Het Overzicht. Collection Complète 1921-1925

[p. 40]

Uitgaven.

De nieuwe Uilenspiegel, H. Teirlinck

Boek van 390 goedbedrukte bladzijden, waarvan 37 tot het goede in onze literatuur behoren.

Die zijn: het sprookje van de Stad der Zeven Zonden (dat hier geen sprookje is) blz.-74/76.- Het gevecht van Tijl met Zoster den Moriaan (blz.251/257). Het verhaal van Gouden Tand (blz. 289/297) tot aan: ‘En gij, Hoormidas, rep u, en laat het heilig lied weerklinken’ waar de Tijl-Uilenspiegel-stijl, die heel het boek weè maakt, z'n ezelsoren weer opsteekt. En de brieven van Daniel den Heilige die we bij het weinige dat de Vlaamse letterkunde aan oorlogsliteratuur gaf, kunnen voegen. (319/348).

Voor het overige is het boek dood. Het wil volks zijn, (getuige het sprookje) maar is alleen flauw, spijts de gewild-sappige, gezocht-geestige en gemaakt bloemrijke taal waarin het gesteld is.

Dit is het onware in dit boek: taal en stijl. En het verhaal? Is vals, én als fantazie, én als realiteit. Het wil alle twee zijn. En het gezocht zinnelike in tonelen als het spel waarin Jakeliene met Tijl trouwt... en gaat slapen: ‘En ze wenkte, bloot van alle maagdelijke aarzeling: Tu viens, dis?’

En dat zijn kinderen! Al mag Jakeliene ook in de wieg gelegd zijn om 'n hoer te worden, dan nog, en dan eerst, is het psychologies vals. Kinderen die perverse neigingen hebben welke hen later op de brede baan brengen, tonen deze niet aan elkaar, dan heel geheimpjes, bang om betrapt en gestraft te worden. En wanneer ze zich aanstellen als Jakeliene Mei, dan mag men gerust beweren dat ze niet pervers of wulps zijn, maar alleen zonder begrip van het perverse, zonder gevoel van wulpsheid, maar doen ‘als-of’, in grote mensen na-aperij.

Het is 'n boek dat niet bevredigt. Vooral niet in tonelen als dit met Jakeliene Mei. Ook niet in andere waar we Tijl zien verworden tot 'n soort fokhengst. En dan, Tijl Uilenspiegel.... God, die naam, en zo 'n... ja, wezen of inbeelding? als Teirlinck hier geeft. Invloed van Pallieter in stijl en ineenzetting.

Maar die stijl wordt hier wekelik en valsklinkend, en de ineenzetting verloopt helemaal. Want Teirlincks' Tijl wil 'n mens zijn, 'n type, en is 'n poesjenel waarmee de schrijver ons voor de zot houdt.

Depressie, Depressie.

Wanneer Teirlinck Brussel beschrijft, dingen die hij gezien heeft en kent: de foor, de worsteling, het onthaal van Gouden Tand in De Koning van Spanje, (Gouden Tand verrader, is weer 'n psychlogiese leugen waar we de schrijver op betrappen) de brieven en beschrijvingen van luchtgevecht tussen vlieger en zepellin, e.a. hier en daar verspreid, vinden we de Meester weer die we waarderen om Het Ivoren Aapje, Mijnheer Serjanszoon, De Doolage, enz.

Neen, met dit boek is H. Teirlinck niet gelukkig geweest,.. zomin als wij die het lazen.

G.G.

Cel-brieven - Wies Moens

Hoewel bij de lezing opvalt hoe jong en naief deze brieven soms zijn, hun hoge ernst, oprechtheid, wijze menselikheid en mensen-schoonheid waarvan ze getuigenis afleggen, maken hen waardig van het motto van Walt Withman: ‘Dit is geen boek... die 't aanraakt raakt 'n mens aan’.

Als al wat van de Mens uitgaat, treft en roert het de Mens in het schepsel dat hij in handen krijgt. Men staat hier voor 'n ziel, licht van geloof, groen van hoop, en blij als 'n kind in al het leed en het onrecht waarmee niet-begrijpen het vervolgt; en al de zwaarte waarmee 'n onmenselik gerecht de Mens altijd vervolgd heeft, maakt deze brieven tot de stem van ons eigen gesmoorde en misleidde menselikheid. Ik geloof dat dit boek de mens zou weten te wekken in de verstomptste bourgeois... als hij er naar luisteren wou.

Geloof en liefde hebben Wies Moens ook in deze brieven gemaakt tot 'n Dichter. Van daar het schone in taal en uitdrukking, de geestdrift, die woorden vinden doet die spreken tot de ziel. Z'n grote mooie overtuiging geeft hen leven, leven dat roept en schreeuwt, zingt en opstaat tegen al wat het aan banden wil leggen, en kanaliseren in stompzinnig belangzoeken. Die brieven zijn ons zo vertrouwd en verwant, omdat er de ziel van heel onze idealistiese jeugd in weerklinkt, die het leven vernieuwen wil en schoonmaken in het geluk van 't mens-zijn. Om deze brieven is Wies Moens mij lief als 'n broeder die men stil de hand drukt. En die begrijpt daaruit de volheid uwer vreugde en de maat der ontroering die je ziel beuken doet tegen de begrenzende dijken van wat ons verderf is.

Als iemand je heel lief is, dan moet je hem de brevier geven die dit boekje brieven is. Ze zullen 'n band tussen U zijn, als alleen 'n zeldzaam uur van grote vertrouwelikheid en samenvoelen om twee mensenzielen leggen kan. Want deze brieven verbinden alle mensen.

De tekeningen van J. VERDEGEM bevallen mij minder, 't zij omdat ze m.i. niet 'n zo beeldende uitdrukking zijn van de tekst, (zie: Alle hemelen braken open en de sterren vielen in mijn hart), 't zij om hun vreemdheid, die denken doet aan chinese kunst, (heel sterk in: Ik weet dat men daarbuiten niet alleen is). De andere zijn beter, en ‘Ik zegen het leven’ is roerend van gelatenheid. M.i. breken deze tekeningen veel van de intiemiteit die deze brieven wijdt.

G.G.

De ring.

Verheugend is het, na de lierderuitgave ‘De Crans’ welke uitsluitelik werk van onze grote nationale toondichter, Jef Van Hoof, geeft, 'n uitgave te mogen begroeten welke liederen van verschillende onzer beste toondichters tot het volk brengt. De zes liederen welke dit eerste half jaar uitkwamen zijn van: Jan BROECKX, Karel CANDAEL, Flor ALPAERTS, Jef WATELET, Renaat VEREMANS en Lod. ONTROP.

Wij twijfelen er niet aan of deze uitgave zal veel bijdragen tot het verspreiden van het Lied, en gezien de uiterst lage prijs (12 fr. per jaar voor de 12 liederen), de steun en bijval vinden zal die ze verdient. 'n Woord van hulde aan toondichter Jef Watelet aan wiens idylies buitenverblijf de omslagtekening van L.L. Stuyts herinnert en die met P. Lepage het initiatief nam tot deze uitgave, die alle Vlamingen die zingen kunnen en van muziek houden, bezitten moeten.