Het Overzicht. Collection Complète 1921-1925

[p. 11]

Toneel der Verrassing

Uit het inleidende manifest van Marinetti en Francesco Cangiullo:

‘Heden bestaat er in Italje een jong italiaans theater dat zonder veel tegenwerking de artistieke uitvindingen voorschrijft die wij schiepen tien jaar geleden en die ons voerden tot gedenkwaardig gebleven veldslagen in de italiaanse schouwburgen. Thans maken wij een nieuwe sprong naar voren.’

‘Ons Toneel der Verrassing bedoelt de geest van het publiek te verluchten, het vermakend en verrassend door al de middelen, handelingen, kontrasten, bewegingen, gedachten, die nog niet op de planken werden gebracht en die bij machte zijn de menselike sensibiliteit vrolik te schudden.’

‘In het Toneel der Verrassing moet de steen van de vondst die de auteur werpt: 1. de sensibiliteit van het publiek met vermakende verbazing treffen, 2. een aaneenschakeling van vermakende gedachten ingeven -gelijk een watervlakte die men hevig slaat ten hemel uitspat, koncentriese cirkels verwekt, de echos ontroert, die op hunne beurt er andere wekken -, 3. onder het publiek geheel onvoorziene woorden en bewegingen uitlokken, derwijze dat iedere verrassing op het toneel andere verrassingen voortbrengt op de parterre, in de loges, buiten de schouwburg, in de stad, s'anderdaags en de volgende dagen. Op deze wijze de geest tot de grootste elasticiteit africhtend door al zijne intellektuele ekstra-logiese akrobatieën wil het Toneel der Verrassing de italiaanse jeugd aan de sombere en verbeestende politieke obsessie ontrukken.’

Herzieningsraad

In ene grote italiaanse stad - 1919 - Straat - Namiddagzon in April. -

Achterin, de laatste groepen van 'n zeer luidruchtige bruiloftstoet. - Mannen en vrouwen van alle leeftijden. - Men veronderstelt dat de Bruidegom en de Bruid reeds voorbij zijn en dat de kerk, het huis, de rijtuigen en al het overige zich achter de schermen bevinden. -

Vreugde, ontroering, wensen, kwinkslagen, enz.. -

Kort daarop:

De Voorbijganger

(rechts opkomend, blijft staan en kijkt. Dan, alsof hij sprak tot Iemand uit de menigte:)

Men veegt z'n voeten aan de oorlog, naar het blijkt!... Men trouwt toch.

Iemand uit de menigte.

Hij is 'n afgekeurde. Ze hebben hem niet gewild, zelfs niet bij de tweede herziening...

De Voorbijganger

(bedaard).

Ha! Goed zo... goed zo... M 'n beste wensen...

(Hij verdwijnt in de menigte).

De stoet.

Leve de gehuwden!

(Toejuichingen).

Allen af. Duisternis. -

Na enige ogenblikken komt de schouwburgbestuurder-in-jas uit de schermen voor het voetlicht, het publiek op 'n plechtige en zwaarwichtige toon toesprekend:

De schouwburgbestuurder.

Dames en Heren! Het is op dit ogenblik dat de zaak plaats heeft... Overpeinst!

Af. - Na een minuut, verlichting. -

's Anderendaags. - Zelfde straat, maar bij het dagen.

De bruidegom

nietig, miswassen, teringlijder, uiterst belachelik, afgekeurd, de hogehoed nog op het hoofd, in redingote, met kijkglas, maar geweldig verward en ontroerd, links op. In het midden van het toneel ontmoet hij de Vriend.

De Vriend

(verwonderd).

Kijk! Jozef! Alleen?! Zó vroeg?! Een ongeluk misschien?! Mevrouw beschadigd?

De Bruidegom.

Beschadigd? Helaas! Neen! Echtscheiding!

De Vriend

(zeer verwonderd).

Hoezo?

De Bruidegom.

Onovereenkomst...

De Vriend.

Nu reeds?!... Na slechts enkele uren!

De Bruidegom.

Natuurlik! De tijd die mij nodig was om gewaar te worden dat een twee maal afgekeurde echtgenoot onmogelik in goede betrekkingen kan zijn met ene vrouw die God weet hoeveel maal bekwaam was tot de dienst!

De Vriend.

Ooooo!!

De Bruidegom.

Kom! Ge gaat me vergezellen.

(beide af).

De Schouwburgbestuurder

(komt op).

Dames en Heren, het spel is uit. Maar indien ge ons de gunst wilt verlenen de artisten toe te juichen, zo zullen wij u de Bruid voorstellen. Alhoewel zij geen rol heeft gehad in het stuk, is het tochwel... de hoofdrol van dit kleine mooie meesterstuk!

(Doek).

Het Publiek

(toejuichend).

De Bruid! De Bruid! Wij willen de Bruid!

Het doek gaat op en de Schouwburgbestuurder komt op het toneel de Bruid buiten de schermen trekkend, maar deze klampt zich vast, wil niet verschijnen, en vertoont enkel een naakte arm. - Doek.

Het Publiek.

De Bruid! De Bruid! Wij willen de Bruid voor het voetlicht!

Het doek gaat op en de Schouwburgbestuurder herhaalt dezelfde nutteloze pogingen om de Bruid te tonen. -Doek.

Het Publiek.

De Bruid! De Bruid! Wij willen de Bruid!

Het doek gaat op, en eindelik, met 'n grote krachtin-

[p. 12]

spanning maakt de Schouwburgbestuurder zich meester van de Bruid en sleurt haar voor het Voetlicht. Ze is in haar hemd, 'n kroon van oranjebloemen op haar blonde haren, Schuchter en rood wordend, bestopt ze haar ogen met haar naakte arm. - Doek.

De eigenaar van de schouwburg en de impressario waren zó verrast dat ze geloof hechtten aan het zich niet willen vertonen van de actrice-Bruid. Zij haastten zich een spoed-kommissie te zenden die zich aanbood bij de Heren Marinetti en Cangiullo, om de tegenwoordigheid van de Bruid voor het veotlicht op te eisen.

FRANCESCO CANGIULLO

Ze zijn op komst.

Een salon. Ontstoken luster. Achterin links, een deur op de tuin geopend. Links, langs de muur, grote rechthoekige tafel met gekleurd tafelkleed. Rechts langsheen de muur, waarin een deur, staat 'n grote zetel met zeer hoog ruggestuk. Aan zijn linkerkant vier stoelen met verschillende vormen, en aan zijn rechterkant vier stoelen met verschillende vormen. Zetel en stoelen leunen tegen de muur.

Zodra het doek is opgegaan ziet men langs de tuindeur de Opperkelner en twee dienstknechten binnentreden.

De opperkelner.

Ze zijn op komst. Maakt alles klaar

(af).

De dienstknechten

schikken de acht stoelen in halve çirkel langs beide kanten van de zetel, die op z'n plaats blijft lijk de tafel, daarna gaan zij naar de tuindeur en toeven enkele ogenblikken op de drempel, de rug naar het publiek gekeerd en het bovenlijf naar buiten gebogen, alsof zij de bezoekers bespiedden. Een minuut roerloze stilte, na dewelke de Opperkelner hijgend in het salon treedt.

De opperkelner.

Nieuw bericht. Ze zijn buitengewoon vermoeid. Er zijn dus wel kussens nodig

(af).

De dienstknechten

gaan buiten langs de deur rechts en komen na enkele ogenblikken terug binnen beladen met kussens. Zij plaatsen de zetel middenin het salon en de stoelen cirkelvormig rondom de zetel, al de ruggestukken naar de zetel gekeerd.

Zij schikken de kussens op de zetel, op elke stoel en vormen er hopen van op de plankenvloer.

Vervolgens gaan zij naar de tuindeur de verwachte bezoekers bespieden, rug naar het publiek juist zoals te voren. Een minuut roerloze stilte.

De opperkelner

komt hijgend langs de tuindeur binnen.

Nieuw bevel, ze hebben honger. Bereidt de tafel.

De dienstknechten

plaatsen de tafel in het midden van het salon, de zetel en de stoelen er rond. Daarna dekken zij de tafel: op een plaats zetten zij een bloemen-vaas, op 'n andere al het brood, op 'n derde acht flessen wijn, op de overige plaatsen enkel het tafelgerief. Een der stoelen moet tegen de tafel rusten, de achterste poten opgehoffen, om aan te duiden dat de plaats benomen is. Daarna gaan zij nogmaals op de dorpel loeren, het bovenlijf naar buiten gebogen. Twee minuten roerloze stilte.

De opperkelner

komt lopend binnen.

Bricatiraka-mékamé!

(af)

De dienstknechten,

zonder iets te veranderen aan de schikking van het tafelgerief, zetten snel de tafel terug op de plaats waar zij zich bevond in het begin. Daarna plaatsen zij de zetel schuins voor de deur, en achter de zetel de acht stoelen in monoom, tot het verkrijgen van ene diagonle lijn doorheen het toneel. Zij doven de luster uit. Het toneel is nu zwakjes belicht door de maneschijn die van de tuin komt. Een reflekteur in de linkerdiepte van de tuin verborgen, werpt zijn lichtbundel in het salon, aldus de zwarte en scherpe schaduwen van de zetel en de acht stoelen op de plankevloer aftekenend. De reflekteur, zachtjes op 'n spil draaiend, verplaatst deze schaduwen traag maar zichtbaar.

De dienstknechten,

zichtbaar angstig, en bevend, in een hoek gehurkt, schijnen af te wachten dat de stoelen bij de bevelen van de zetel het salon verlaten (Doek.)

F.T. MARINETTI.

(Geautoriseerde vertaling van M.S.)