Poëziekrant. Jaargang 20

[p. 18]

Vertaald

Brendan Kennelly
Vertaling: Peter Nijmeijer

De Ierse dichter Brendan Kennelly (1936) is in eigen land een populaire figuur. Bijna even populair als Seamus Heaney, die vorig jaar de Nobelprijs voor de Literatuur kreeg. Kennelly is niet alleen dichter, hij is ook als professor in de moderne Anglo-Ierse literatuur verbonden aan het eeuwenoude Trinity College in Dublin. Toch kennen de meeste Ieren hem eerder uit de kranten en de andere media: er zijn tijden dat hij niet uit de roddelrubrieken is weg te slaan. Zo kwamen op zijn zestigste verjaardag leden van de popgroep u2 zijn feest opluisteren. Maar ook op doordeweekse dagen kunnen de Ieren hun huisdichter regelmatig op tv zien in een humoristische reclamespot voor een bekend automerk. Wat des te opmerkelijker is omdat Kennelly zelf geen rijbewijs heeft.

Dit alles doet vermoeden dat Kennelly geen serieus dichter is. Dat is niet zo. Of laten we zeggen: dat is slechts ten dele waar. Kennelly is, als docent en dichter, behept met een grote liefde voor de poëzie, de klassieke en de eigentijdse. Maar wat de Ieren zo voor hem inneemt, is dat hij die poëzie van de straat lijkt op te pikken of op straat lijkt te situeren.

Kennelly's meest recente bundel, Poetry My Arse (1995), getuigt van zijn fascinatie voor de stad Dublin: en dan vooral voor de even vindingrijke als grillige humor van de bewoners van de Ierse hoofdstad. In Poetry My Arse vereeuwigt Kennelly allerlei types die men op straat in Dublin kan tegenkomen, al verzint hij er natuurlijk ook een aantal bij. Ace de Homer, zijn hoofdpersonage, bijvoorbeeld: wie die naam op zijn plat Dublins uitspreekt, hoort een woord dat verdacht veel als Aosdana klinkt, de Ierse instelling die Ierse dichters, schrijvers en andere kunstenaars een genereuze en levenslange toelage uitbetaalt. Kennelly neemt die instelling op de hak, iets wat hem in de kringen van Ierse dichters uiteraard niet in dank wordt afgenomen. Mede daarom werd de bundel door de ‘officiële’ kritiek verguisd. Maar het is tegelijkertijd één van de weinige dichtbundels die de gewone Ier massaal aanschafte. God bless die gewone Ier, zou ik zeggen, want de poëzie in Kennelly's bundel is niet altijd even eenduidig.

In een interview dat Karen Vandevelde eerder voor de Poëziekrant (nr.1/1996) met Brendan Kennelly had, zei hij het volgende: ‘Ik hou van de straat. Ik hou ervan mensen in hun onschuld te horen uitbarsten in hun spontane taal. Soms komen mensen naar voren met heldere beelden, die de academische wereld totaal vreemd zijn. (...) Wij academici zijn vervreemd geraakt van de verbeelding en de beeldspraak in onze poging duidelijkheid te scheppen.’

In zijn eigen poging om de verwarring weer een functie te geven, schiep Kennelly Poetry My Arse. De meeste gedichten in de hiernavolgende selectie zijn afkomstig uit deze bundel. Alleen de gedichten ‘Het huis dat Jack niet bouwde’ - een ironische verbeelding van de Engelse kolonisatie - (door mij in samenwerking met E. Peze vertaald) en ‘Het verhaal’ dateren van vroeger. Kennelly's boeken worden gepubliceerd door Bloodaxe Books, po box 1sn, Newcastle upon Tyne, ne99 1sn.

Inderdaad, een Engelse uitgeverij.

Drie deuren

Je liep door de gele deur.
Ik volgde je, plukte
de bloemen uit je lachen.

Je liep door de groene deur.
Ik keek hoe je je lange haar
kamde voor de open haard.

Je liep door de witte deur.
Thuis is de beste plek
om een vreemde te kennen.

Drie deuren in mijn gedachten
vanavond: geel, wit en groen.
Ik zal ze allemaal opendoen,
binnengaan, blijven staan,
kijken en de beelden volgen
in het meedogenloze licht.
De deuren zullen zich achter me
sluiten, elk ervan een dierbare
verloren gedachte aan jou
die ik nooit gekend heb
of toestond mij te kennen.
Waar ben ik nu?
Nu ik wegloop van de deuren
naar een plek van geen deuren,
de plek waar ik hel zal tegenkomen
in vele gezichten, waarmee
ik mij toch zal verzoenen.

Is dit het ergste van allemaal,
dat men aan alles gewend raakt?
Dat elke deur geopend kan worden
om beelden te onthullen
die nergens naar leiden?

[p. 19]

Het huis dat Jack niet bouwde

In den beginne was mijn huis, sprak Jack,
En mijn huis was goed.
En ik was in mijn huis
En buiten mijn huis was er niets.
En het licht zweefde door mijn huis
Totdat het mijn huis was
Zodat ik mijzelf zou zien
Als heer en meester
Van andermans huizen, gemaakt uit duisternis,
En mijn licht scheen in hun duisternis
Maar hun duisternis kon het niet bevatten.
En ik besloot mijn licht aan al hun huizen te schenken.
En aangezien begeestering mijn gewone doen is
Kreeg ik deze goddelijke ingeving.
Ik liep naar binnen en nam ze in beslag.

Zo was er dat kleine huisje
Mooi gelegen op de flank van een heuvel
Op loopafstand van de zee.
Gelijk toen ik het zag zei ik tegen mijzelf:
Dat is van mij. Dat huis was voor mij gemaakt.

Dus liep ik er binnen.

De bewoner schopte heel wat heibel.
Wie denkt u wel
Dat u bent, vroeg hij.

Ik ben Jack, zei ik. Ik hou van huizen.
Ik verzamel ze.
Die van u bevalt me zeer.
Een misdaad, zegt u? Mooi woord, misdaad.
Ooit zult u mijn licht bewonderen.

Je kunt je niet voorstellen
Wat ik allemaal niet aan het huis verbeterde.
Om te beginnen was de tuin een puinhoop.
Hij had hem laten verwilderen.

Ik cultiveerde hem, gaf hem het soort symmetrie
Dat de volmaakte uiting is
Van een beschaafde geest.
Ik vind geen paradijs, ik maak het.

Ik werkte in het zweet mijns aanschijns.
Er staat nu geen sprietje onkruid meer.
Ik heb alle kamers veranderd.
Dat kostte me heel wat tijd.
Bezoekers hebben het vaak over de stijl.
Het is zo eenvoudig. Ik doe alles goed,
Om eerlijk te zijn, niet helemaal uit liefde
Maar uit een welgemeend verlangen om te verbeteren,
Anderen vooral.

Eén ding echter zit me dwars.
De vorige bewoner wil maar niet
Weggaan.
Hij heeft een plekje in de heuvels gevonden,
Een grot of zoiets.
Soms hoor ik hem
's Nachts buiten rondsluipen
En loeren naar mijn huisje
Hier op de flank van de heuvel
Op loopafstand van de zee.
Hij is een chagrijnige schoft en misschien
Vermoordt hij me wel als hij de kans krijgt.
Waarom is hij niet tevreden
Met wat hij heeft?

Ik neem alle voorzorgsmaatregelen
Hoewel ik mijn buik vol heb van klachten
En plannen voor wraakacties.
Aan de andere kant,
Misschien leert hij ooit te begrijpen en waarderen
Dat ik een superieure positie inneem.
Ja, ik weet zeker dat dat zou lukken,
Als hij maar naar mijn gezicht wilde kijken.
Maar toch, ik vertrouw die holbewoners niet.
Ze stinken.
Het is een schande.

Ik houd van dit plekje
En ik ben van plan het te houden.
Volmaakter kan ik het niet krijgen.

Als je het zag, zou je het vast met me eens zijn.

Er zit zoveel van mezelf in.

[p. 20]

Het verhaal

Het verhaal werd niet geboren bij Robbie Cox
En ook niet bij zijn vader
Of bij zijn vaders vader
Maar verder terug dan iemand zich kon herinneren.

Cox vertelde het verhaal
Op twaalf avonden rond Kerstmis.
Het was het verhaal
Dat Kerstmis maakte tot wat het was.
Toen het afgelopen was
Was het nieuwe jaar begonnen,
Waargemaakt door het verhaal.
Het oude jaar was gestorven,
Begraven door het verhaal.
De mens leefde voort,
Versterkt door het verhaal.

Toen Cox stierf
Stierf het verhaal.
Niemand had de tijd
Het verhaal te leren.
Kerstmis verschrompelde,
Het oude jaar werd tot stof,
Het nieuwe jaar niets bijzonders,
Zoveel tijd om nog te leven.

De mensen verdorden.
Niet dat het iemand iets deed.
Het verhaal was een dode kraai op een nat veld,
Een verlaten huis, een vod op een struik,
Een ziekelijk gefluister in een stervende kamer,
De trillende gleuf van de mond van een grijsaard
Die als verbrand papier uiteenwaaiert
Als zwarte as verspreid door de wind,
Mensen vluchtend voor de honger.
Niemand heeft ooit van hen gehoord.
Niemand zal ooit over hen spreken.

Ik ken de leegte
Die zich na de dood van het verhaal
Zal verspreiden.
Deze leegte is op de wegen
En in de velden, in de ogen
Van mensen en de stemmen van kinderen,
Op zomeravonden wanneerde sterren
Als konijnen spelen achter Cox' huis,
Het huis van het verhaal
Dat ooit leefde op de lippen
Als spreeuwen opgeschrikt uit een boom,
Exploderend in een hemel van openbaring,
Weloverwogen en vrij.

Blauwe grens

De nacht dat Ace de blauwe grens doorbrak
leerde hij meer dan hem lief was over geld,
sliep met een vrouw die obscene woorden sprak,
ook als ze een heel klein beetje ongesteld

Was. Vervolgens een waanzinnige rit
door de ranselende regen over Ierland
als een dronkaard wiens ranzige pis
de aarde stralend vulde tot de rand

met bellen zwellend barstend
als de leugens van een politicus
in radio televisie satelliet krant
en andere organen van het virus.

Deze kamer nu betrad Ace de Horner,
waar ieder woord was schoongespiest,
hier vrat hij, wolf hij, ieder lam
dat hij zag en zong obscene liedjes

tot ze hem haar souvenir liet zien,
de een heel klein beetje ongestelde vrouw.
Sterloos duister gegeseld door regen.
Ace zong voor zijn magische teken.
De blauwe grens was doorbroken.

[p. 21]

Scheiding

Ik moet, droomde de Fout, mijzelf verweren,
ik wil niet eeuwig een vergissing blijven,
ik moet mijzelf, hoe dan ook, corrigeren,
afschudden dit doffe gevoel van verstijven

dat mijn darmen, arme darmen binnendringt,
naamloos krioelend in wat binnen mij stinkt,
waarin ik, ja, ronddool, verlegen en klein.
Wanneer houdt een fout op eeuwig fout te zijn?

De Fout buitte zijn talent voor dromen uit.
In zijn droom ontmoette hij zijn moeder
Betsy, degeen die hem gedoopt had De Fout.

De Fout liet zich scheiden van valse Betsy.
Rechter gaf hem gelijk, de eerste Ier die
van zijn moeder scheidde. Hij werd dronken,

oh wel een weeklang vond men hem beschonken.
Iedereen zei dat hij moest stoppen met lonken.

Tegen niemand

Haar man passeerde buiten op straat.
Ze keek en zei zachtjes tegen niemand:
‘De dingen die je door het raam ziet
Als je net geen pistool bij de hand.’

Gelukkig

‘Ik vind het heerlijk met Stephen te slapen.
Maar ik slaap net zo lief met Stephens vader.
Geen van tweeën weet dat ik met de ander slaap.
Ik maak twee mannen gelukkig. Wat doe jij?’

Lift

Hij kwam haar tegen in een lift in Dunne's Stores.
Ze zei dat hij een van de gladste hoeren was
die ze ooit had ontmoet.

En hij: ‘Je lijkt veel ouder.’

‘Ouder dan jij,’ zei ze, ‘en duizend keer kouder.’
Ze nam een magere yoghurt uit zijn tas.
Ze lachte - een meisje, geen kras.
Hij sputterde - venijnig oud kreng.

Of gewoon als vrouw verkleed, zonder jas?

Gelukkig

‘Ze loog tegen me op de avond

dat we elkaar ontmoetten.

Ik loog tegen haar zowel voor

als nadat ze mijn vrouw werd.

Met twee meer plezier, kweelde ze

en hoewel ze nooit

haar diepste waarheid met mij deelde

en ik niet met haar

waren we voor altijd gelukkig samen.’

(Zo gaat het gerucht)

De stad Dublin is gesticht
op geruchten en modder.
De modder (zo gaat het gerucht)
is verbazingwekkend proper.

Ben ik een clown in een circus
dat al lang niet meer bestaat?

Of is het circus altijd zo geweest?