Het Overzicht. Collection Complète 1921-1925

Turnen en militarisme

Tusschen deze twee begrippen ligt een verschil als tusschen dag en nacht, als tusscheen dichterschap en schrijver om den broode.

Ontwikkelt turnen het lichaam om de ontwikkeling zelve, het militarisme verhardt enkel de spieren opdat ze beter zouden kunnen doorslaan, het taait enkol de weefsels opdat ze beter zouden weerstand bieden aan temperatuurwisseling en ontberingen van aller aard. Kortom het militarisme is er enkel op bedacht de mensch - als tuig - meer geschikt te maken om ander menschen te wurgen en, zoo dit niet vlot genoeg van de hand gaat, het eigen leven, zoo duur mogelijk, tegen een zoo hoog mogelijken bloedschat-van-den-vijand, te verkoopen.

Mijne bedoeling is het niet te doen uitschijnen wat het militarisme, als laagheid, als echte abnegatie van het menschelijk waardige, opzettelijk bevoordeeld en exploiteert om egoїstische, vaak heel eng-persoonlijke en ook kapitalistische belangen te verdedigen of te bevorderen. Ik wil enkel doen uitkomen hoe turnen en militarisme nooit mogen of kunnen samengaan, en hoe dan - bewust of onbewust - sommige heel oprechte lieden in de statuten van den Belgischen Turnbond volgende stomiteiten laten schitteren: Doel... voorbereiding tot den legerdienst.

Eng opgevat, ja, moeten we aannemen dat turnen kan beschouwd worden als een onmiddelijke voorbereiding tot legerdienst, lijk we thans in den vierden graad bij het lager onderwijs een vage, algemeene voorbereiding van vakkennis krijgen, door het invoeren van handarbeid. Dus, de spieren die door turnen bevorderd werden in hun ontwikkeling, hoeven niet meer ten koste van veel inspanning en moeite, gewend aan de hanteering van degen en geweer, dat is zoo. Dan is turnen ook de voorbereiding tot waterpompen, nagels kloppen, piano spelen en alle edel en onedel handwerk.

Wie soldaat moet worden heeft er voordeel bij geoefende spieren te bezitten, dat is ontegensprekelijk. Doch daaruit spruit niet voort dat turnen en militarisme ook maar eenigszins verband houden; daaruit spruit stellig niet voort dat turnen op militaristischen geest dient geschoeid, dat de oefeningen uitsluitend moeten aarden met bewegingen en standen uit het krijgsonderricht. En stellig volgt hieruit niet dat de tucht bij turnkringen en turnlessen ook maar een zweem van slaafsheid of brutaliteit hoeft te vertoonen, die het leger kenmerken. Ik hoop en verwacht van turnen oneindig veel meer, indien de turnleiders en bestuurders van kringen zich maar heel goed rekenschap gaven van hun socialen invloed, indien ze dieper navorschten de rechtstreeksche en onrechtstreeksche gevolgen van hun turnopleiding.

Overstappen mag ik wel over de lichamelijke voordeelen van goed ontwikkelde spieren, onnoodig ook aan te toonen de oneindige schat van levenskracht en karakterblijheid die met de gezondheid van het gestel gepaard gaan. Maar het is even onmiskenbaar dat bij een gezond, veerkrachtig lichaam, een frisscher en meer durvend hoofd gevormd wordt. De oude spreuk: ‘Anima sana in corpore sano’ bevat heel veel waarheid. Doch turnen is ook opvoedend, esthetisch opvoedend aan te wenden, en hierin loopen veel turnleiders verkeerd. Veelal zoeken zij akrobatentoeren te verrichten, oefeningen die stellig op ontwikkeling van de gebruikte spieren duiden, maar juist door het feit dat die oefening ontaard is in een akrobatenstuk, is het ook klaar dat die eene spier overontwikkeld is, tegenover de anderen. Voegen we daarbij dat akrokatenzetten enkel - of toch stellig meestal - imponeeren door dat eene moment, dat kritieke moment waarop een verkeerde beweging den turner het leven kan kosten. Al te weinig dus is de smaak èn van de turners èn van het

[p. 60]

publiek ontwikkeld in die richting, die de Grieken hadden ingeslagen bij hun dansen.

De vrije oefeningen nochtans leenen zich uitstekend tot estetiek. Stel u voor een geopende rijen en gelederen-kolom met een paar honderd meisjes, die simpel een uitvalstand zijwaarts rechts doen, een buiging zijwaarts rechts de linkerarm opgeheven (dus schuin) en volg dan die lijn die van den fijn op den teen geheven voet vertrekt, onderbeen, dij, heup volgt en dan langs den arm, heel zachtjes gebombeerd, over 't hoofd voortglijdt tot in de gestrekte vingers.

Of denk een zelfde kolom mannen in uitvalstand voorwaarts links, de rechtervoorarm - vuist gebald - gebogen voor het voorhoofd, beschouw die figuur dan van op zij, de gespannen voet, de getrokken kuitspier, neerdalend bij de achterknie, dan weer de lijn van het dijbeen en den rug, één lijn feitelijk van den voet tot aan den kop, maar hoe een? - Die soort van golving, die welving, die eigenlijk stil ligt en toch leeft! Zoo een paar honderd, geordend! Of bezie die uitvalstap, die knie gespierd vooruit, die plooi tusschen lichaam en dij, die gespannen borst, die kop.

Zóover toch moet het gaan dat de turners - ook in de school - onbewust de krachtuitdrukking of het gevoel der sierlijkheid hunner eigen beweging op hun gelaat niet verbergen kunnen. Hoe simpel die twee aangehaalde houdingen! Wat een terrein ligt er nu nog open, door de oneindigheid der variatie's en verbindingen!

Men mag nu niet besluiten dat ik heelemaal tegen akrobatisme ben, doch ook de toestellen (barren, rek, stang, koord, springplank) dienen gebruikt, natuurlijk voor de ontwikkeling der bedoelde spieren - iets wat niet mag verwaarloosd worden vooral in de school, - doch zij leenen zich ook opperbest tot vorming van schoonheidsgevoel. Daaruit volgt dan toch, - ik meen uit die vormende kracht - dat de geest in een turnzaal heel ‘anders’ moet zijn, iets stemmigs, iets vredeachtig! Sommigen zullen niet nalaten te twijfelen, vooral zij die aan schoolturnen denken. Ja, en toch! Ook in de school ontbreekt de estetische kracht en domineert een niet gunstige tucht, doch in vereenigingen vooral mist turnen veel van wat het zou kunnen zijn. Later meer hierover.

Doch merk hoe 't huidig militarisme zijn klauw op de turnbeweging slaat. De Belgische Turnbond met generaal Cabra, Drubbel, Prins Leopold, enz. en zijn eenzijdig, patriotardisch 37e Bondsfeest te Antwerpen en dan... het laatste wetsvoorstel Destrée-Devèze. Hoe wreed, hoe ontzaglijk pijnlijk te moeten zien dat turnvereenigingen de hand uitsteken naar het militarisme. Of een heele turnstoet te zien opstappen achter een militair muziekkorps. Ligt daarin niets, als voorbode?

Pol BEINAERDTS.