Parthonopeus van Bloys

(1871)–Anoniem Historie van Partinoples, grave van Bleys, De– rechtenstatus


IIGa naar voetnoot⋆). Daer men vele af mach tellen, Ghinc hi te scepe met sinen ghesellen,
[pagina 8]
En̄ met hem sijn sone Eneas, 180[regelnummer] Die der verranesse onsculdich was; Men waende en̄ seide datti ware Sijn sone, maer ic hebt ommare. Bedi Eneas was .i. ridder goet, Hovesch en̄ vroet en̄ wel ghemoet, 185[regelnummer] Niet verradere, en̄ goedertiere; Anchises fel en̄ quadertiere En̄ ghierech up have in allen tiden, En̄ verradere in allen siden; En̄ nien mach men ghelooven wel, 190[regelnummer] Dat .i. so boos en̄ so scalc en̄ so fel Soude winnen so goet een kint. Nadien dat men ghescreven vint, Hebbics proeve en̄ besceet ghenoech Dat quaet boom noyt goede vrucht droech. 195[regelnummer] Anchises voer wech en̄ Eneas, Die hem harde onghelijc was, En̄ hi besochte harde menech eilant, Die hem te voren waren ombekant. So langhe dwaelden si up die zee, 200[regelnummer] In meneghen reghen, in meneghe snee, Dat si aen Romenie landen. Dat ghewonsi in hare handen, Theerscap al en̄ die voghedie Bin den lande van Romenie, 205[regelnummer] En̄ al de omsaten die hem bi Gheseten waren sconfierden si. Die voestermoeder was wel bedacht
[pagina 9]
Dat soe tkint daer hadde bracht. Soe seide dat haer sone ware; 210[regelnummer] Want soe was altoes in vare Dattene Anchises soude verslaen, Die de verranesse hadde ghedaen Jeghen den coninc sinen vader En̄ ieghen die gone al gader, 215[regelnummer] Die hem hout en̄ hulpich waren. Als tkint quam te sinen .xv. iaren, Waest so scone van sinen daghen, Dat sine prijsden alle diene saghen: Scone was [hi] en̄ bequamelijc, 220[regelnummer] Hector, Parise haddi ghelijc. Doe ne dorste soe niet in sine ghenaden Bliven, en̄ als sijs hadden staden, Ontfloen si hem te Monde Jou wart; En̄ alse Anchises gheware wart, 225[regelnummer] Dedi hem te berghe volghen naer, En̄ si ontfoeren sine wisten waer. So langhe ghinghen si over berch en̄ over dal (Dies ic vele achter laten sal), Dat si in Vrankerike beede te samen 230[regelnummer] Met vernoy en̄ met pinen quamen. Dat lant hiet tien tiden Galle, Dat goede voeren niet wist alle. Ic seggu dat men in dat lant Tien tiden gheene vesten vant; 235[regelnummer] Daer ne stoet in borch no casteel.
[pagina 10]
Van Vrankerike was doe tmeeste deel Woestine en̄ wout en̄ velt. Over tvolc en hadde niemen ghewelt; Het woonde ghespreet bi .iii., bi .i.; 240[regelnummer] Daer ne was coninc, no grave gheen Daer tlant bi bedwonghen stoet: Elkerlijc was here over sijn goet. Die voestermoeder [van] Marcomiris Bleef doot in de gheborte van Parijs. 245[regelnummer] Doen dede hise bar[n]en als hi sach Dat men daer in den lande plach.
[pagina 11]
Dus bleef hi wonende in dat lant, En̄ metten besten wart hi bekant. Daer diendi hoofscelike en̄ wale 250[regelnummer] So langhe, datti conste die tale. Doen began hi hem tellen algader Wie hi ware en̄ hoe sijn vader, Die coninc van Troyen, verraden was, En̄ hoe uut comen was Eneas, 255[regelnummer] En̄ in Ytalien hadde al tlant Gheconquireert en̄ in sijn hant, En̄ comen soude gheweldelike, En̄ conquireren al Vrankerike, En̄ verscalken tlant met crachte. 260[regelnummer] Men maecter ieghen diere grachte En̄ hoghe mure en̄ vaste vesten, Dies socht men raet en̄ vinc ten besten. Si stichten borghe en̄ casteelen, Daer up torren en̄ canteelen. 265[regelnummer] Marcomiris liet na sine doet Enen sone die was van prise goet. Hi was lustich in alle saken, Gheradech en̄ vroet in spraken. Daer na Vrankerike verstaerf 270[regelnummer] Op een en̄ ander menech waerf. Binnen dien gheviel datter here was een, So weert wasser nie negheen Van al den anderen daer te voren. Die[n] hadden die Fransoyse vercoren, 275[regelnummer] Bi der doghet die si aen hem saghen,
[pagina 12]
Dat sine crone daden draghen. Gheheten was hi Farramont, Die wart gheweldich namecont; Dat was deerste coninc in Vrankerike. 280[regelnummer] Hi besette bescedenlike Al sijn recht en̄ sine[r] baroene, Als coninc sculdich was te doene, En̄ haer coren en̄ haeṙ vreden, En̄ brochte up alle goede zeden. 285[regelnummer] In vreden hilt hi en̄ van ghevechte Al sijn rike en̄ wel te rechte, En̄ gherne daden si dat hi gheboot. Int .xvii^ste. iaer bleef hi doot. Doen bleef trike sinen sone Ludoene, 290[regelnummer] Als het sculdich was te doene. Dat was een coninc onghemint, Die dogheden en hadde niet een twint; Maer fel was hi en̄ vol van nide En̄ emmer in werren en̄ in stride 295[regelnummer] Jeghen die hoochste van den lande. Als hem die vremde daden scande Moesti[jt doghen] verholenlike; Dus was beleet doe Vrankerike. Dorpers kindere trac hi voort; 300[regelnummer] Die waren te hove best ghehoort En̄ worden overdadich en̄ wreet, En̄ daden vernoy en̄ menich lect Den hoochsten kinderen enten riken. Maer God verledeghese haesteliken
[pagina 13]
305[regelnummer] Van dien vernoye, van dien bedwanghe, Want hi levede harde onlanghe. Maroveus was coninc daer naer, Als ons de boec seghet over waer. Doen waert coninc sijn sone Ghiderijs, 310[regelnummer] Die nie ghewan lof no prijs; Met siere felheden hi das verdiende, Dat hi niemene hilt te vriende. Na dien waert coninc van den rike Claudes sijn sone, die doghendelike 315[regelnummer] Berechte sijn lant, en̄ sine bede Daer onlanghe hem ghestede, Dattene bekeerde sente Remijs, Voordien dat quam sente Denijs; Hi wart kerstijn bi siere leeringhen, 320[regelnummer] En̄ alle die hi mochte bedwinghen; Met siere cracht, met siere wijsheit Ghestaerkedi dat kerstinheit. Ridderscap eerde hi en̄ minde: So hi elken beter kinde, 325[regelnummer] So hi hem dede mere ere. In orloghen was hi here Altoes ieghen die Sarrasine, En̄ hilt in vreden wel de sine. Hine wilde noyt onthouden 330[regelnummer] Soudenieren die van hem sceden souden; Maer vremde ridderen hi omboot,
[pagina 14]
En̄ gaf hem leen ende ghiften groot, So dat si hem ghewillich waren. Noyt ne moeste van hem varen 335[regelnummer] Ridder, no seriant [ne]gheen, Aen anderen here te soekene leen. Die Fransoyse waren tien tiden Verhoevaert harde van ghesmiden En̄ in cleederen bi den here, 340[regelnummer] En̄ al tlant te meerre ere. Ten wapenen waren si behendich; En̄ in orloghe harde ghenendich; Bi hem waertsi ontfruchtet meer, Dan si te voren worden noyt eer. 345[regelnummer] Edele cnapen die hovesch waren, Die gherne eerlijc hadden ghevaren, Tien dat si hovesch waren en̄ wijs, En̄ dorpers kindere [die] hadden prijs, Die trac hi voort, die makedi rike, 350[regelnummer] En̄ gaf hem sijn goet mildelike; Want hi was lustich en̄ vroet, En̄ omoedich en̄ wel ghemoet.	voetnoot⋆) II^e fragment, bij Crapelet, vs. 296 en volg. - Nog van Anchises. Voorts van Eneas en van Marcomiris en de opvolgers van dezen. [tekstkritische noot]Vs. 193. De woorden proeve en besceet zijn schier onleesbaer en dus onzeker. 197. Cod.: Heylant, en zoo nog elders. 202. Sic Cod.: Dat; misschien beter daer of doe? 205. Omsaten, dat ik meen te lezen, is mij verdacht; maer bi gheseten is toch het zelfde niet. [tekstkritische noot]Vs. 220. Cod.: haddi (niet harde). 221. soe, de voedster. 223. Sic Cod.; Crapelet: Mongiu. 227. Ik meen dat de dichter over niet herhaeld had. 232. Het geschrift is hier uitgewreven en besmeurd; misschien stont er: goeder voeren? Voere is levenswijze. [tekstkritische noot]Vs. 242-246. Die vier verzen zijn schroomelijk bedorven. Van Paris den zoon van Priamus kan er geen spraek wezen, die ouder dan de hier bedoelde voedster en sedert lang dood was. Zie vs. 169 en 170. Minder nog kan men aen de stad van dien naem denken, die toen nog niet geboren was (vs. 232 en vlgg.). De fransche tekst wijst ons den oorsprong van de fouten en tevens de verbetering aen. Bij Crapelet staet, vss. 357-360: La norice Marcomiris Morut à l'entrer del païs, Et il le fist ardoir en re Lonc la costume du règne, hetgeen onze dichter letterlijk en, naer mij dunkt, omtrent op deze wijze vertaeld had: De voester van Marcomirise Staerf in de gebuerte van den payse; Doen dede hise bernen (barnen) als hi sach Dat men daer in den lande plach. Het simplex voester is voor den zin en voor het vers genoeg. Mijn van en de verbuiging Marcomirise waren in onze tael onontbeerlijk om er niet den naem van de voedster van te maken, gelijk de kopist schijnt gedaen te hebben. In 't fr. is geen voorzetsel noodig. Bleef doot zal ook wel eene verlenging van den afschrijver zijn. Ik zet ghebuerte en niet den inganc, omdat er geborte staet, 'tgeen in de gedachte van onzen verbrodder met voester beter strookte. Wat van den payse (païse) betreft, die barbarisme was gemeen. Baren voor barnen was voor onzen man het gevolg van gheborte en voester; zoo hij daer niet in de baer leggen door verstaen heeft. Ik heb de bedorven les van het Hs. behouden, behalve dat ik twee verbeteringen door haekjes aengewezen heb. De fransche tekst van Crapelet is doorgaens schandelijk slordig. In de vier geciteerde regels schrijf 1^o Moru voor Morut, en 2^o, om in de twee laetste de tael, de maet en het rijm te herstellen, schrijf en spreek uit: Et il le (= la) fist ardoir en ré Lonc la costume du regné. Zijn accent grave op règne is al te dom. En dat nog in 1834! [tekstkritische noot]Vs. 265. Doet: goet. Zie de Inleiding. 272. Cod.: wassene nie. [tekstkritische noot]Vs. 278. Misschien is en̄ voor namecont uitgevallen. 283. coren = keuren. De dichter is wel van zijnen tijd. 297. Cod.: Moesti iewet verh. Ik heb alleen den zin beschouwd. [tekstkritische noot]Vs. 307. Cod.: Mirov. 313. Cod.: Van dien. 315. En̄ sine bede, enz. De zin is duister; sede waer niet klaerder. Het fransch heeft dat niet. 326. Was hi here, sic Cod. Beter die here of sijn here? 328. Cod.: verden. [tekstkritische noot]Vs. 334. Cod.: moesti. 343. De zin van ontfruchtet = ontvurchtet (vrucht, vorcht, vrees) scheen mij eerst, in tegenstelling van vs. 334-336, aengewerft te moeten zijn, maer 't is ontzien, gevreesd. Vglk. vs. 949. - Waertsi = worden si. 345. In plaets van hovesch schrijf aerm (arem); de kopist had vers 347 gelezen en... vergeten. 347. Tien = te dien, indien.

Vorige Volgende

IIGa naar voetnoot⋆).