Het Overzicht. Collection Complète 1921-1925

Boekbesprekingen

Vormcompositie en Centraliteit, door J.H. de Groot

architekt te Amsterdam, getuigt van een zoeken naar stijl, eene houding die stilaan algemeen wordt, bij alle kunstenaars, na eene periode van losbandig scheppen, waarin het temperament als heerscher den toon aangaf. Het werkje is samengesteld uit een paar bladzijden theorie en 15 blz. met voorbeelden. Het mag een zakelijk boekje genoemd worden. Achteraan zegt de schrijver dat zijne voorbeelden voor verbetering vatbaar zijn, dat hij alleen de aandacht vestigt op het het beginsel: Centraliteit.

Dit gezegde verheugt ons, omdat wij allicht konden besluiten, voortgaande op de voorbeelden, dat hier sprake was van een persoonlijk systeem, ontstaan na eene toevallige illuminatie bij het vorschen in stijlen van het verleden, Een systema, zooals ieder cubist er persoonlijk een kulti-veert, en dan dient men op te merken dat wij met deze cubistisclie resultaten nog verder geraken, omdat zij ons meer beroeren dan de voorbeelden die de architekt de Groot ons toont. Zijne voorbeelden wijzen op een scheppingsvermogen, dat zich niet oorspronkelijk kan uiten, dat zich niet ontdeed van verknoeide opvoeding en associatie, van bestaande vormen, esthetische zoowel als bestaande in de natuur.

Zijn centraliteitsbegrip zijnde het grondbegrip, waarop eene schepping zich moet steunen om te beantwoorden aan de tegenwoordig esthetische gevoeligheid, die voortvloeit uit de levensvizie, kunnen wij oogenblikkelijk niet naar waarde schatten, omdat ons de specifiek hedendaagsche kunstwerken ontbreken die het in toepassing brengen of waaraan dit centraliteitsbegrip kan getoetst worden. De architekt de Groot zelf gaf slechts één voorbeeld, dat zich aan een hedendaagsch interieur aanpast, namelijk; de trekpot op blz. 21. Dit eenig, voorbeeld zou ons meer doen besluiten tot een systema dan tot een stijl. Edoch de zin op het einde der theorie doet alle hoop houden: ‘Men bedenke dat volledige schoonheid niet door vormschoon alleén wordt bepaald, doch door doel en verder door idee, kracht, stof en middel’. En deze alle niet als verzameling maar in eenheid als totaal. Wij zien begeerig uit naar verdere uitwerking van de. Groot's theorie der centraliteit en vooral naar scheppingswerk dat de kultuurstand van onzen tijd kenschetst.

‘Cronache d'Attualita’

Jaargang V en VI van dit. Italiaansch tijdschrift is goed verzorgd. Hun is niettegenstaande de hoedanigheid der gebruikte stoffen, een smaakvol uitzicht bereikt, ofschoon we niet instemmen kunnen met den ecectischen geest, van het tijdschrift. Het plaatsen van werk uit vroegere en dan zelfs geen standaardwerk, naast uitingen, die doordrongen zijn van werkelijken ‘avantgarde’ geest, getuigt dat de leiders van het tijdschrift geen houding aannemen kunnen tegenover dit laatste werk. Ofschoon het tegenwoordige Italie zich niet totaal losmaken kan van den invloed der voorzaten, worden Wij er toch vergast op een levensvolle stuwkracht en originaliteit.

Cronache d'Attualita maakt ons eenige bijna ontvoogde ivorentoren dichters bekend, geeft letterkundige studies over tooneel, dans en muziek. Over Inscenering is vooral Luciani aan te stippen. Graphiekers als S. Opolsky, S. Olisietisz, L. Honganeri. Claudia Levy en Paladini hebben groote virtuositeit en blijven oorspronkelijk. De studies over deze kunst door Brogaglia zijn merkwaardig. Verder is ons prachtig werk opgevallen van den futuristischen architekt V. Marchi, die nevens Sant Elia staan kan, zijn uitingen over dekoratie en bouwkunst zijn van niet te onderschatten belang. Deze jaargangen toonen ook werk van Picasso, ontstaan in de laatste commercieele of stompzinnige periode en M. Laurencin's temperaments werk, tevens eenige reprodukties van Toto Fornari, wiens werk wij te Antwerpen zagen op de tentoonstelling van het 2^de Kongres voor M.K. alseven prachtige teekeningen van onzen medewerker De Pero.

J.P.

E.L.T. Mesens: ‘DANSE pour piano’
(Ed. Lauweryns, Brussel)

Dat die DANS menige brave musicus zal ontstellen of ontstemmen betwijfelen we geenszins. Veel van die mensen immers zijn verwend aan dansen die noch door karakter noch door konstruktie aan hun titel beantwoorden.

Dit tegenstrijdige wist Mesens met geluk te vermijden.

Op 'n levendig en levend ritme noteerde hij 'n melodie vol sappige blijheid, fijn verdoken of uitbundig schaterend.

Vitters zullen wel een of andere invloed zoeken en, natuurlik ontdekken; toch kunnen ze niet ontkennen dat Mesens een doel bereikte: waarlik ‘dansende’ beweging en een melodie die nergens banaal is.

Gulle levensblijheid, hier en daar een tintje humor, een durvende doch ernstige toepassing op een populair ritme; dit zijn de hoofdtrekken van het werkje.

De DANS is met smaak uitgegeven; op het titelblad prijkt een beeltenis van de auteur ondertekend door Pierre Flouquet.

S.U. ALCK.

Marcel Van de Velde: ‘Der Waarheid Heilig Kleed’

De Lyriek van Van de Velde ontvouwt zich binnen de grenzen van een dogmaties wereldgeloof. Zijn verzen lopen gelijk met de programmatiese politieke dichting van de kommunistkunstenaar, maar ze zijn dor cerebraal. Er is geen overtuiging in, geen ontroering en geen bouw. Van de Velde moet het a.b.c. der vers-KUNST nog leeren

[p. 56]

Marcel Van de Velde: ‘Pro Duitsch Vlaanderen’

Een brosjuur om de rassen haat aan te kweken. Een groteske uiteenzetting van een nog grotesker idee: Een kultureel-Germaanse dam tegen een mogelike latijnse centralisatie op te zetten. In een paar bladzijden wil de auteur van deze misdaad tegen alle logika dit bewijzen, zonder rekening te houden met het temperament der verschillende volkeren, hun politieke opinie, en met de ekonomische omstandigheden.

Leon Chenoy: ‘Les Fusées Noires’
(Editie ‘Ça Ira!’)

Dit is een boek zonder hooge pretenties. Een teer geheel van een grootstads jongeling met veel spleen en veel herinnering. Elk vers een reminis-centie. Een beeld van Max Els-camp, een herboren zin-deining van Verhaeren, een idee van de Musset en ‘le spleen des grandes villes’ van Baudelaire. De verzen ontroeren soms door hun eenvoud, maar blijven niet bij. ‘L'appel du Conquistador’ is hier getaand tot een na-impressionisties, onmachtig dandysme.

- Tous mes jours d' autrefois

en leur mobilité inquiète et leur rêve

revivent en mon souvenir'

Het is een treurig verhaal van stemmingen en waar de dichter een idee zuiver wil omzetten ontbreekt hem de spontaneiteit en vervalt hij in een ekstravagant beeld of een pseudo-cerebraliteit. ‘Les Fusées Noires’ is een welgekozene tietel. Het is de lamheid die het jonge literair bent in zich voelt. Wij hebben misschien het geloof in iets hoger en schoner, maar we moeten nog altijd bewijzen de scheppende kracht te bezitten. Leon Chenoy is een dichter, maar hij is veel te laat om ons daar een steun te wezen.

KAREL RUYS.

Nog Dada?

Geheel in oppositie aan zijn eigen ‘Stijl’ getheoretizeer, heeft Theo van Doesburg (wat laat) een ultiem middel aangewend om het hollands publiek te veroveren. Hij heeft 'n kwajongen onder zijn bescherming genomen en met z 'n beide parasiteren ze nu op de vindingrijke en tot het sympatieke toe geestige toeren van Tristan Tzara, Richard Heulsenbeek, Francis Picabia, e.a. Van Doesburg en Bonzet geven Dada-tentoonstellingen te Amsterdam, geven te zamen ‘Mecano’ uit, zenden 'n vlugschrift rond ‘Wat is dada?’, stichten met Kurt Schwitters het dadaisties tijdschrift ‘Merz’ en verenigen aldus eindelik ‘De Stijl’ (die er nooit een geweest is) met het allerprilste romantism en de meest bandeloze stijlloosheid.

Van Doesberg heeft één troef voor hem in dit dubbel-of-kwijtspel: zijn schijnbare bewustheid. Alleen de hem eigen lompe manier van kopiëren en plagiëren (want dit ook is 'n kunst) kon hem misschien enig nadeel toebrengen, in 't oog gehouden dat met dada het gebaar ‘de wijze’ de enige waarde, de enige geldende faktor is.

F.B.

Daniel Ruyneman

schrijver van het bij Chester te Londen verschenen werk ‘Hiëroglyphen’ heeft een symfonie voltooid voor fluit, hobo, klarinet, fagot, saksofòon, hoorn, elektrofoon, cyns-bells, harp, een sopraanstem, 2 mandolienen en 2 gitaren. De elektrofoon is een door de komponist ontworpen instrument bestaande uit meerdere kromaties gestemde en snel vibrerende schellen. Men krijgt de gewaarwording van een slagregen van goud en zilver. Door een aangebracht klaviatuur kan de elektrofoon als een piano bespeeld worden.

Blanc et Noir

is een nieuw werk van Maurice Casteels, Houtsneden van Pierre Flouquet, Verschijnt eerstdaags,

De Futuristen

immer met Marinetti aan het hoofd, zijn ook te Berlijn zeer bedrijvig Zij geven er een blad uit in het duits (‘Der Futurist’) onder leiding van Vazari (schrijver van ‘Tre Razzi Rossi’), richten tentoonstellingen in, en konkurreren aan

Der Sturm

maandschrift met 'n waarderol verleden, dat zijn 14^e jaargang begint met een zeer langdradig en weinig origineel toneelstuk van Herwarth Walden.

Het Getij,

effemineert van maand tot maand. Mooi en zorgzaam uitgegeven maar weinig solied van inhoud. Al het interessante verdwijnt in 'n overvloed van verfijnde futiliteiten.

JOZEF PEETERS