Het Overzicht. Collection Complète 1921-1925

[p. 7]

L. RUSSOLO

[p. 8]

DEPERO TARANTELLA

VINICIO PALADINI DE PROLETARIER VAN DE III^e INTERN.

[p. 9]

Het futurisme

‘Het Futurisme is geene akademie; het is eene barikade, eene nieuwe levensbeschouwing, een nieuw recht om het leven te genieten, een banier der jeugd, der kracht, van de noodwendige originaliteit, een stalen bareel tegen den sleur der verwrongen fanatiekers, eene dynamietbom voor alle eerbiedwaardige oudheden. De voorbode van de internationale kunstenaarsgevoeligheid is steeds de gevoeligheid der massa vooruitgeloopen, het is nochtans meestendeels mis verstaan en bevochten geworden door de meerderheid, die de verbluffende ontdekkingen, de brutaliteit zijner strijdvaardige uitdrukkingen en de onversaagde vlucht zijner beschouwingen niet verstaan kan.’ (La Balza 9 Januari '22).

Cubisme, Expressionisme en Futurisme zijn verscheiden uitingen van eenzelfde bedoeling. Deze drie baanbrekende richtingen versmelten, en de kunstenaar die eene hunner aankleeft wordt ook bij eene der andere opgenomen. In Frankrijk dient de Russische beeldhouwer, Archipenko als fakkel voor het cubisme en in Duitschland krijgt hij dezelfde hoedanigheid voor het expressionisme. Zoo zien wij verschillende kunstenaars om beurte expressionist of futurist noemen, alles naar gelang van het stempelgebruik der leiding van de richting, waarin hij tijdelijk manifesteert.

Er wordt algemeen ingezien, dat de verscheidenheid aan strekking en het programma, dat zij elkaar opposeerden eigenschappen waren, die samengevoegd, een geheel uitmaakten, afgescheiden slechts een onderdeel bleef van de traditie der Kunst, die ieder op eigen houtje opgediept had.

Het Futurisme, dat destijds zoozeer van de fakkel gaf met het programmatisch dynamisme, blijft hier niet uitsluitelijk bij. Het is veel meer omvattend, veel minder programmatisch dan het zich eertijds voordeed: aldus meer plaats latend aan evolutie dan wij vermoeden konden. Ten huidigen dage opent het Futurisme verre horizonnen en zijn naam getrouw, wil het geene omschreinde en bloedarmoedige programmakunst meer vertegenwoordigen, maar opent het breed de armen voor ieder kunstenaar die gebroken heeft met sleur en akademische gewoonten, voor iedere gezonde scheppende kunst, waaruit evenwicht straalt in oppositie aan de ons omringende wankelende maatschappij.

Het Futurisme is dus breed in zijn opvatting. Het wil niet zijn het begrip, dat een groep kunstenaars samenhoudt, die verhangen zijn aan een of ander procédé, het wil den strijd aanvangen voor eene nieuwe waardebepaling, eene nieuwe levensbeschouwing die zich manifesteert in het werk van kunstenaars, die oprechte scheppers zijn en aldus beantwoorden aan het beste uit den drang naar leven der tegenwoordige individuen.

Door zich niet te binden aan programma's die steeds ontstaan op oogenblikken van overdreven ijver of ouderwetsch gevoel van samen hokken, blijft het Futurisme jong en begaat niet de fout door voorbarig ijdel oordeel zich als waarzeggend voorspeller aan te duiden.

Het moet ons dus niet verwonderen in een Futuristische tentoonstelling kunstwerken te ontmoeten die naar uiterlijke verschijning als tegenstellingen aandoen. De bedoeling, die toch eigenlijk alleen van waarde is bij iedere daad, en kunstuiten is zeker eene daad, die bedoeling is in alle werken die de manifestatie uitmaken één, namelijk: voldoen aan den nieuwen geest.

En het is voortgaande op de uiterlijke verschijning, aldus met het werk als document, dat wij eerstens sensitief voelen, dat in de kunstenaar die zulk werk schiep iets veranderd is in vergelijk met den kunstenaar uit het verleden. Deze sensitieve gewaarwording kan in u een aanknoopingspunt vinden en gij begrijpt het beeld. Het beeld begint in u te leven. Volgens de omstandigheden van den genieter kan een verder onderzoek ontstaan naar het nieuwe in het levensdoorzicht van den kunstenaar, die het beeld schiep.

Over een beeld spreken heeft weinig zin voor diegenen aan wien het beeld kan behagen. Deze vinden er zich zelf in terug en het beeld duldt alsdan geen kommentaar. Het kommentaar biedt slechts een psychologisch document voor den bespreker. Doch voor diegenen, die door opvoeding en gewoonten ‘maniaques’ zijn geworden is het geschikt wat meer rechtstreeks over een beeld te spreken. Hij, die in stelligheid leeft op deze wereld, hij die vaste positie kiest tegenover alle bestaande, hij, die niet vatbaar is voor het betrekkelijke van ieder standpunt en opvatting, voelt zich geschokt wanneer hij zich plots bevindt voor iets ongekends, of een oprecht kunstresultaat, dat uit reden zijner oprechtheid niet kan voldoen aan een persoon, die zijne stelling bouwde op bestaande dingen, daar een oprechte schepping zich niet herhaalt in uiter-Iijke verschijning en het aldus onmogelijk is dat twee oprechte kunstwerken elkaar gelijken of dezelfde gewaarwording kunnen verwekken bij een toeschouwer. Aan hen, die dus een geijkte kunstvorm als het summum aanzien, mag gezegd worden, dat zij geene kunstuiting meer zullen ontmoeten zonder geschokt te worden. Voor zulke lieden is het misschien wel geschikt wat nader, voor eene kunstuiting te spreken,

[p. 10]

om ze er op te wijzen, dat het niet noodig is zich zoo ongerust te maken.

Hetgeen het Futurisme langen tijd programmatisch vooruitzette was het aanbrengen van dynamiek in de plastiek. Dit begrip is vertegenwoordigd in de bijgaande reproducties van Luigi Russolo zeer duidelijk waar te iiemen in het beeld getiteld ‘Synthese der beweging eener vrouw.’ (bl. 7) Het is een filmieke opname, door den kunstenaar gesynthetiseerd. Het Futurisme was tot de konklusie gekomen dat niets stabiel is, doch integendeel alle lichamen die ons oog kan waarnemen aan de grootste vormverandering onderhevig zijn. Eerstens reeds uit eigen werking, waarbij nog gevoegd wordt de wijze, waarop wij optie waarnemen. Ons oog verdraagt zich niet als eene donkere kamer van een apparaat, het zet zijne gewaarwordingen over aan onze hersenen en de indruk die wij ontvangen is, ééns gepointeerd, geeneafgesloten opname, maar eene reeks indrukken niet alleen van den vorm, maar ook van het hem omringende. Deze opname wordt gesynthetiseerd tot een indruk. Hieraan wilde het Futurisme beantwoorden met zijn aanbrengen van dynamiek in de plastiek. Het was een eerste tasten in revolte tegen akademisch statiek gedoe, naar eene oplossing, die meer aan den tijd voldeed, waarin alles was hoogspanning, straalbreking van electrisch licht, motorisch voortbewegen en betrachten naar de snelste beweegbaarheid. Zoo ook in het beeld ‘Dynamische Waarden’ van Luigi Russolo, (blz. 14), krijgen wij een hoofd te zien in volle beweging, dat uiteenschakelt, zich aldus niet plastisch of statiek voordoet, maar dynamisch zooals wij het hoofd van iemand die actief is waarnemen. In activiteit en bij spierbeweging, gaat er meestal eene dynamiek uit een hoofd los die verre weg de omgeving beheerscht. De indruk van eene actieve physiomie, bepaalt zich niet met de tastbare vorm. Deze verdwijnt meestal onder eene variante van physiomie, profileering en uitdiening. Tot hier het betrachten van Luigi Russolo, dat ofschoon sympathiekals revolutionnaire daad, toch niet volstaat. Het bleek dat alle betrachten van dinamiek aanbrengen tot analyse voerde, inplaats van tot constructie. Wat meer is, de behoefte tot dynamiek is niet zoo specifiek van onzen tijd, meer eene Renaissance opvatting van den gemoedsmensch. ‘De Italiaansche vergissing’, Rubens, zou alle waarde verliezen in de evolutie der plastiek, wanneer wij bij hem het begrip musculair bewegen ontkenden. De Futuristen hebben dit weliswaar in meer dan een revolutionair kleedje gegeven; maar meer dan een revolutionaire daad mogen wij er niet in zien. Aanstonds beschouwden zij zelf deze periode als voorbij, en werden constructief. Zij hielden zich meer aan het vlak, waarop te beelden viel, bleven meer bij de mogelijkheden, dié door middel der techniek van den kunstenaar te bereiken zijn. Zij trachten de vormen die een objectief vertrekpunt hun gaf, niet meer te verstrooien over een vlak, zoodat er geen lijnen buiten den lijst voortleefden, en het werk niet meer als een fragment van een grooter doek aandeed. Zij gaven een constructie van vlakken, die zij aan een objectief gegeven ontleenden, en die zij harmonisch naar oppervlakte, kleur en omtrek op een doek schikten. Als voorbeeld ‘De rustende danseres’ van Baldessari (bl. 16) Doch steeds nog hing dit werk vast aan opvoedings resultantjes uit de Renaissance. Het is dan ook verheugend wanneer wij het werk van Depero ‘Tarantella’ (bl. 8) te zien krijgen. Hij breekt totaal met alle voogdijschap en geschooldheid. Hij gaat totaal naïef te werk, als een kind, ontbloot van alle talent, doch raak sensitief, zonder beschroomdheid, zet hij zuiver zijne bedoeling neer, zooals het hem best lijkt. En voor ieder die dit plaatje onbevooroordeeld kan bezien, zal het duidelijk zijn hoe hier deze scène vol leven weergegeven is. Ge ziet het Tarantella-darmge-kriebel van deze dansende figuren. Depero heeft dan ook goed bijgedragen aan de ontlasting van veel ballast bij het futurisme. Hij heeft de keuken daar helpen zuiveren van vele onnuttige kruiden. Het steeds evoleerende Futurisme brengt ons van dag tot dag verrassingen zooals Vinicio Paladini met zijnen ‘Proletarier der III^de Internationale’ mecanische compositie (bl. 8) Dit mag men niet aanzien als eene ingeniersteekening of de teekening van een fragment van een machien. De vormen zijn eer ontleend aan werktuigdeelen, die hier harmonisch samengevoegd zijn tot een konstruktief geheel, waarbij u alle vrijheid van bespiegeling over den titel gelaten wordt. Het is een verheugend resultaat door zijne geestige vinding en, wat meer is, Paladini geeft een zoo goed spoelmiddel aan hen die zich niet losmaken kunnen van de vroegere doenwijze en stikken in de verfprocédés. Sluitend neem ik nog over, als hulde aan den voortreffelijken Futuristischen leider, uit ‘Le Crapouillot’ 15 April '21, van Dominique Braga.

‘De menschheid en de vooruitstrevende strekkingen hebben hunne vrijheid te danken aan de Futuristische revolutie. Marinetti blijft de grootste schepper. Alles wat zich heden onder het nieuwe streven als levenskrachtig voordoet, werd door hem mogelijk. Laat ons het luide openbaar maken.’.

JOZEF PEETERS

Kunstschilder

Die Entwicklung des Wortes hat das Wort dahin geführt, dass die Bedeutungdes einzelnen Wortes mit dem Wezen des Wortes verwechselt wird. Das Wort, durch die sogenannte Sprachlehre der Grammatik geregelt, eindeutig gemacht, setzt grundsätzlich eine Doppeldeutigkeit und Vieldeutigkeit des Wortes voraus.
Lothar SCHREYER Der Sturm, IX '22