,
Adde mi yement ghezijn dus bi;
Maer alleene en mach ic mi
Niet hulpen sonder hulpen mee.
Goddanc nu zijn wi hier wi twee,
| |
| |
Dies bem ic blide ende het es recht.’
Ic seide: ‘Vrouwe, ic bem u knecht,
Met trouwen nu ende tallen daghen;
Maer ic bidde u wilt mi ghewaghen
Hoe heet die here, die mi vinc,
Waer up eist dat hi hem draghet?’
Soe sprac: ‘Dats niet quaet ghevraghet;
Want ict hu gheerne segghen wil;
Hi ende ic dats een ghescil,
Ende heift gheweest van ouden tiden:
Comen es hi van onser ziden;
Maer zijt des vroet dat hi es bastaert.
Van vreemderwijs so es sijn aert:
Orloghe, so es al sijn begheren,
Ende om dat ict wilde beweren,
Ende niet en ghere dan ruste ende pays,
So vinc hi mi vor sijn palais,
Daer hi noit mochte comen in.
Anders en soucti gheen ghewin
Dan discoort, warringhe ende strijt;
Ende hier omme hadde hi up mi nijt.
Sijn viant bem ic onverdient,
Ooc en bem ic niet sijn vrient;
Maer doch in hebbe hem niet mesdaen,
Daer hi mi dus om hout ghevaen,
Van mi en weet hi ander blame;
Twifel es sijn rechte name,
Ende Hope so es de name mijn.’
Als ic dat hoorde in mochte niet zijn
| |
| |
Blider daer ic voor haer stoet;
Vruecht so verhief mi den moet
Dat ic niet langher beiden conste;
Met bliden zinne ic doe begonste
Te zinghene een vroylic liedekijn:
Twifel dwinct die hertze mijn,
In can hem, leider, niet ontvlien,
Dies blivic nu in zoorghen.
Hope doet mi vroylic zijn
Hope doet mi vroylic zijn.
Twifel neimt mi in hoede dijn
Van hu mach mi gheen vruecht ghescien;
Vrau Hope sprac: ‘Men moeten worghen
Die hout ghevanghen sulken man,
Die also vroylic zinghen can,
Din mach niet langher zijn ghedoocht.
Nu radic hu dat ghi hu poocht
Ten zaken, die ic wil bestaen,
Ghetrouwelic ende met ontgaen.
Al hebben wi nu ontgaens beghin,
Ghecreghe ons Twifel weder in,
| |
| |
Hi soude ons maken al te zure,
Daer ons toe porrede ye nature.
Sijn ergheit es sonder ghetal;
Minen wille es in den uwen al.’
Dat seidic weder tot vrou Hopen:
‘So dat ghi voort durret nopen,
Dat es dat ic taengripene ghere.’
Soe sprac so: ‘Set hu dan ter were,
Hier en es no duere no slot,
Wine sulre uut commen wilt God.’
Met goeden moede ghinghen wi doe,
Duere ende muere braken wi doe.
Mi dochte ic hadde Samzoens cracht;
So vele daden wi bin der nacht
Dat wi met allen camen uut.
Wi en hoorden nieuwer gheen gheruut;
Twifel lach in slape vast,
Met hem menich sassaem gast,
Die onser namen crancken goom;
Dat dede, si laghen in haren droom,
Dan conste ons lieden niet ghescaden.
Doe ghinghen wi met liever laden
So verre voort dat ic versach
Des lichts schijn, der vruechden scach
Gaf ic, so dat vrou Hope vraghede
Of hi yet sach dat mi bejaghede.
Soe sprac: ‘Hets beter hier dan daer;
Twifel hebbe een drouve jaer.’ -
‘Trouwen, vrou Hope, ic segghe amen,
Hets recht dat ic hu eighin ben;
| |
| |
Want ghi mi tleven hebt ghehouden;
Van mi so werdet hu vergouden
Up dat mi God spaert van der doot.’
So sprac: ‘Hier of en es gheen noot;
Vele dinx bewiset crancke minne.’
Met deser talen camen wi inne
Ter straten, daer die lende stoet.
Doe seidic: ‘Hovessche vrauwe vroet,
Hier onder so was ic ghevaen;
Mach hier niement onderstaen
Hi esser of ghecalengiert?’
Soe sprac: ‘Die dezen boom bestiert,
Dats Twifel, die ons beeden dwanc;
Nochtan ne weets hem niement danc,
Die int casteel te zine pleghen.
Die boom es pael tusschen tween weghen
Tusschen hem ende den casteele:
Om vri te gane stwifels pijn;
Want wie in sijnen wech gheraect
Lichtelike wert hi mesmaect;
Hier voren sal elc nemen hoede.
In onsen wech wert niement moede
Die buten onsen weghe gaet
Neme dats hem te hebbene staet;
Voor hem en doe ic gheen bezoorch.’
Doe camen wi gaende vor de boorch,
| |
| |
Daer tlicht up was gheordineert.
Doe wordic al gheconforteert;
Want ic daer sach dat mi ghenouchde.
Die de machelrie vouchde,
Dien willic meester hoghe vermaren
Voor alle die meesters die ye waren;
Adde verchiert al de zate,
Dat ic mi selven al verloos
Int zien, ende wert memoriloos;
In wiste wat ic hoorde of zach.
Vrou Hope, die mijns altoos plach,
Die nam mi minlic bi der hant,
Ende vraechde wies ic mi bewant:
‘Sijt een man of sites niet,
Noch en es hu niet messciet,
Ghi en muecht ghedoghen heet no cout;
Wat dochte een man hine ware stout,
Met hem ne willic niet bestaen.’
Met scaemten wordic doe bevaen,
Ic sprac: ‘Vrou Hope, ic bem ghezont.’
Daer sach ic in den torre ront
Twee veinstren so over scone,
Hi en es levende onder den trone,
Diese te rechte mochte vulprisen.
Uut elcker veinstren sach ic risen
Een claer bescinen naturael,
Dat docht mi scinen als een stael,
Beroerende al de zinnen mijn.
Bleec so werdic int anschijn,
| |
| |
Een zwaer verzuchten mi ontghinc,
Mijn herte van den scine ontfinc
Hitte, die onghetimpert was,
Dies ic bin langhen niet ghenas;
Mijn oghen waren al bezwerct.
Vrou Hope heift dit ghemerct;
Ghetrouwelike nam soe mijns ware.
Doe moestic rusten tieghen hare,
Dat soe ghedoochde vriendelike.
Met dat ic stont in desen versike
Altoos ziende neder waert,
Doe cam ghereden up sijn paert
Twifel onder den boom Waerscu,
Die ons togheden enen lelicken vu.
Stille so hilti ende sprac:
‘Vrou Hope, die mi dus ontbrac
Met foortzen ende met finen crachten,
Haddic hu bin minen grachten,
Ghi en ontghinghes nemmermee.’
Als icken sach wart mi so wee
Van vare, in durste niet voorder gaen.
Twifel sprac te mi weder zaen,
Grommende met lozer talen:
‘Keert weder nu binnen der zalen
Hu en sal ghebreken niet.’ -
‘Dat sceen wel, doe hi van hu sciet.’
Dit was dandwoorde van vrou Hopen,
‘Keert weder, wy zijn hu ontcropen,
Bedi ghi comt een dracht te spade;
Wi zijn, Goddanc, uut uwer trade
| |
| |
Ontcomen, ende uut uwer smerte.’
Twifel barst wel na van perte;
So vul nijts wies hem sijn moet,
Hi beette neder daer te voet:
‘Elc hoede hem voort van mi;
Dat mi dese ontronnen zi,
Dat zal een ander zwaerlic ghelden.’
Van verren hoorden wine scelden
Onder Waerscu, den sconen boom,
Nemmeer en namic sijns goom;
Ic bezach dat vor mi was.
Omtrent dit rikelike palas
En was ghespaert no cost no stont;
Die tor daer ic in vant den vont
Des lichts der zoeter veinstren twee;
Daer tusschen stont wit als een snee
Een wit pilaer recht van albaestre,
Diene maecte en was geen aestre;
Hi was ghewrocht na ghenoucht.
Daer onder sach ic staen ghevoucht
Een palays van maten fijn,
Elc colomme was een robijn,
Gloiende root an elcker zide;
Noch dinke mi dat ic verblide
Om dat ic hier of doe ghewach.
Daer binnen docht mi dat ic zach
Wachters, die daer daden hoede,
Al waren al de wijste vroede,
Vergadert van al erderijc.
Si en ordineirden niet tghelijc,
| |
| |
So rechtich waren zi taller tijt;
Suver wit dat was haer habijt,
Even groot ende even lanc.
Si en mochten jeghen ghenen stanc,
Noch tjeghen gheen onreinichede;
Elkerlijc hilt daer sijn stede.
Wie den palayse wilde deren,
Met crachten plaghen sijt te weren.
Tjeghen hem was niemant machtich,
Mids dat zi waren so eendrachtich;
Wi enich eirch hadde in den zin,
Dien en lieten si uut noch in;
Tpalays so hilden si in vreden.
Doe wardic ziende daer beneden,
Waer tpalais stont up enen pilaer
Van albaestre wit ende claer,
Sonder smette, zuver, reine,
Daer die juuste mate alleine
So meesterlic wast toe ghebracht;
Daer was vergadert ende ghescacht,
Dat niemen tsegghene soude bestaen:
Het es aldus of also ghedaen;
Hi was wel waert van groten prise.
Desen pilaer stont bi avise
Ghewrocht uut eenre boorch so schoon;
Na waerden en hadden zi noit loon,
Diese so meesterlic ordineirden,
Ende so fijnlic avizeirden,
Na mate ende ooc na werkens aert.
Deze boorch was wel verwaert
| |
| |
Van ·V· joncheren an elcker ziden,
Die altoos waren even blide,
Doende, gay, rasch ende even quich;
Als ic dit sach so vraechdich
Vrau Hopen, die daer bi mi stoet:
‘Die boorch die men daer so hoet
Van den joncheren al omtrent,
Daer zi of houden lant of leen?’
Vrau Hope, daer noit aerch in sceen,
‘Regent? En trouwen jaet’, soe sprac,
‘Een boorchgrave sonder lac;
Wat hier boven es of beneden
Dat es in sire mueghenteden;
Vijf heren sijn in sinen raet,
Die sijn sijn hoochste toeverlaet:
Heer Nouwe-zien dat esser een,
Heer Smakelijn naest desen tween,
So volghet mijn heer Rieke-lucht;
Die vierde staet altoos ter vlucht,
Licht-ghevoel es zine name,
Ende mijn heer Hoor-na, sonder blame;
Hier zijn ghenoomt de heren vive,
Die sijn tes buerchgraven live
Altoos wackre, nacht ende dach,
Jeghen so wat hem deeren mach.
Sijn lant hout hi van hem selven,
Niemen en mach hem tzyne ontdelven,
Stedich, lustich, niet ontgaende,
Sinen vroeden raet die houten staende,
| |
| |
Wetende es hi ende subtijl.’
Met dat zoe dit sprac so cam een pijl
Ghevloghen, in weet van wien,
Of wien scoot, of wiene spien;
Maer emmer was ic daer gheraect;
Noch dinct mi dat ic bem mesmaect
Int ghedincken der quetsure.
Die scoote vlooch mi therte dure,
Van Twifele was ic doe vervaert;
Ic begonste dalen achter waert,
Want ic verloos zin ende cracht.
Vrau Hope die mijns vallen wacht,
Stac mi een cruut in minen mont,
In wiste niet wie bi mi stont
Voor ic te mi selven cam;
Ic sprac: ‘Mijn liefste vrou lofzam,
Nu moet ic hu mijn liden claghen,
Wildi mi niet dat helpen draghen
So en wetic mijns negheen beraden.’
Vrou Hope sprac: ‘Sonder ghenaden
So en was ic noit, so en werdic nu.
Hoe soudic moghen laten hu;
Want sonder mi so en waerdi niet.’
Vrou Hope nam den scaerpen spiet,
Noit dinc en dede mi so leede,
Noch tswifels vanghen al wast mi art;
Van pinen wardic bleec ende zwart.
Des tastens mochtic niet ghewesen:
‘Ay lacen, hoe sal ic ghenesen!
| |
| |
Vrouwe Hope, ic duchte nemmermee.’
Soe sprac: ‘Ghi en muecht no wel no wee;
In quam noit an uwes ghelike,
Met uwen ghecrite, met uwen verzike,
Ghetroost hu coenlic up mijn woort.’
Doe sach ic weder ende voort
Up des boorchs behaghelhede,
Ende up die pretieuse stede,
Daer ic aensach de scone veinstren;
Dat licht begonste up mi gleinstren,
Ende nam mi tpeinsen van der wonden,
Ende halp mi weder ter ghezonden.
Ic sprac: Nu bem ic bet daer an.’
Soe sprac: ‘So sijt in vruechden dan;
Hout hu an mi, ghine hebt gheen noot.’
Daer sach ic dat mi niet en verdroot;
Die gracieuse borch vorsproken,
Die was so meesterlic beloken.
Men mochter niet an correngieren,
Ende recht beneden ant flackieren,
Daer sach ic die vergaderinghe
Van tween pilaren sonderlinghe,
Even groot, so docht mi elc;
Men conste niet gheweten welc
Meest of minst was van hem tween;
Maer alsoot te ziene sceen
So hadden si even vele bevaen.
Een muer was hier omtrent ghestaen
Van dornen, netelen ende bramen;
Die poorte daer wi voren camen
| |
| |
Die was wel vast ghesloten toe,
Vrou Hope die ghinc cloppen doe,
Soe dochte mi daer wel bekent.
Kila was doe daer ghesent
Van sinen meester Orghelieus;
Met zoeten woorden gracieus
Andwoorde hem Hope: ‘Laet in! laet in!’
Kila die scoof een veinsterkin:
‘Wie wil daer in, en is gheen dach,’
Vraghedi; als hi Hopen zach
Hi seide: ‘En laet hu niet verlanghen,
Ic sal tot Orgelieusen gangen,
Minen meester, ende bezien
Mochtic enich zins bespien
Dat ic van hem creghe de slotelen;
Ic soudze bringhen zonder rotelen,
Ende om hu, Hope, de poorte ontsluten.
Nu zijt so hemelic daer buten
Dat niemen weet; adieu, ic ga.’
Vrou Hope sprac: ‘Adieu Kila,
Hu duecht es mi altoos ghereet.’
Van pinen brac mi ute tzweet,
Om te sprekene beidic lancst;
Want soe began die tale voren:
‘...hier an muechdi horen
Dat ic bekent hem hier omtrent;
Die bode die ic hebbe ghesent
Om de slotlen van der poorte
Die es comen van onser soorten,
| |
| |
Sijn rechte orname es Vraghen;
Ghewoont so heift hi hier al sijn daghen
Ende heift mi utermaten lief;
Voor mesval, vor erch, vor grief
So es hi hier gheset ter wachte;
Sijn meester es groot van machte,
Orghelieus es hi ghenaemt;
Hem dinct dat niemen betaemt
Te comen teser poorten in,
So overmoedich es sijn zin.
Van zijnre zibben bem ic comen;
Maer wat mi baten mocht of vromen,
Duer mi en dadi noch dor niemen.’
Mettien hoordic die slotel riemen,
Ende twincket sach ic hopen gaen;
Vrau Hope die was daer wel ontfaen,
Ende ic van Kilaen, Hopen vrient,
Ic sprac tot hem: ‘Dats onverdicnt,
Dese duecht die lone hu God!’
Stillekine ontsloot hi tslot,
Ende drouchse zaen daer hise vant,
Ende nam ons beeden bi der hant.
Over brucghe ende over al
Ghinghen wi sonder ghescal;
Ende recht aen des paleis beghin
Stont ene duer, daer ghinghen wi in.
Een wijf hadde hi die vele can,
Soe cam gaende tot ons drien,
| |
| |
Ende hiet mi wesen wellecome,
Ende Hope die ic voren nome;
Soe sach mi zwaerlike ghequetst,
Ende van den scichte sijn gheletst.
Mettien soe liselike uut trac,
Een wieke soe daer binnen stac,
Gaende tot int herte mijn,
Die was ghemaect van crude fijn,
Van helene ende van zwighene mede.
Uut harer goeder duechdelichede
Soe sprac: ‘Mijn vrient, hoe staet met di?’
Ic seide: ‘Bet dant dede lanc eer.’
Sach ic een splete daer men keec
Ter zalen in, ende ic verzeec,
Ende ic vraechde Kilaen ende Verziene,
Als die hem duchte van messciene
Of ic daer duere kiken mochte,
Ende icker niemen mede verwrochte.
Si andwoorden: ‘Ja, in trouwen,
Wien ghi ziet en mach hu niet scouwen,’
Deerste die ic sach der duere
Dat was een die scoonste creature,
Die leift in alder werelt breit,
Elc die noomdse Hovesscheit;
Van finen goude was haer cleit,
Haer te pointe wel gheleit;
Haer anschijn was eens inghels baer.
Twee vrauwen wandelden bi haer,
| |
| |
Die een die hiet men Simpelhede,
Tsamen ghingen zi alle drie,
Ende boghen up haer lieder knie
Suver wit was haer parure,
Sonder voren aen haren scoot.
Wat daer an stont willic u nomen,
Een maniere van goudblomen;
Haer anschijn clarer dan cristael,
Een crone hilt zoe, dat meerctic wael,
Vor haer anschijn, die zoe besach
So minnentlijc, als soe plach,
Recht offer haer ghenouchte anstonde,
Vor al dat men haren gheven conde.
In enen goudin stoel soe zat,
Haer name men daer niet vergat,
Elc die hietse Zuverheit,
Ende weinscheden haer ghezondicheit,
Ende seiden: ‘Hu welvaren es ons lief.’
Doe brochten zi enen brief,
Beede ghenoot ende ooc ghescreven,
Een nieuwe liet dat zi up heven;
Met vreuden elc te zinghene gherde,
Maer Simpelheide diet beweerde
Soe sprac: ‘Hier niet ghesonghen zi,
Joncheer Lust en werter bi;
Want zijn acoort vulbringhet al.’
Doe cesseirde dus tsanx ghescal;
| |
| |
Si ghingen vor een duere staen
Cloppen, so dat quam ghegaen
Hovesscheit hadden zaen ghecust,
Ende leeden gailic bi der hant
Daer soe Suverheden vant,
Dien zoe bi haer zitten dede.
Sijn anschijn ende sijn lachen bede,
Dat was so gracelic te ziene;
·M· jaer ende ·x· waerf tiene
Haddict ghezien sonder verdriet.
Doe zonghen zi een nieuwe liet,
Daer ic toe gaf herte ende zinne:
Gheen dinc gheprijst vor reine minne,
Want si bewijst den drouven vruecht;
Elc edel zin in haer verhuecht.
Met eeren ghi wel minnen muecht;
Gheen dinc gheprijst vor reine minne, enz.
Minne es zoet in den beghinne,
Int ende en es geen onghenuecht,
Hier of so es orconde Iuecht.
Gheen dinc gheprijst vor reine minne, enz.
| |
| |
Daer es soete voetsel inne,
Om dat haer minne wel ghenuecht;
Dit liedekijn dat maecte Juecht.
Gheen dinc gheprijst vor reine minne, enz.
Suverheit sprac, ende niemen el:
‘Seker, dats ghesonghen wel;
Maer niet en weetic wel tbediet,
Maecte jonckvrau Juecht dit liet?’ -
‘En trauwen jaes seide zi.’ -
Dat soe mi segghe hier of den zin.’
Mettien cam Juecht ter zalen in,
Die sere was ghewellecoomt;
Meestricghe was soe ghenoomt
Voor hem allen diere waren.
Suverheit sprac: ‘Wilt mi verclaren
Den zin van desen nieuwen liede,
Ende wat ghi meent in den bediede,
Dat soudic gherne weten al.’
Juechet sprac: ‘God weet in sal,
In weeter of no groot no cleen.’
Hoofscheit sprac: ‘In trauwen neen,
Haddi in minnen het beseven
Ghi en hadt niet dit ende dat ghescreven,
Daer ghi dus in de minne prijst.’
Juecht antwoorde ongheavijst:
‘Wat wetic anders dan ic mach horen
Hier daer segghen achter voren;
| |
| |
In vraechde noit om el bediet.’
Joncfrau Juecht van danen sciet,
Ende liep spelen in de zale;
Van haer en hadde men meer tale,
So wilt was soe in haer ghelaet.
Met dat zi zaten in den raet
So quam daer gaende de waerdeine
Van al der boorch; al was soe cleine
Soe was so wijs, so hoghe van moede,
Haer name die was vrau Hode;
Van zeden was soe gherangiert,
Recht als een mijn heer Al-bestiert,
Nochtan en waer si in der tijt
Van haer comste niet verblijt,
Ofgriselic hadzoe di.....
Mettien so sciet de conpaengie,
Die daer so minnentlijc was gheseten;
Elc die hadde gheern gheweten
Wat dat liet bedieden mochte;
Maer Juecht doe mi also dochte
So wilt, so lustich ende so clouc
Soe gheliets haer als...ouc,
Mettien so cam Melancolie,
Een here scoen van rade vroet
Up sijn hooft so stoet een hoet,
Graeu ende groen was sijn abijt,
Sijn mantel was lanc ende wijt,
Sijn anschijn merkel ende wijs.
Suverheit, die vrouwe joliis,
| |
| |
Die sat in haer majesteit,
Hi seide: ‘God groet u, Zuverheit,
Hoet met hu staet com ic bezien.’
Hi knielde neder up sine knien,
Vriendelic dede soene up staen,
Soe sprac: ‘Here, ic bem ghevaen,
In een ghepeins dat mi te stoort.
Joncfrau Juecht die heift ghehoort
An onse lieden van hier binnen
Van enen prise, van ere minnen,
Ende heifter of een nieuwe liet ghemaect.
Woort, wise, redene wel gheraect,
Maer wine connent niet ghegronden.’
Melancolie nam tien stonden
Den brief, die hi al over las;
Maer den zin die daer in was
Verstont hi lichte mee dan zoe;
Al peinsende sprac hi doe:
‘Mijn drie broeders sal icken toghen,
Ende segghen dat zi hem poghen
Na rechte dit te exponeerne.’ -
‘Ic biddu hier up tavizeerne,
Sprac Zuverheit, up alle trouwe.’
Hi beloofdet der joncfrouwe,
Ende ghinc up enen wendel steen,
Daer vrau Hoede up sat ende green,
Ende vraechde hem waer hi henen woude;
Hi hiet haer dat zoe zwighen soude;
Soe mide zijns, ende lieten liden.
In een camer daer beziden
| |
| |
So vant hi sijn broeders al;
Van spele was daer groot ghescal,
Als sine saghen wast al ghedaen.
Vriendelike so was hi ontfaen
Van drien heren achemant;
Deen was Sangwijn vaeliant,
Sijn abijt was hemel blaeu,
Met eenre mouwen die was graeu,
Ghewrocht van peerlen ende van goude;
Thaer dat wies up die moude,
Dat docht mi witter dan een vlas;
Sijn oghen clarer dan een glas,
Sijn anschijn bluesende ende ront,
Te lachene so stont zijn mont:
‘Broeder, seidi, wildi yet,
Hets recht dat ghi an mi ghebiet.’
Dander broeder hiet Fleumaet,
Simpel, swaer was sijn ghelaet,
Bleec so was sijn oghe-upslaen,
Evelachtich ende onghedaen,
Wit ende graeu so haddi an.
Het moeste wesen een wijs man,
Diese stelde ende tzamen brochte;
Want noit saventier sulc weerc wrochte.
Die derde broeder hiet Collorijn;
Die docht mi heetst van bloede zijn.
Sijn abijt was graeu ende root,
Sijn haer was scoon, sijn leden groot,
Sijn anschijn manlic int bescau,
Stout so was hi, nieuwer flau;
| |
| |
Sinen broeder hi wellecoomde,
Noch wasser menich onghenoomde.
Een edel vrauwe, scoon van maniere,
Hare ghewaden waren diere;
Redene ende Ghedoochsamichede,
Dese twee die waren mede;
Daer was in ontfaermicheit,
Scoon ghelaet, besceedicheit.
Een edel vrouwe goedertier,
Haers heren name was Dangier,
Die zelden hadden pays te zamen,
Soe en doen si alle diet gheerne namen;
Maer dat en licht niet in onsen wech.
Jalouzie ende heer Ontzegh
Biziende als die qualic zach,
Thooft so lutsti alden dach
Also noch sceluwe lieden pleghen.
Overmoet die stont hem tjeghen;
Roukeloos die stont daer naer,
Al verclontert was sijn haer,
Sijn caproen was al verdrayt,
Sijn cousen dochten mi ontnayt,
Sinen kerel was al beslict,
Als die sijns selves niet en mict.
Vrou Cuusscheit was daer in den rinc,
Een pluumkin niet an haer en hinc,
So suverlijc was haer abijt.
Daer na stont Lust ende Jolijt,
Overmoet ende vrau Envie;
Dat docht mi wezen een partie.
| |
| |
Envie docht mi vroilic zelden,
Haer anschijn stont recht omme scelden,
Bleec, verrompelt, ende al verqueelt.
Dese hadden daer al ghespeelt
Met vruechden ende met melodien.
Si groeten heer Melancolien,
Ende stelden hem in sijn ghebod.
Hi sprac dat moet hu loven God;
Siet broeder, heer Sangwijn,
Ende ghi, heer broeder Collorijn,
Ende mijn broeder, heer Flumaet,
Ende ghi alle die hier staet,
Hier es ghemaect een nieu liet,
Daer niemen of weet tbediet.
Ende ic souds gheerne wesen vroet.’
Rouckeloos sprac metter spoet:
‘Wat roucke mi van uwen zanghe,
Ic souder up studeren langhe
Eer icker of te vroeder ware;
Doe nooptene mijn here Jolijt,
Ende seide: ‘Swijcht ter quader tijt
Wi sullent horen eist jou lief.’
Ende ghincne lesen over luut,
Hoe dat minne, tedel cruut,
Was gheprijst met nieuwen zanghe;
Hier up sweghen si alle langhe.
Mettien so sprac Melancolie:
‘Wat seghdi hier of alle drie,
| |
| |
Wats minne, die men dus prijst,
Mach enich dinc zijn verjolijst.
Voor ons gheselscap van hier binnen,
Wat es tbediet van deser minnen;
Het scijnt, wi moeten gaen ter scole;
Juecht die heift ons ghemaect in dole
Met haren wonderleken bedrivene,
Soe weet wel dusdanich dinc te scrivene;
Maer niet en can zoet compareren,
Ende wil men jeghen haer arguweren,
Soe es so wilt, so en slaets gheen gade.’
Mettien so ghinghen si te rade,
Melancolie ende Colorijn,
Flumaet ende mijn heer Sangwijn;
Maer wat si seiden ofte spraken,
Si en consten niet ten zinne gheraken
Vander materien die si lasen;
Elc dochte daer deen den andren razen.
Int ende droughen si over een
Studeren, peinsen, nacht ende dach,
Bezien wiet eerst ghevinden mach.
Up dit woort si alle scieden,
Ende dat elc pijnde om een bedieden;
Melancolie soude elcken gheven
Coppie van datter was ghescreven.
Doe so screef daer elc copie,
Cam neder al den wentel steen.
| |
| |
Ende verbeide na antwoorde;
Als soe den here comen hoorde
Vriendelike soe haer omme keerde,
Den here soe minlic salueerde;
Hi knielde neder in omoede,
Hi sprac: ‘God groetu, vrauwe goede,
Maer ghene antwoorde hebbic verstaen,
Ende wi en sijn ooc niet so vroet
Dat yemen daer den zin verstoet;
Wi sullen weten hoe dat gaet,
Maer doch hu niet verlanghen laet,
Eer enich van den drien rust.’
Soe sprac: ‘Mi segghet joncheere Lust,
Dat hem niet laet verlanghen.’
He sprac: ‘Ic salre gheerne ganghen,
Ende segghen hem den rechten zin.’
Doe ghinc hi daer, men lieten in,
Sonder clappen of robbat;
Vrou Hoede, die up den steegher zat,
Ende desen toer al heift ghemerct,
Vervroet, verwijst noch ooc verclerct,
Sone mocht soe sijn van scalckernien;
Stappans ghinc soe tot Envien;
Ende vraechde haer stille watter briede.
Het was van enen nieuwen liede
Van minnen, ende van plonderinghen.
Hoede sprac: ‘Gaet men hier zinghen?
Wanen comt ons die ghenuecht?’
Envie seide: ‘Joncfrou Juecht,
| |
| |
Die altoos om beroerte poocht.’
‘Doet?’ - ‘Jaes?’ - Dan sal niet langher sijn ghedoocht,
Wildi volghen mijn beraden;
Wi sullen gaen met liever laden,
Ende draghen met ons tselve liet,
Ende ondersoucken al tbediet
Daer boven in die hoghe zale,
Ende vertrecken dese tale
Des burcghgraven camerlinghen.
Si sullent vor minen here bringhen,
Als hijt weet, het wert verboden,
Of hi salre yemen doden.’
Mettien sach hi se te gader gaen
Met grammen moede bevaen,
Verstoort ende wel ghestelt
Om te makene een ghescelt,
Ende dies en cozen si gheen ghewin;
Dus camen si ter cameren in.
Als si den burcgrave saghen,
Sonder yet daer of ghewaghen,
Knielden zi neder up die eerde,
Ende groetene met groter werde.
Hi niech hem metten hoofde weder;
Teenre camer ghinghen si weder,
Daer vonden si staen in een beringhen
Alle vive die camerlinghen,
Ende in de middel der paertye
So stont mijn heer Melancolie,
Ende hadt hem lieden al gheseit.
Doe wast verloren aerbeit,
| |
| |
Verzuumt so hadden si haer canze;
Die hadde ghezien haer contenanche
Hi en hadt vergheten nemmermee:
Om dat zy mochten doe ghedriven
Discoort, warringhe ende kiven.
Si peinsden noch om een verbeiden;
Van daer en consten si niet sceiden,
Mids dat men haer gheware wart.
Envie die daer voren tart,
Ende groete tgheselscap al;
Stille sonder luut ghescal,
So stonden tzamen deze zesse
Bezich metter minnen lesse,
Die hem Melancolie brochte.
Vrou Hoede peinsde in haer ghedochte
Al doe ic dese vaert om niet,
Ghevallet so dat mi ghesciet
Stede ende stont, ic salt so brauwen
Datter yemen om sal wrauwen;
Maer ic sal noch beiden ende zwighen.
Uter cameren ghinghen si nighen
Der zalen in daer soe uut cam,
Daer soe den burchgrave vernam,
...eindeliken in sinen staet;
Haer moet was so vul ende so quaet,
Dat soe niet langher zwighen conde.
Daer zoe den buerchgrave leet:
‘Wisti, seide soe, dat ic weet,
| |
| |
Het souder anders binnen gaen.’
Niet wel consti haer verstaen;
Hi vraechde waer of dat zoe sprac.
Haer caproen dat soe of stac
Sere was soe te bandiceirt,
Want hi wilde verclareert
Hebben dat Hoede seide haer te voren
So stille, hi en mocht verstaen no horen.
Langhe peinsde soe ende zweech,
Ende soe stupede ende soe neech,
Ende emmer so wijsde haer den moet:
Eist dat hijt mi segghen doet
So worden si mi alle tjeghen,
Die nu vrient te zine pleghen,
Ende lieghic ent een ander zeit,
Dat ware mi grote lelicheit,
Al de sculden mens mi gave.
Noch so sprac die buerchgrave:
‘Twi en doedi mi berecht,
Daer ic hu omme vraghe, seght,
Mi dincke dat ghi hu beghint veinsen.’
Niet langhe en durste soe haer bepeinsen
Si en moeste doen dat hi haer hiet;
Haer anschijn stoet in verdriet,
Ende seide: ‘Here, mi niet en wroucht,
Het es hier binnen al ontvoucht;
Elc stelt hem uut uwen bevele.
Hets recht dat ic niet vor hu hele,
Heist dat ghijs niet in tijts belet,
Ghi worter selve bi ontzet.
| |
| |
Nu nemes ware, ic rade hu tfienst,
Ic hebbe gheweist in uwen dienst,
Sint dat ic vroescap eerst gheloude
Alles men mi hier betroude;
Sonder mi, dat heift mi wonder,
Deen ruunt boven, ende dander onder,
Daer ic niet over bem ghelooft;
Al omme bem ic of gheclooft;
In mach nieuwer mede gaen.’
Die buerchgrave, diet al heift verstaen,
Wonder hebbende deser reden,
Hi sprac bi vorsienicheden:
‘Vrou Hoede, ghi hebbet mi gheseit
Van dinghen daer vele an leit;
Maer wat dinghe es den rechten zin,
Daer dit grief soude ligghen in?’
Soe sprac: ‘Vraghet Envien,
Die hoordet ende Melancolien
Toghen in een vreemt upzet;
Niemen en saltu segghen bet;
Maer na dat icker an versta
Eist dat voort niet en ga,
Daer sal een meerder achter risen.
Bi redenen willict hu wisen:
Een cleene quaet daer niet vele an leicht,
Als men dat tantierne pleicht,
Soot ouder wart soot voorder groyt;
Int ende warter of vermoyt;
Dus en es gheen quaet so cleene
Wil ment antieren en comt te weene.
| |
| |
Ooc seit Catoon dat cleene cose
Dickent comt te groter nose;
Hier bi wilt u in tijts verzien.’
Hi sprac: ‘Ghi steket up Envien;
Hoe sout soet weten bet dan ghi?’ -
‘Heer buerchgrave, soe seit mi;
Anders en haddics niet gheweten.
Wie men vermaende ic was vergheten,
Haren raet si voor mi heilden;
Want doe si alle te zamen speilden,
Ende droughen haer dinc over een,
Doe sat ic up den wendelsteen,
Ende Envie die camt mi segghen.
Doe wildict hu voor oghen legghen
Om te lettene al meskief;
Want hu welvaren es mi lief.
Maer wat ic tote hu hebbe gheseit,
Dat blijft hier onder voet gheleit,
Van mine doet gheen ghewach;
Noch vint mer up desen dach
Die werringhe, strijt ende discoort
Met woorden souden bringhen voort.’
Up dat niemen wel ne wiste
Dat si tbeghin sijn van den twiste,
Hier toe drouch vrau Hoede moet.
Met dat soe hier mede besich stoet,
So camen daer de camerlinghen
Ende hadden tliet beghinnen zinghen,
Om te verblidene haren here;
| |
| |
Ende ghinc staen deersen an de weech.
Ende seide: ‘Hedel here, ziet
Hier es ghemaect een nieuwe liet;
Ghelievet hu, dat suldi horen.’
Om dat si daer knielden voren
Peinsde de borchgrave om Hoeden;
Na sijn beseffen, na sijn bevroeden,
So en consti daer gheen erch in scauwen;
Want sijn upperste betrauwen
Ende ooc sijn secreetste raet
Dinct hem dat nu bi hem staet,
Ende wies si hem durren raden
Dat hoopti wel te durwaden;
Doe seidi: ‘Ghi sijt welcomen,
Nu wilt mi die waerheit nomen,
Wat dinghe eist dat ghi mi wilt toghen.’
Daer brochten zi den brief vore oghen,
Ende lazen hem der minnen prijs,
Daer die burchgrave sijn avijs
Toegaf int bezien van overslane;
Maer si hebben te verstane
Daer die woorden of orconden
Dat en consten zi niet ghegronden.
Hi sprac: ‘Wie heift dit liet ghemaect
Van minnen, dat dus zoete smaect,
Ende dat mi te hoorne wel ghenuecht?’
Melancolie seide: ‘Juecht,
Ende soe en weet niet selve twi.’ -
| |
| |
Ende mi bedieden woort ende zanc.’
Vrau Hoede, die daer stont ende dranc
An den weech als dongheloofde,
Stont ende lutste metten hoofde,
Ende ghinc van danen sonder segghen
In ene traelie-veinster legghen.
Quansuus ic make den waenicwaers
Een liedeken docht mi zijn van eens sjaers;
Dat zonc zoe stille int uutwert zien:
Mi en mach so, leider, niet ghescien,
Minen wil, in waer ghenesen.
Die tsoorghen staet moet zoorghen plien,
Menich zoorcht van tween te drien,
Dus sanc Hoede ende medesen
Cam joncfrau Juecht in...haelde,
Die daer voor haer selven taelde,
Ende groetede den borchgrave,
Die haer vraeghde twi zoe gave
Sulc liet, of wiet haer brochte,
Dat men niet verstaen mochte.
Soe sprac: ‘Here, het cam uut mi,
| |
| |
Dinct hu datter yet in si
Dat werdich es dat ment verseict
So eist recht dat ghi mi verspreict;
In loghens niet, ic maecte tliet.
Maer elc en weet niet al tbediet
Wat hi seit of wat hi scrijft,
Nochtan hi onversproken blijft.
Hebbic ant maken yet verbuert,
So mocht ment hebben van eerst ghescuert,
So en waer gheen...deser tale.’
Doe ghinc soe weder uter zale,
Ende seide al stille in haer gedochte:
Came datter of comen mochte,
Soe soude sulke note maken,
Men zoudze niet gheconnen craken;
Wie sal verbieden mi mine ghenuecht?
Die burchgrave die niet dan ghenuecht
Hadde gheantiert al sinen tijt,
Van alre moeynessen quijt,
Die begonste nu eerst peinsen
Of haer Juecht yet mochte veinsen,
Ende dat soe mi seicht mach sijn waer.
Die camerlinc, here Hoort-naer,
Heer Licht-ghevoel, heer Smakelijn
Seiden dat wel mochte sijn,
Mids dat haer lusticheit es so groot,
So en heift soe gheens lieghens noot;
Al vul vruechden es haer zin,
Ten eenen hoor uut, ten andren in;
Lettel soe up yement gloost,
| |
| |
Wie haer vroomt of wie haer noost.
Nemmermeer en machse dwinghen Hoede;
Want soe es ontgaen der roeden,
Al haer solaes, ende al haer ruste
Leicht soe in den zanc van Luste.
Haer en rouct wat soe hem brinct
Ghescreven, up dat hijt bezinct;
Hier in doe ic haer onsculde.
Doe beval hi up sijn hulde
Dat elc om peinzen soude poghen.
Diet eerst ghevroede came vor oghen,
Dan wildijt van hem horen zinghen.
Doe so sciet elc zonderlinghen,
Deen ghinc hier, ende dander daer,
Ende emmer ghinc vrau Hoede naer,
Ende bezach wat menre bedreef.
Die burchgrave in sijn ruste bleef;
Al den hoghen steegher neder,
Ende ghinct vertrecken Zuverheden,
Die in de zale zat beneden,
Dat elc om peinsen was ghegaen.
Nu latic van hem leden staen,
Ende wil u segghen hoe ic voer.
Alsic hadde ghezien al den toer,
Doe seidic Hopen, mire vriendinnen,
Hoe si beroert waren van binnen
Om een liet dat Juecht verzierde,
Dat niement daer en correngierde,
Noch dat niement daer en verstont,
| |
| |
No Juecht die selve vant den vont.
Vrou Hope sprac: ‘Dits arde goet,
Nu bem ic blide in minen moet;
Want ic hope dat wi sullen
Dangiere ende Hoede wel verdullen;
Want ghi cunt zinghen ende maken
Sanc ende woort, die zoete smaken;
Maken yet dat vroylic zi;
Wi sullent zinghen so dat clinct.
Kila gaf mi penne ende inct,
Ic screef met willen een liedekijn:
An hopen staet mijn troost alleine;
Ic bem ontgaen des twifels pijn,
Des zijn mijn zoorghen cleine.
Ghewont heift mi een wijflic scijn,
Der wonde en haddic nie gheine,
In mach niet zonder hope zijn.
Helen es in therte mijn, enz.
Ic ware mi liever over Rijn,
In hopen stellic mi eighijn,
Helen es int herte mijn, enz.
| |
| |
Dit was bezonghen ende bescreven.
Vrau Hopen haddict zaen ghegheven,
Die tende las ende ooc tbeghin.
Ghenouchte groot so adde soe daer in;
Maer Vorziene, diet lesen hoorde,
Begreep mi daer van eenen woorde,
Ende toochde redene in tbewisen
Dat ic niemen soude prisen,
Daer hijt selve hoorde toe;
En es gheen hovesscheit daer ment doe.
Wat goet es prijst sijns selves waerde,
Ende ooc uut quaet noit goet en baerde,
Dus en heift elc gheens prisens noot.
Uut duechden soe mi dit verboot;
Al was ic een deel bescouden,
Jans mi God, ic salt onthouden,
Ende om dat soe dit blameerde,
Rechte voort ic avizeerde
Up een ander vroilic liet,
Twelke mi vrou Hope hiet;
Bi haren rade wast ghescreven:
Die vroylic mint mach vroilic leven;
Wies mach hem verdrieten,
Als hem die minne loon wil gheven.
In een beschijn hebbic beseven
Een zoete minlic scieten.
Die vroylic mint mach vroilic leven, enz.
| |
| |
Uut minnen es al aerch verdreven,
Want soe en machs niet ghenieten;
Alle duechden in haer cleven.
Die vroilic mint mach vroilic leven, enz.
Als zi dit saghen ende bezaghen
Begonst vrou Hopen wel behaghen,
Ende vraechde vrou Verziene hoe
Men best soude bringhen toe
Dat men dit zonghe in de zale.
Vrou Verziene seide wale:
‘Juecht comt onder wilen hier
Spreken jeghen den portier;
Als soe hier comt sonder vorsegghen,
Sal ict in haren weghe legghen;
Rechte voort so sal zoet lesen,
Aldus so salt daer ghesonghen wesen;
Gheen beter ic ghevinden can.’
Vrou Hope sprac: ‘So neimt dan,
Ghi moet helpen dat comme voort.’
Mettien so leide soet up een boort
In den wech, daert lach onlanghe.
Juecht die cam met haren zanghe,
Singhende met bliden zinne:
Gheen dijnc gheprijst vor reine minne.
So verre ghinc soe dat zoet sach
Waer den brief ghevouden lach,
Dien soe aestelike ondede.
Daer las zoe haer ghenouchlichede,
| |
| |
Soe sach al omme wane hi cam,
Niement soe daer omtrent vernam;
Het dochte haer boven maten wonder.
Soe sach boven ende onder,
Doe cloppede soe ter selver ure
An den rinc van der dure;
Wine spraken niet ende soe niet.
Al lesende drouch soe tliet
Tote Luste die was haer stael
Ende van sanghe naturael,
Ende toochdet hem ten selven stonden,
Ende seide: ‘Lust, dit hebbic vonden,
Ic biddu willet over zinghen.’
Hi sprac: ‘Wie mocht u hier an bringhen,
Dustanich en hebbic niet ghehoort;
Maer hevet also zoete acoort,
Als die woorden gheven zin,
So esser vele duechden in.’
Doe ghinc hi maken een ghezinc,
Daer elkerlic vruecht of ontfinc.
Juecht die sprac: ‘So wats ghescie,
Ic toocht den here Melancolie.’
Lust die zeide: ‘Dat radic wel.’
Licht so waer si ende rebel,
Ende ghinghen Melancolie soucken
Beede in cameren ende in houcken,
So verre dat soene vant int ende,
Diese nouwelike ne kende;
So zere sat hi ende studeerde
Up tliedekin, dat soe ordineirde,
| |
| |
Vriendelike groete soe den here;
Hi hietze welcomme wel zere,
Ende seide: ‘Ghi doet mi doleren,
Mi en laet ghi gheen avizeren,
In can gheweten niet den zin
Dat icker of te vroeder bin,
Hoe sere ic mi ghepense ende poghe.’
Juecht sprac: ‘Of ic u toghe
Een nieu, ende ict u wille gheven,
Bet ghenoot ende bet ghescreven,
Ende dat ghi selve sult orconden;
In weet wiet maecte, maer ic hebt vonden
Daer ic leet, in enen brief;
Suldi mi dan hebben lief?’ -
‘Ja ic, sprac heer Melancolien.’
Doe gaf zoet hem ende liet hem zien.
Doe wart hi peinsende int gheles:
‘Daer desen brief ghescreven es,
Die meer van minnen weet dan wi;
Joncvrou juecht, wilt mi daer leden.’
Des ghinghen zi onder hem beeden
Voor die duere des portiers;
Met dat si leden vor Dangiers,
So vraechde Dangier waer zi ghinghen.
Si seiden: ‘Wi sullen varinghen
Weder commen, wy en gaen niet verre.’
Dangier docht mi wesen erre
Om dat si ghinghen voort waert uut.
Als wi hoorden haer gheluut,
| |
| |
Die in Kilaes camer waren,
Begonstic flouwelic ghebaren.
Vrau Verziene hiet mi gaen
Hiewer uut den weghe staen,
Buten oghen, up avontuere
Of zi camen bin der dueren.
Een achter duere soe ondede;
Daer cam ic in een groen stede,
Die strecte ter poorten waert,
So verre dat mi wart verclaert
Int up waert zien dat zoete licht,
Dare ic uut ontfinc den scicht.
Beroert ende flau wardic om therte,
Ende een vernieuwen van der smerte
Bevinc mijn cracht, daer ic dus stoet,
Ende ic verloos al minen moet.
Hope en was mi niet omtrent;
Als die en weet negheen belent
Stondic van groten vare bleec,
Menich waerven ic verzeec.
Hadde Twifel daer ghemoghen comen,
Hi hadde mi weder up ghenomen;
Maer hi was te verre van dan,
Dat ic wel wiste; maer nochtan
Was ic van Twifele so vervaert
Dat ic mi haeste te Hopen waert.
Mijn bloet was mi van vare ontgaen.
Met dat ic cam daer up den vloer
So trac Melancolie tsnoer,
| |
| |
Ende joncfrau Juecht die was so scone
Dat soe mi dochte eens hemels wone.
Wie datter blide om was of gram,
Si en liet mi niet daer om tantierne;
Als die mi wiste te bestierne,
Ghinc soe bi mire ziden staen.
Melancolie sprac Vorziene aen,
Ende Juecht die vraechde ooc haer
Vorziene sprac al bi besceede:
‘Het sijn mijn maghen alle beede,
Siec es deen ende onghezont,
Ende daer toe jammerlike ghewont,
Van hier binnen hi en weet hoe
Of bi wien dat coomt toe;
En ware allene die hulpe mijn
Hi hadde in meerder noot ghesijn;
Ende ooc mijn nichte, die daer staet,
Die welcke heeft leden menich quact
Van Twifele, die noit dede wel;
Hi vincse ooc met moede fel.
Van danen camen si beede hier;
Nu moet ic wesen haer bestier,
Ende die hem helpen doen mi lieve.
Nu dat hi comen es in grieve
Ic sal hem helpen up dat hijs gheert;
Want hi es alre eeren waert:
Hovesch so es hi ende vroet,
Niemen om niet duer hem en doet,
| |
| |
Wetende es hi ende suptijl van zinne;
Sanc ende woorde van der minne
Can hi maken ende bezinghen,
Wat men hem can te voren bringhen;
Ghestade es hi ende vul der vruecht.
Mettien andwoorde joncfrau Juecht,
Lachende seide zoe: “Vrau Verziene,
Het es wel recht dat hi u diene,
Hi staet so wel in uwen prijs;
Een deel, so ic mi can beseffen,
Dat ghi niement sout verheffen
Hi en ware te vullen prisens waerdich,
Ende ware hi hyewer in overdadich,
Of hadde hi ergheit in den zin,
Ghi en hatten niet ghelaten in,
Ende tuwer eeren, up tgoede betrauwen,
So wil wine gheerne bi u scouwen.”
Sijn oghen gaven gheen verdrach
An mi van boven tote beneden;
In een ghelaet van simpelheden
Seide soe: “Vorziene, uwe tale
Es wel ghenomen altemale;
Up u staet ons betrouwen al;
Bi uwen doene, bi uwen rade;
Wat ghi doet houden wi gestade.
Die burchgrave u vor al betraut,
| |
| |
Hi ontfaet dat ghi ghelaut.
Nu biddic u, doet ons ghewach
Of hier yemen binnen zach
Eenich brief daer voren legghen?”
Vorsiene sprac: “Ic salt hu segghen,
Den brief deidic te deser stat;
Onverzienliken icken vergat.
Mijn hoochste neve, wel gheraect,
Die gaffen mi als hijt hadde ghemaect
Om mede te cortene minen tijt.”
Melancolie sprac. “Es hijt,
Die dit maecte, hi es wel waert
Datti hem met ons ghenaert.”
In sinen aerm vriendelijc
Nam mi die here in vruechden rijc.
Doe begonst een ander lesen;
Dat dochte joncfrau Jueghet wesen,
So soe meer las meer soe vernam,
Bet ende bet hi haer bequam;
Doe sprac te haer mijn vrou Vorsiene:
“Ghi en vont niet een onder tiene,
Die so vele duechden weet
Als hi doet, die daer bi u steet,
Van minnen, duechden ende van eren.”
“Dies mach men vele an hem leren;
Want al eist minlic dat hi maect,
Nu sijn wi beede wel gheraect.
Sprac mijn heer Melancolien,
Dat hem messciet sal mi messcien,
Ic nemen voort an in mijn hoede.”
| |
| |
Hoe mochtic blider zijn van moede,
So wel was ic in sijn greye.
Hi sprac: “Ic gheve u mijn levreie;
Nu zie dat hi hem also draghe,
Dat hem niemens sijns beclaghe;
Want dat hi enich erchs verdiende,
Nemmermeer en haddi ons te vriende.”
Doe gaf hi mi sijn caproen,
Ende dat so hieti mi andoen;
Graeu so was hi van coluere.
Hi hiet mi bliven bin der duere
Tote hi weder came te mi;
Met deser talen scieden zi.
Heer Melancolie ende Juecht
Ghinghen wech met groter vruecht
Ende lieten mi bi Hopen staen.
Blidelike sprac soe mi haen:
“Ghi muecht wel zijn een blide mensche;
Want ghi ghevaren hebt te weinsche,
Leven muechdi sonder vaer.”
Vrau Verziene sprac: “Hets waer.
Maer eerst onthout dat ic u lere:
Al eist dat men comt ter ere
Ende mer niet in bliven can,
So cleefter groten lachter an.
Ghi sult dus gaen ende poghen
Altoos in duechden om verhoghen,
Ende al heift yement up u nijt,
So ongher in thert niet en zijt
Dat ghi u wreict met quaden daden;
| |
| |
Ghi sult verbeiden al met staden.
Pijnt hoe ghi best verdienen muecht
Dat ghi den lieden wel ghenuecht,
Ende der bozer nijt verdriven
Al met duechden sonder kiven.
Swighen suldi ende merken,
Ende bi vroeden rade werken;
Warachtich sijn in uwe woorde;
Ompaeis stellen in acoorde;
Niet begripen anders daet;
Altoos met uwen betren gaet.
Spreken met besceedicheden;
Wacht u van onreinicheden;
Hout mate in u voetsel nemen;
Met uwen vrient wilt niet vervremen;
In node suldi hem staen bi.
Laet elcken wesen dat hi zi;
Dinct u dat een ander mesdoet,
So wacht u dies ende peinst om goet.
Draecht uwe ghewaden suverlijc,
Benijt niemens gheluchichede,
Wat u es sijt ghepait daermede;
Sijt redenlic in u begheren,
Weest vrome in hu onrecht weren:
Overmoets suldi u wachten.
Al sidi rijc ende groot van machten
Sijt meender, ghetrauwe ende ghestade;
Also tghewin, also de scade;
Sijt niet te drouve om gheen verlies,
| |
| |
No niet so blide, ghine wacht u dies,
Ghi en peinst hoe wel dat met u ga
Tgewin, tverlies en compter na.
Bi maten neimt, bi maten gheift,
Doet dat gheen onrecht an u cleift.
Siet dat ghi die int herte vest;
Ende eist dat ghi u wilt versumen,
Thof so sullen wi moeten ruumen;
Want elckerlic soud mi nu
Om dat ic hu hier binnen brocht.”
Ic sprac: “Die u verwrochte,
Vriendinne, hi dade onwijsheit;
Aldat ghi mi hebt gheseit
Dat sal ic wel leeren onthouden,
Niet verbreken bi minen scouden.”
Hope sprac: “God gheeft u gratie:
Wi hebben hier nu langhe spatie
Ghehat van misseliken zaken.
Verziene wilde mi vermaken,
Mijn wonden ghinc zoe doe bezien,
Die soe verwaerde van messcien;
Soetelike soe die wieke uut trac,
Ende zuverde datter binnen stac,
Ende stac die wiecke weder in;
Doe docht haer in haren zin
Dat de wonde was ghewijt;
Dies was zoe een deel verblijt,
Ende maecte daer ter selver stede
| |
| |
Een wieke die stac Ghestadichede,
Ende stacse in der wonden gront.
Doe so seide zoe: Blijft ghezont;
Also langhe, als ghi sult leven,
Sullen hu de wieken bate gheven.”
Doe ghinc hi weder zitten neder,
Ende keec duer die splete weder,
Ende sach wat men daer binnen dede.
Daer sach ic zitten Zuverhede
Met eenre amoureuser partie:
Juecht ende heer Melancolie,
Daer toe mijn heer Sangwijn,
Scone-Ghelaet ende Vorzienicheit,
Goedertier, Ontfaermicheit;
Hoede, Envie ende Dangier
Daden ter poorten haer bestier.
Rouckeloos zat, maer Overmoet
Dochte mi datter bachten stoet.
Jalouzie die stont hem bi;
Daer na zat, dat dochte mi,
Hovesscheit, Jolijt, Omoedichede,
Simpelheit, Ghedoochsamichede,
Ende een deel werder vrouwen,
Die ic hoorde nomen in trouwen.
Lust die hadde bi der hant
Den brief, die Juecht te voren vant;
Die was ghelezen ende ghezonghen.
Die kelen daer so zoete clonghen;
| |
| |
Het dochte mi sijn een paradijs;
Diet ordeneerde in zijn avijs
Dat liet te maken so jolijs.
Doe vraechden daer die heren drie
Wie dat hem gaf also ghemaect,
Of waer dat hier an was gheraect;
Het docht hem also zoete zijn.
Hi seide: “Het es de cnape mijn,
Die ic niewelic hebbe onthouden.”
Si seiden dat si alle zouden
Sinen cnape gheerne zien.
Daer ic zat om mi te halen,
Omme mi te leiden bin der zalen,
Twelke ic arde gheerne dede;
Maer vrau Hope moeste mede.
Mijns meesters livreie ic drouch;
Als si dat zaghen, elc die louch.
Ende Flumaet die broeder zijn,
Ende hieten mi beede wellecome.
So dede Sangwijn, de vrome,
Maer hi bleef zittende daer hi zat,
In weet of hi tupstane vergat,
Of weder hijt al willens liet.
Overmoet, die dit al ziet,
Gaf mi twee oghen in onwerde,
Ende streec rechte voort sire vaerde;
| |
| |
Maer ondanc hem so was ic daer.
Elkerlijc, die trac mi naer,
In deere van Melancolien.
Doe sat ic bi der compaengien,
Ende elc met sanghe bliscap dreef,
Metten brieve die ic screef.
Daer hoordic lust ende vroylichede,
Ende ic begonst te zinghen mede
Uut grooten luste van natueren.
Als zi dat hoorden algemeene
Lieten zi mi den zanc alleene;
So dat ic emmer also sanc
Elkerlijc gaf mi den danc.
Rouckeloos sprac dat hem en rochte
Wat hi gave ende hijt horen mochte;
Heer Colorijn ende heer Fleumaet
Ende gaven mi als vrient in scine
Dat zaghen zi alle die daer zaten:
Sangwijn en const niet ghelaten,
Hi en gaf mi concent sire cleedren.
Wie mochte mi doe verteedren;
Hope stont up nu ende louch
Als die wel zach haer ghevouch.
Doe tart bet naerder Hope,
Hemelike gaf soe mi nope,
Ende ruunde so dat niemen hoort
Dat ic hiessche rechte voort
| |
| |
Penne ende inct, ende dat ic screve
Enich liet dat redene gheve.
Dat ic hiesch dat was mi brocht,
Stappans haddic int ghedocht
Een liet met zoeten woorden claer,
Tselve dat hier volghet naer:
Wat pinen men van minnen lijt;
Hope smeinschen zin verblijt,
So es hi alles leits ghequijt,
Ende hi moet vruecht ghelouwen.
Melancolie doet mi waken,
Sanc van minnen minlic maken,
Ghenouchlic pijn doet mi smaken,
Van allen doorpren zaken,
Minre, die met trouwen mint,
Als ghi te minnen eerst beghint
So peinst altoos om eere.
In minnen men gheen erch en vint,
| |
| |
Horende doof ende ziende blint,
Als dit liet ghescreven was,
Elkerlic diet zach ende las,
Dien docht grote vreimthede
Hadde ghemaect dustaen een liet;
Elc te wondre up mi ziet.
Mijn meesters alle viere,
Die mi hadden in bestiere,
Juecht ende Lust, ende Hovesscheit,
Goedertiere, Ghedoochsamicheit,
Ende alle dandre die daer zaten
Begonsten hier in vruechden vaten,
Den edelen buerchgrave reen
Te toghene dat zoete liet;
In sacher niement diet ontriet.
Doe ghinghen zi in dhoghe zale,
Des buerchgraven camerlinghen,
Diese blidelike ontfinghen.
Doe gaven zi dat liet, daer naer
Ghinc ment lezen openbaer.
De woorden elkerlic wel becam;
Den brief Melancolie nam,
| |
| |
Ende drouchen voor den grote here,
Heer Smakelin die moesten lesen,
Daer na moest bezonghen wesen.
Alle die daer waren comen
Ghinchen teenen hope dromen,
Ende songhen tliet met zoeten lude;
Daer en was gheen vois so rude,
Hi en was eens inghels voys ghelijc.
Die buerchgrave van machten rijc
Seide nu: “Secht mi tbediet,
Wie heift ghemaect dit zoete liet.”
Doe andwoorde Melancolie:
“Here, hu wille hier in ghescie;
Een cnape hebbic in mijn onthout,
Sijn wetentede es menichfout:
Ghetrouwe so es hi ende ghestade
Hovesch, scone, wijs van rade;
Subtijl van dichte ende ook van zanghe.
Dies so en es niet leden langhe
Dat hem Twifel hilt ghevaen;
Bi eenre vrouwen es hi ontgaen,
Die scoonste die ic nie en sach,
Ende die es bi hem al den dach,
Ende brochten voor onsen casteel;
Daer ontfinc hi een quareel,
Daer hi de wonde noch of draecht;
Jammerlike waer hi gheplaecht,
Waer hi an Kila niet gheraect.
Verziene, zijn wijf, heiften vermaect
| |
| |
Met twee wiecken, die soe hem gaf.
Ooc so seide zoe mi waer af
Dat zoe de wiecken heift ghewrocht,
Daer die wonde bi es ghezocht;
Deen es Swighen ende Helen,
Dese houtene sonder quelen;
Dander heet Ghestadicheit,
Die socht hem sinen aerbeit.
Nu hebbicken bi mi ghenomen
Om dat hi es hier binnen comen,
Uut duechden ende uut hovescheden;
Bleven es hi bi Zuverheden
Om te corten haren tijt.”
Die buerchgrave sprac: “Ghi zijt
Sijn meester, heer Melancolien,
Haelten mi, ic wilne zien.”
Doe camen zi met bliden ghescalle
Neder van der zalen alle;
Mijn meester hiet mi met hem comen.
Mettesen hebben wi vernomen
Dangier, Hoeden; van dier partien
Ne waren zi niet arde blide.
Hoede die sach arde wide,
So deden dandre; elc die vraechde
Wat ic sochte of wat ic jaechde.
Si saghen zere up mijn parure;
Hoede sprac: “Dits avonture,
Hoe comt dese aldus ghecleet!
Wie hevet hier aldus bereet;
| |
| |
Trouwen, dit es toverie!”
Icke, sprac heer Melancolie,
Het es mijns broeders cnape ende de mijn.’
Hoede sprac: ‘Dat en sal niet zijn;
Gheens cnapen hebben wi te doene.
Twi sidi nu van uwen caproene
Milder dan ghi waert noyt eer;
Ghi muecht so doen wi sullen meer
Der an verliesen dan der an winnen.
Wi zijn lieden ghenouch hier binnen,
Al maect ghi ons gheen nieu costume;
Het dinct mi beter dat hi rume.’
Hovesscheit sprac ende Goedertiere
Ende Scoon-ghelaet ende Ontfaermicheit:
‘Hier of en doet gheen noot gheseit,
Wi kennen wel so duechdelijc,
Hi en doet ons nummer onghelijc,
Hi es ghestade ende hovesch van zeden,
Ghetrauwe ende ooc vol vroilicheden;
Of hem die buerchgraeve wil verkiesen,
Hoe mochten wi daer an verliesen;
Want van den goeden comt gheen quaet.’
‘Ghi weet dan doet.’ Sprac Schone-ghelaet.
Ontfaermicheit sprac Hoeden an;
Een wonde so heift ontfaen,
Die moet van binnen ghescoten wesen,
Ne dade Vorzienen goet bestier.
Hoede sprac ende ooc Dangier:
| |
| |
‘Als die vreemde onnosele clemmen,
Siet men dickent dat zi gremmen
Uut scalkernien diese leeren,
Daer zi haer vrienden bi onneeren.
Wat batet hier omme vele ghekijft,
Ic worder eer omme ontlijft,
Dan dat zi hier binnen bleve;
So langhe dat hi ons verdreve,
Ende worde groot ende maecte mi cleine.
Die vroeden segghen en es negheine
Wijsheit dat men love of prise
Dinghen die van nieuten risen,
Ten zi dat men eerst tende ziet
Dan na den risene hem ghesciet.
Die regement hier binnen zi,
Haddi lief mijns Heeren eere,
Want men mach niemen betrouwen.’
Dangier sprac: ‘Het sal ons rauwen
Hier na, up dat men dit ghedoocht;
In wil niet zijn verhoocht,
No int tbedwanc van enen knecht.’
Envie seide: ‘Ghi hebt recht!’
Overmoet die cammer mede,
Ende seide dat mens niet en dede.
Doe cam ghedronghen Jalouzie
Ende seide: ‘Maken wi partie!’
Doe so riepen zi over een:
‘Hier en salre wonen gheen;
| |
| |
Elc pine dat hijs te boven coomt!’
Doe wart ghinder zere ghedroomt,
Ende ghescolden, ende ghevlouct.
Hoede die was daer ghehouct,
Ende ghesteken, ende ghesleghen;
Overmoet die wasser tjeghen.
Wat si vochten en halp hem niet,
Si moesten bliven int verdriet.
‘Mijn here wille dat ghescie,
Suldi beletten sijn begheren.
Nu sijt so coene ende willet weeren
Of uwer enich es so stout.’
Doe namen zi mi in haer behout,
Ende loeden mi den steegher boven.
Hoede, die was al verscroven,
Ende lach daer up tpavement
Van den slaghen ende steken blent.
Soe riep tote Zuverheden:
‘Dies en es niet langhe leden,
Dat ic gheerne hadde belet
Tghuent dat hier up es gheset.
Nu moet ic om mijn goet bestier
Ligghen blent ghesleghen hier.
Maer zeker men sal noch hier naer
Segghen: Hoede seide waer!
Verwaert u, seidzoe tot Zuverheit,
Mijn wachten es hu voort ontzeit;
Met gheen oghe can ic ghezien.’
Hoede croop over haer knien
| |
| |
Dat soe te haren bedde gherocht;
Wat soe steende ofte crocht
Suverheit en slouchs gheen gade.
Doe camen wi ten hoghen grade,
Met vruechden, sonder enich commer;
Sierheit was daer sonder nommer.
Wi knielden alle omoedelijc:
‘Edel here, van machten rijc,
Dit es ons cnape ende ons gheselle,
Die ic in u ghenaden stelle.’
Die buerchgrave sprac te mi:
‘Mine jonst die ghevic di;
Hu ghelaet mi wel ghenoucht.
Nu ziet dat ghi u selven voucht
In den dienst van uwen here,
Dat hi u niet van mi en kere.’
Doe hiet hi zine camerlinghen
Dat zi de slotelen zouden bringhen
Van den castele al omtrent:
‘Ic wil hem gheven tregement!’
Nie langhe zi daer over zochten;
Drie slotelen zi mi brochten,
Die hinghen zi an minen gheere:
Deen heet Trauwe, dander Eere,
Die derde slotel hiet Antieren.
Dese hieti mi so bestieren
Dat ic negheen daer of verlore;
Het ware mijns selves orbore,
| |
| |
Dat ic se wel verwaren soude.
Doe so brocht mi van goude
Scoon-ghelaet ende Goedertiere
Een vat bezet met steenen diere.
Hi hiet mi drincken rechte voort
Dranc, die men daer hiet confoort,
Die mi duer ghinc dat herte mijn,
Ende uut mi dreef der wonden pijn;
Dus was ic Upper-camerlinc.
Jueghet, Lust, Jolijt met mi ghinc,
Ende al die zoete compaengie
Van vruechden dat ze hadden in mi.
Ende metten camerlinghen al
Altoos elc na mijn hulde stoet.
Dangier, Envie ende Overmoet,
Jalouzie, als elc dit zach,
Si lietent hebben goeden dach,
Al souden zi daer omme ontzinnen;
Haer overhooft was ic daer binnen;
Si moesten swighen ende ghedoghen.
Vrau Hoede ghedoochde aen haer oghen;
Want soe en sach een steke niet,
Tote mi wast al: Wildi yet?
Elc stont daer na mijn ghebod,
Dies jonste mi der Minnen God.
In deser over groter weelde,
Die mi niet een twint verveilde,
| |
| |
Was ic onthouden menichen dach.
Dicken ic te makene plach
Menich soete minlic liet,
Also ghi een hier of ziet:
Weelde nemmermee verganc,
Wie minlic es in liefs bedwanc;
Hi mach wel vroylic zinghen!
Gheen tijt mach hem dincken lanc,
Weelde, weelde es al sijn zanc!
Weelde nemmermeer verganc, enz.
So wie dient om der minnen danc;
Hope es sijn hoochste aenvanc;
Want zoe can vruechden bringhen.
Weelde nemmermeer verganc, enz.
Met dustanichen zoete lieden
Addic te vriende alle mesnieden,
Ende hiltse so an mi ghevest;
Die mi dienden dochtem best.
Die burchgrave die hadde mi
So lief, dat eens was ic ende hi;
Sijn wille was also de mijn.
In mochte niet bet met hem sijn,
Mids dat ic so ghetrauwelijc
Regierde die drie slotelen rijc.
| |
| |
Vrou Hopen gaf ic ghiften groot,
Nieuwer of en hadden soe noot;
Maectic rike cort daer naer;
Wordic also wel ghelooft,
Alle namen si an mi hooft.
Mijn ghebodt was al ghedaen,
Als ic wilde mocht ic gaen
Ten palaise, daer dat licht
So meesterlijc up was ghesticht;
Ten veinstren twee, enter collomme,
Ende tpalais al omme ende omme
Om dat ic die drie slotelen drouch.
Niemen mi daer wederseide,
Daer ic mijn ghenoucht an leide.
Die int tpalais daden wachte
Dienden mi, bi daghe, bi nachte;
Als icker cam, wast al ondaen,
Daer ic van buten moeste ontfaen
Lucht van also zoeter aert,
Die de burchgrave sende up waert,
Die men vint up eerderijc;
Want al haddic alle de pijn
Allene ghehadt int herte mijn,
Die in de werelt mochte wesen,
Die lucht die hadde mi ghenesen.
Hoe mochtic leeden beter leven!
Al hadde mi God willen gheven
| |
| |
Van alle weinsche mijn verkiesen,
So en haddic niet willen verliesen.
Aldus was ic in weelden daer
Menich dach, meer dan een jaer;
Ic ghinc boven ende beneden
Overzien die zoete steden,
Tpalais, cameren, vouten ende zale;
In mijn ghewelt wast altemale.
Vrou Hopen haddic al vergeten,
Nieuwer of en wildic weten
Dan te souckene mijn gheneucht.
Suverheit hadde al de duecht,
Niemen en hadde els mijns coppie.
Begonsten baren haren nijt;
Ende alle sonder heer Jolijt,
Overmoet ende heer Dangier
So daden meest al dander mede
Van mi saghen also groot.
Al dat mi Vruecht ontsluten hiet;
Trouwe, noch Eere en beeschdic niet.
Ende dede so dat ic verloos
Alle beede mine slotelen.
Doe mense niet en hoorde rotlen,
Ende si der fouten worden gheware,
| |
| |
Ende vraechde waer ic hadde ghedaen
Die slotlen, die ic hadde ontfaen.
Mettien so tastic metter hant;
Trouwe ende Eere waren wech.
Stappans cam mijn heer Ontsech,
Ende ghegreep mi biden gheere,
Ende leede mi vor sinen heere,
Als hi hoorde haer gheclach.
Antieren was mi daer ghenomen,
Die mi beniden camen dromen;
Elc wilde mi te vane poghen.
Die burchgrave ontseide mi sijn oghen,
Hoede die langhe hadde gheqweelt
Van vruechden nu haer herte speilt;
Haer oghen waren al ghesont.
Doe liep soe ter selver stont
Daer zoe vrou Hopen vant allein,
Ende stac die werde vrouwe rein
Ter zalen uut ter brucghen neder;
In sachse noit sider weder;
Twifel vincse in sijn bespien.
Kyla ende zijn wijf Vorzien
Haddic ghehouden hare lere,
En hadde mi niet aldus ghefaelt.
Noch ziet men dickent dat hi daelt
Die hem hogher wil heffen
Dan redene gheift in zijn bezeffen.
| |
| |
Te rechte gheift men hem de scult
Die sijns selves gheluc verdult
Met onbesceedichen overmoede.
Ic rade dat hem elc man hoede,
Die int gheluc van minnen zi.
Mijn vier meesters namen mi
Die cleedren, die zi mi gaven.
Daer moestic van den steegher draven;
Doe ghemoetic vrau Hoeden
Met eere groter scaerper roeden;
Een coorde brochte soe in haer hant,
Daer zoe mijn handen mede bant;
Ondanc was der coorden name.
Soe seide dat mi wel betame;
In hadde ghenen so lieven vrient
Hi en seide: ‘Dune hebs wel verdient!’
Hovescheit, Goedertierheit,
Scoon-ghelaet, Ontfaermicheit,
Ende alle dandre keerden weder.
In sacher noit gheen zeder,
Te rechte mochtic mi verspuwen.
Hoede ghinc mi zere verduwen,
Envie ende mijnheer Dangier
Gaven mi menichen quaden pier,
Ende leeden mi neder uter zalen.
Een brucghe liet soe neder dalen
Daer ic over moeste passeren.
Hoede ghinc mi rampeneren;
Dickent seide zoe: ‘Het es wonder
Dat ic hu niet verdrincke hier onder!’
| |
| |
Den anxst die mi in therte lach
Dede mi ontglozen zo wat ic zach;
Maer emmer cam ic voor een duere,
Wies name was gheheeten Zuere.
Hoede langher lette niet:
Enen slotel nam soe, die Verdriet
Was gheheeten, daer soe mede
Die staercke poorte open dede;
Fellike zoe mi der binnen stac.
Mi dochte dat mi therte brac;
Die poorte sloot zoe weder toe,
Ende lude riep zoe up mi doe:
‘Blijft daer ende hebdi wel ghedaen,
Ghi sult daer uwen loon ontfaen.’
Nu es mi nakende vele vernoys;
Mettien verlozic haren voys,
Waer waert dat ic mi belende
In sacher an beghin noch ende
Dan een muer, die was so hooch;
Daer en cam niemen uut hi en vlooch.
So vaste was dat hof besloten
Met steenen, yser vast gheghoten,
Daerin was ic der daghen twee.
Mettien besief ic dat mi wee
De wonde dede die ic drouch.
Voor mijn herte mijn hant ic slouch,
Daer ic te voren die wieken taste.
Doc stacker eene entie onvaste;
Dander wiecke was verloren,
Die Verziene om mijn orboren
| |
| |
Bi namen hiet Ghestadicheit,
Doe zoe mi leerde wijsheit,
Als soese mi int herte stac.
Ic tastese, maer die wonde lac,
Helen, swighen wasser in;
Maer Ghestadicheit wasser min,
Dies ic ghedoochde pine zwaer.
Truerende ghinc ic hier ende daer;
Spisen was ic hier onnaer;
Hongher, cout, anxst ende vaer
Cam mi menichfoudich aen.
Doe sach ic bin den hove staen
Seven bomen wel gheladen,
Elc met sonderlinghen bladen,
Daer toe met diveerschen frute;
Doe proefdic van wat virtute.
Doe was teerste, daer ic of tructe
Een tac, daer ic een rijs of plucte,
Daer ic niet verblide af:
Ziecheit, zwaerheit ic ontfijnc,
Suerheit, die daer mede ghinc.
Dese drie waren des fruuts condicien
In manieren van justicien,
Om wrake van dat ic hadde verbuert.
Dander boom die niet verzuert
Mochte sijn van sinen draghe,
Daer nuttic crancheit ende claghe;
Dat moettic cuwen nacht ende dach;
Want ic niet wel teeren mach.
| |
| |
Dien derden boom beghonstic prouven,
Daer mi de smake of dede drouven;
Twee smaken desen frute ontgheit,
Dat es allende ende eenicheit,
Die mi dede zwaer verdriet.
Die vierden boom vergat ic niet;
Want sinen smac dede mi pine:
Ten vijfsten smaecte ic cranc-gheluc;
Hi gaf mi droufheit ende druc.
Al wast dat mi de vijfste deerde,
Die zesten af mi eyghin eerde,
Daer of so wardic arde flau.
Up den zevensten, daer ic las
Een fruut, dat mi niet goet en was.
Noot was sijn rechte smac,
Dies ic doghede onghemac.
Als ic dese ·VII· adde gheprouft
Doe wart mi den zin bedrouft;
Want ic en sach daer anders wat
Dat ic nutten mochte dan dat,
Ende altoos als ic voetsel nam,
Doe docht mi dat steerven cam.
Steerven was al mijn begheren,
Nochtan moestic der doot ontberen
Also langhe als mine natuere
Leven wilde bin desen muere.
Dus wandeldic met groter pine
Als een wilt in de woestine;
| |
| |
Al mijn vruecht haddic verloren,
Dit leven was nu angheboren.
Vrou Hope die was mi ontgaen,
Twifel hiltse mi ghevaen;
Allene was ic int verdriet,
Wenende sanc ic een liet,
Uut ghepeinse van droufheden,
Ende met onverduldicheden:
Die mint ende hem sijn hope ontgaet,
Want hi van zoorghen leen ontfaet,
Hem en helpt no vrient, no maghen,
Helpt zo hem niet sijn liden draghen,
Daer of mach ic wel wesen ein,
Mijn hope es wech, mijn troost es clein,
So wat ic doe is jegenspoet,
Hope ende troost waer mi nu goet,
Graeu es die oordene mijn,
Ende dat blijft mijn cleit;
| |
| |
In graeu moetic gheduerich zijn
In graeu vindic al arebeit,
Mines niet aergher nie gheseit
Hier mede cortic minen tijt
Ic weinschede haer ghehoort jolijt,
Die mi so vrienthout plach te sine,
Enichsins verlossen mochte;
..den dat ic mi verwrochte
Die overzoete compaengie,
En burchgrave ende Melancolie.
Ende die lieden alle gadre,
Dies juecht, zenuen ende adre,
Herte, zin, vleesch ende beene,
Versliten in desen weene.
Mijn handen wranc ic ende wreef,
Van groten rouwe, die ic dreef;
Waer ic ghinc, zat of sliep,
Mijn wonde van den bloede liep.
Van den frute dat ic hat,
Daer ic sulc voetsel of ontfinc,
Dat mi cracht ende macht ontghinc.
Langhe was ic int ellende
Dat ic mi selven niet en kende,
| |
| |
Ende wart razende uut ende in
Als ic peinsde in minen zin,
Om die weelde ende om tsolaes,
Die ic hadde in dat palaes,
Ende om dat licht ende om de zale,
Ende om die woninghe al te male,
Ende om verledene vroilicheit,
Die mi was worden aerbeit;
So wordic so tende den rade
Dat ic badt Gode dor ghenade
Dat hi mi liete zijn verduldich;
Want ic kende mi beschuldich.
Die tranen liepen nu ghedichte
Neder over mijn ansichte.
Int tbeweenen ende in tberau
Dat ic int knielen neder zeech,
Daer ic pine bi ghecreech;
Mi dochte ic staerf van pinen doot;
Van vare ic uut den slape scoot.
Ic sach den dach als ic ontwiec,
Noch bem ic van der wynden ziec.
|
|
Auteursrechtvrij