Poëziekrant. Jaargang 16

[p. 44]

Kort

Dubieuze denkbeelden

Het afgelopen decennium maakte de Amsterdammer Jan Kuijper naam in de poëzie met vier bundels sonnetten in de trant van Johannes Andreas dèr Mouw, waarvan er twee hoge onderscheidingen als de Herman Gorterprijs en de Jan Campertprijs te beurt vielen.

Zopas verscheen van Jan Kuijper een bundel aforismen onder de titel Denkbeelden. Wat de haiku voor de meditatief ingestelde oosterling is, is het aforisme voor de logisch denkende westerling: een combinatie van trefzekere formulering en puntig doordenken, al dan niet gekruid met een snuifje paradox. Grootmeesters als b.v. La Rochefoucauld en Multatuli hebben het aforisme opgetild tot een volwaardig literair genre, maar hetzelfde kan niet worden gezegd van Jan Kuijper. Op een paar uitzonderingen na, zijn zijn 574 ‘denkbeelden’ op z'n best vluchtige leesnotities of fletse gemeenplaatsen en op z'n slechtst platitudes in de trant van: ‘Geen zin zonder gever.’ Zelfkennis siert echter Jan Kuijper wanneer hij schrijft: ‘Hij weegt zijn onzin op een goudschaaltje.’ (Herwig Leus)

Jan Kuijper, Denkbeelden, Querido, Amsterdam, 1991, 115 p., fl. 29, 90; 598 fr.

Pikkenpoezie

Geen Franse auteur die zichzelf respecteert, of hij schrijft naast zijn officieel oeuvre ook nog een of meerdere erotica. Zij leiden een leven apart in zeldzame, al dan niet geïllustreerde privé-uitgaven en zijn, in de catalogi van antiquairs onder de hoofding ‘curiosa’, gezochte en gegeerde collector's items.

Dat, voor wie het nog niet wist, ook Arthur Rimbaud wel eens een scatologische schaats reed, blijkt uit de recente uitgave Obscene gedichten, samengesteld door Lex Spaans en vertaald door Judith Mok. Het voorplat, waarop enkel de naam van Rimbaud in het vet wordt gedrukt, is misleidend, omdat de bundel slechts twee gedichten van Rimbaud bevat naast zes van Paul Verlaine en ook één - ‘Sonnet van het aarsgat’ - dat ze samen schreven. Alle gedichten hebben de mannelijke homoseksuele liefde tot onderwerp - over Paul Verlaines erotische bundel Femmes wordt met geen woord gerept -, maar dat zal wel zijn omdat Rimbaud en Verlaine samen wel eens in de koffer doken. Voor de rest niets dan goeds over deze fraaie bundel die een welkome aanvulling vormt van wat voorheen reeds van Rimbaud en Verlaine werd vertaald. (Herwig Leus)

Arthur Rimbaud & Paul Verlaine, Obscene gedichten, Arena, Amsterdam, 1991, 48 p., fl. 19, 50; 390 fr.

Keuze uit Keats

In de onvolprezen Tweetalige Poëziereeks van uitgeverij Ambo, waarin voorheen reeds bloemlezingen van Celan, Rimbaud, Rilke, Trakl en Charles d'Orléans het licht zagen, verscheen een vrij lijvig deel gewijd aan de Engelse romantische dichter John Keats. Léon Stapper maakte een selectie uit de bestaande vertalingen en schreef een biografisch essay alsook de verhelderende commentaren bij de gedichten. Uit die commentaren, waarin fragmenten uit brieven zijn opgenomen, blijkt dat de poëtische komeet Keats - hij stierf in 1821 op 26-jarige leeftijd - er verrassend moderne denkbeelden op na hield. De uitspraak, in 1818, dat ‘een Dichter het meest onpoëtische ding is dat er bestaat en dat hij geen Persoonlijkheid heeft omdat hij voortdurend bezield en vervuld raakt van iets anders’ is een voorafbeelding van Rimbauds beroemde Ik is een ander. En alle minimalisten zullen in hun nopjes zijn met de volgende ontboezeming: ‘Als er een mus voor mijn raam komt zitten, word ik in zijn bestaan verplaatst en ben ik het die tussen de kiezels loopt te pikken.’ Prachtige uitgave, maar wel is het jammer dat sommige vertalingen, tengevolge van de rijmdwang, te stroef overkomen. (Herwig Leus)

John Keats, Gedichten, Ambo, Baarn, 1991, 228 p., fl. 45; 900 fr.

Kaartjes bij kaarsjes

Van Daniël Billiet en Gerda Dendooven verscheen een boekje met dertig verzendingsklare kaarten voor verjaardagen. Elke kaart steekt er tweemaal in, een keer met en een keer zonder bijpassend versje. De tekeningen van Gerda Dendooven zijn enig. Ze getuigen van een origineel gevoel voor humor en lopen over van de fantasie. Vooral knap is hoe de illustratrice met enkele lijnen gevoelens kan weergeven. Als je een onvergetelijk brede lach wilt zien, moet je ‘Even vergeten’ maar eens bekijken. Maar ook de ‘engeltjesklas’ zul je niet licht vergeten. De versjes zegden me minder. Nu is zo'n gelegenheidsgenre niet gemakkelijk, maar een aantal stoplappen en geforceerde rijmen hadden toch vermeden kunnen worden. Ik heb het vooral moeilijk met de zelfspot en de soms gezochte invalshoek waardoor verscheidene versjes als ‘omaatje lief’, ‘Even vergeten’ of ‘Liefste nieuwjaar’ eigenlijk moeilijk te versturen zijn. Regels als ‘Wat heb ik toch misdaan? Waarom kijkt de kalender mij zo spottend aan?’ zijn teveel vanuit het standpunt van de volwassen dichter geschreven. Het mooiste gedichtje vind ik ‘jarig’. Uiteindelijk zijn vooral de kaartjes zonder tekst de moeite van het versturen waard. (Jan Van Coillie)

Daniël Billiet & Gerda Dendooven, Kaartjes bij kaarsjes, Infodok, Leuven-Amsterdam, 1991, z.p., fl. 17, 25; 345 fr.

Van het pad af

Over Het pad van de haiku van H. Tersted kan ik kort zijn. Enthousiasme alleen volstaat niet om een goed boek te schrijven. Het inleidend essay is een voorbeeld van zelfoverschatting. De eigen haiku en renga, die de hoofdmoot vormen, zijn matig tot zwak. De vertalingen deugen niet. Wie erin slaagt om een eenvoudig geteld vers als:

In de verte stroomt water, (7)
waar pruimebomen geuren (7)

om te knutselen tot:

't Water stroomt in de vert (6)
waar pruimbomen geven hun geur (8)

en dat als voorbeeld op de kaft te laten afdrukken, verdient eerder een knoeier dan een dichter genoemd te worden. Slordige uitgave, druk- en d | t-fouten maken er helemaal een janboel van. Kortom, een boekje om zo snel mogelijk te vergeten. (Karel Hellemans)

H. Tersted, Het pad van de haiku, 't Kofschip, Antwerpen, 1991, fl. 25; 500 fr.