Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2005 (nrs. 109-112)
(2005)– [tijdschrift] Raster–
Auteursrechtelijk beschermdRaster. Nieuwe reeks. Jaargang 2005 (nrs. 109-112). De Bezige Bij, Amsterdam 2005
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
-
gebruikt exemplaar
eigen exemplaar dbnl
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2005 (nrs. 109-112) uit 2005.
De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren beijvert zich voor het verkrijgen van toestemming van alle rechthebbenden; eenieder die meent enig recht te kunnen doen gelden op in dit tijdschrift opgenomen bijdragen, wordt verzocht dit onverwijld aan ons te melden (mailto:dbnl.auteursrecht@kb.nl).
redactionele ingrepen
Aan het begin van elk nummer is een kop tussen vierkante haken toegevoegd.
Nummer 110
p. 111: Iiedereen → Iedereen: ‘Jacq Vogelaar ‘Iedereen schreef’’.
p. 190: Oover → Over: ‘Over de medewerkers’.
Nummer 11-112
p. 153: Orogineel → Origineel: ‘Origineel 480 v. Chr.’.
p. 291: Ttegen → Tegen: ‘Tegen het vergeten’.
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (deel 109: binnenkant voorplat, binnenkant achterplat, deel 110: binnenkant voorplat, binnenkant achterplat, deel 111-112: binnenkant voorplat, I, 79, 305, binnenkant achterplat) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[Deel 109, voorplat]
RASTER 109
FILIPPICA
& LOFREDE
3MAANDELIJKSE
UITGAVE VAN
DE BEZIGE BIJ
[Deel 109, pagina 5]
RASTER NR 109
TIJDSCHRIFT IN BOEKVORM
DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE VAN DE BEZIGE BIJ AMSTERDAM
[Deel 109, pagina 6]
Raster verschijnt viermaal per jaar. Losse nummers kosten €15,00 in de boekhandel. Een jaarabonnement kost €45,00.
Om u te abonneren kunt u contact opnemen met klantenservice en abonnementen, postbus 611, 1000 AP Amsterdam. Tel. 020-5518732/ fax 020-6231870 of e-mail: debezigebij@wpguitgevers.nl
Wij maken u er op attent dat aan ons verstrekte gegevens zoals naam, adres en telefoonnummers van abonnees worden opgenomen in ons gegevensbestand. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door wpg uitgevers bv, verantwoordelijk voor uw gegevens. Uw gegevens worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te (laten) houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten van de verschillende wpg-uitgeverijen. U kunt uw eigen gegevens opvragen en verzoeken om ze te laten corrigeren of te verwijderen door een kaartje te sturen aan ons Klanten Service Centrum, Postbus 611, 1000 ap Amsterdam.
Of een e-mail te sturen naar: debezigebij@wpguitgevers.nl.
Een jaarabonnement gaat in op moment van aanmelding. Een abonnement wordt zonder schriftelijke opzegging stilzwijgend verlengd. Op buitenlandse abonnementen worden portokosten in rekening gebracht.
Vorige nummers blijven leverbaar en kunnen worden nabesteld.
De redactie heeft geprobeerd alle rechthebbenden te traceren. Als er personen zijn die wij niet hebben kunnen bereiken en die menen rechten te kunnen doen gelden, wordt hun verzocht zich tot de uitgever te wenden.
Redactie: Piet Meeuse, Marjoleine de Vos, K. Michel, Jacq Vogelaar, Willem van Toorn, Kees Nieuwenhuijzen (vormgeving),
Caroline Mulder (secretariaat).
Redactieraad: Hans W. Bakx, Pieter de Meijer, Nicolaas Matsier, Bernlef, H.C. ten Berge, Hans Tentije, Cyrille Offermans.
Redactieadres: Raster, De Bezige Bij, Van Miereveldstraat 1, 1071 dw Amsterdam.
raster@debezigebij.nl
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de betrokken auteurs.
Copyright 2005 © De Bezige Bij, Amsterdam.
Druk Hooiberg, Epe
isbn 90 234 1673 2
nur 322
[Deel 109, pagina 7]
RASTER 109 / 2005
Inhoud
| Kees Nieuwenhuijzen | Omslag | 1 |
| Bij dit nummer | 8 | |
| Piet Gerbrandy | Tandeloze scheldpartijen | 9 |
| Hugo Brandt Corstius | God, hou toch op, schei er mee uit | 19 |
| Pieter Hilhorst | Four more years | 23 |
| Willem van Toorn | Lof van de onderzoeker | 27 |
| Tomas Lieske | Drie filippica's | 33 |
| Maarten Asscher | Houdt de dief | 37 |
| Bernlef | Zwartboek | 43 |
| Anneke Brassinga | Gedicht | 46 |
| Luc Devoldere | De glans van helmen en atomen | 47 |
| Kees Fens | Erasmus | 60 |
| Cyrille Offermans | Door de ogen van Vitruvius | 64 |
| Gerrit Krol | Wat drijft de mens | 73 |
| H.H. ter Balkt | Twee gedichten + verdediging en lof van de oude hotels en de aura van het land en andere zaken | 77 |
| Piet Meeuse | Redenaars van papier | 85 |
| Wallace Stevens | Over hoe men zich tot wolken richt | 103 |
| Francis Ponge | Mondelinge poging | 104 |
| Willem van Toorn | Als je van mijn gedichten houdt | 122 |
| E.E. Cummings | Gedichten | 123 |
| E.E. Cummings | Vijf vertalingen van ‘pity this busy monster, manunkind,’ | 130 |
| Luigi Malerba | Aangetekend per expresse | 142 |
| Martin Reints | Drie gedichten | 150 |
| Lloyd Haft | Twee gedichten | 153 |
| David Berman | Vier gedichten | 165 |
| Wim Brands | Vier gedichten | 171 |
| Bernlef | Tegen het vergeten. Kroniek over vertaalde poëzie (4) | 175 |
| Anneke Brassinga | Leeskroniek 5. Het ontzaglijke | 185 |
| Over de medewerkers | 190 | |
[Deel 109, achterplat]
Een ‘filippica’, zegt Van Dale, is ‘1 (g.mv.) (gesch.) redevoering door Demosthenes tegen Philippos van Macedonië uitgesproken; 2 (-'s) (fig.) hevige strafrede (tegen iem. of iets).’ De Raster-redactie was benieuwd of Nederlandse schrijvers te verleiden zouden zijn tot zo'n filippica tegen ‘iem. of iets’. En bij nader inzien besloot ze ook ruimte te bieden aan lofredes. De uitnodiging leverde straf- dan wel lofredes op van o.a. Kees Fens, Brandt Corstius, Maarten Asscher, Cyrille Offermans, Gerrit Krol, Willem van Toorn, Tomas Lieske, Pieter Hilhorst en H.H. ter Balkt tegen of voor zulke uiteenlopende personen en zaken als, onder meer, Erasmus, de nieuwe bibliotheek, de onderzoeker, rijksbouwmeester Jo Coenen, de papegaaien van Artis.
Piet Gerbrandy en Luc Devoldere schreven beschouwingen over de retorische traditie.
Piet Meeuse stelt vast dat ‘echte’ historische toespraken, zoals die van Churchill vaak buitengewoon saai zijn, in tegenstelling tot de mooiste toespraken van literaire figuren als Max Havelaar en Don Quichot. Hij vertaalde ook van Francis Ponge ‘Mondelinge poging’.
Een beroemde filippica in de poëzie is e.e. cummings' gedicht ‘pity this busy monster, manunkind,/not...’ Het was onderwerp voor een klein vertaalprojekt.
Verder een verhaal van Luigi Malerba en nieuwe poëzie van Martin Reints, David Berman en Lloyd Haft.
Bernlef en Brassinga vervolgen hun kronieken.
[Deel 110, voorplat]
flessen post
RASTER
[Deel 110, pagina 1]
RASTER NR 110
TIJDSCHRIFT IN BOEKVORM
DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE VAN DE BEZIGE BIJ AMSTERDAM
[Deel 110, pagina 2]
Raster verschijnt viermaal per jaar. Losse nummers kosten €15,00 in de boekhandel. Een jaarabonnement kost €45,00.
Om u te abonneren kunt u contact opnemen met klantenservice en abonnementen, postbus 611, 1000 AP Amsterdam. Tel. 020-5518732/ fax 020-6231870 of e-mail: debezigebij@wpguitgevers.nl
Wij maken u er op attent dat aan ons verstrekte gegevens zoals naam, adres en telefoonnummers van abonnees worden opgenomen in ons gegevensbestand. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door wpg uitgevers bv, verantwoordelijk voor uw gegevens. Uw gegevens worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te (laten) houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten van de verschillende wpg-uitgeverijen. U kunt uw eigen gegevens opvragen en verzoeken om ze te laten corrigeren of te verwijderen door een kaartje te sturen aan ons Klanten Service Centrum, Postbus 611, 1000 ap Amsterdam.
Of een e-mail te sturen naar: debezigebij@wpguitgevers.nl.
Een jaarabonnement gaat in op moment van aanmelding. Een abonnement wordt zonder schriftelijke opzegging stilzwijgend verlengd. Op buitenlandse abonnementen worden portokosten in rekening gebracht.
Vorige nummers blijven leverbaar en kunnen worden nabesteld.
De redactie heeft geprobeerd alle rechthebbenden te traceren. Als er personen zijn die wij niet hebben kunnen bereiken en die menen rechten te kunnen doen gelden, wordt hun verzocht zich tot de uitgever te wenden.
Redactie: Piet Meeuse, Marjoleine de Vos, K. Michel, Jacq Vogelaar, Willem van Toorn, Kees Nieuwenhuijzen (vormgeving),
Redactieraad: Hans W. Bakx, Pieter de Meijer, Nicolaas Matsier, Bernlef, H.C. ten Berge, Hans Tentije, Cyrille Offermans.
Redactieadres: Raster, De Bezige Bij, Van Miereveldstraat 1, 1071 dw Amsterdam.
raster@debezigebij.nl
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de betrokken auteurs.
Copyright 2005 © De Bezige Bij, Amsterdam.
Druk Hooiberg, Epe
isbn 90 234 1807 7
nur 322
[Deel 110, pagina 3]
RASTER 110 / 2005
Iinhoud
| Redactie | Bij dit nummer | 4 |
| Zalmen Gradowski | Aan de vinder-lezer | 6 |
| Wolfgang Sofsky | De doodsfabriek | 9 |
| Jacq Vogelaar | Uit de as | 24 |
| 1. Berichten uit Auschwitz-Birkenau: presentatie | ||
| 2. Vier onmogelijke foto's | 36 | |
| 3. Uit een kroniek van Zalmen Lewental | 48 | |
| 4. Acht manuscripten: groepsportret met onbekende grootheid | 56 | |
| 5. Bij een verzamelbundel Auschwitz | 67 | |
| 6. Aantekeningen van Lejb Langfus | 74 | |
| 7. De achterkant van de maan: over Zalmen Gradowski | 80 | |
| Michel Borwicz | Bijna archeologische methoden | 101 |
| Jacq Vogelaar | ‘Iedereen schreef’: kronieken uit Warschau en Lodz | 111 |
| Jozef Zelkowic | Schetsen van het leven in het getto van Lodz | 122 |
| Michel Borwicz | Teksten van terdoodveroordeelden (1939-1945) | 132 |
| Varlam Sjalamov | Drie verhalen | 146 |
| Richtje Reinsma | Sjalamov herlezen | 167 |
| Cyrille Offermans | Sjalamovs trouw aan de kampervaring | 172 |
| Jan de Roder | Als je het opschrijft kun je het vergeten? | 179 |
| Graa Boomsma | Twee schopkunstenaars | 185 |
| Over de medewerkers | 190 | |
[Deel 110, achterplat]
Manuscripten in een fles gevonden
Door wie en waar geschreven?
Naast hun duivelswerk bij de gaskamers en crematoria schreven leden van het joodse Sonderkommando in Auschwitz-Birkenau berichten, kronieken en verhalen.
Waarvoor, voor wie, en waarom begraven?
Eerst ter informatie van de buitenwereld, voor het verzet en de beëindiging van de vernietiging. Toen ze geen gehoor kregen schreven ze voor zichzelf en latere lezers. In de zomer van 1944, voor en na de opstand in Birkenau op 7 oktober '44, begraven in de as op het terrein van de doodsfabriek.
Waar, wanneer en door wie gevonden?
Tussen 1945 en 1980 werden er acht manuscripten gevonden door mensen die iets anders zochten dan goud. Mondjesmaat gepubliceerd en gelezen, en soms nog verkeerd ook.
Vanwaar die omwegen en verdwijningen?
De Sonderkommandos golden lang als handlangers van de daders. Hun nagelaten geschriften deelden die kwade geur. Pas door onderzoek naar de opstanden in de vernietigingscentra kwamen ook de manuscripten aan het licht - en daarmee de kern van de kampliteratuur: waarom schrijven, ook of juist wanneer niemand luistert?
Is dit literatuur?
Ja, dit is schrijven in optima forma: laten lezen is laten zien.
Flessenpost: Manuscripten uit de as van Birkenau - en drie verhalen van Varlam Sjalamov over Kolyma: een brief, en enkele antwoorden erop.
Sjalamov: ‘Je moet je al het goede honderd jaar blijven herinneren, al het slechte tweehonderd jaar.’
[Deel 111-112, voorplat]
[Deel 111-112, pagina 1]
RASTER NR 111 112
TIJDSCHRIFT IN BOEKVORM
DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE VAN DE BEZIGE BIJ AMSTERDAM
[Deel 111-112, pagina 2]
Raster verschijnt viermaal per jaar. Losse nummers kosten €15,00 in de boekhandel. Een jaarabonnement kost €45,00.
Om u te abonneren kunt u contact opnemen met klantenservice en abonnementen, postbus 611, 1000 AP Amsterdam. Tel. 020-5518732/ fax 020-6231870 of e-mail: debezigebij@wpguitgevers.nl
Wij maken u er op attent dat aan ons verstrekte gegevens zoals naam, adres en telefoonnummers van abonnees worden opgenomen in ons gegevensbestand. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door wpg uitgevers bv, verantwoordelijk voor uw gegevens. Uw gegevens worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te (laten) houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten van de verschillende wpg-uitgeverijen. U kunt uw eigen gegevens opvragen en verzoeken om ze te laten corrigeren of te verwijderen door een kaartje te sturen aan ons Klanten Service Centrum, Postbus 611, 1000 ap Amsterdam.
Of een e-mail te sturen naar: debezigebij@wpguitgevers.nl.
Een jaarabonnement gaat in op moment van aanmelding. Een abonnement wordt zonder schriftelijke opzegging stilzwijgend verlengd. Op buitenlandse abonnementen worden portokosten in rekening gebracht.
Vorige nummers blijven leverbaar en kunnen worden nabesteld.
De redactie heeft geprobeerd alle rechthebbenden te traceren. Als er personen zijn die wij niet hebben kunnen bereiken en die menen rechten te kunnen doen gelden, wordt hun verzocht zich tot de uitgever te wenden.
Redactie: Piet Meeuse, Marjoleine de Vos, K. Michel, Jacq Vogelaar, Willem van Toorn, Kees Nieuwenhuijzen (vormgeving),
Redactieraad: Hans W. Bakx, Pieter de Meijer, Nicolaas Matsier, Bernlef, H.C. ten Berge, Hans Tentije, Cyrille Offermans.
Redactieadres: Raster, De Bezige Bij, Van Miereveldstraat 1, 1071 dw Amsterdam.
raster@debezigebij.nl
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de betrokken auteurs.
Copyright 2005 © De Bezige Bij, Amsterdam.
Druk Hooiberg, Epe
isbn 90 234 1884 0
nur 322
[Deel 111-112, pagina 3]
RASTER 111-112 / 2005
Inhoud
| Bij dit nummer | 5 | |
| Frans van der Helm | Een kleurige constructie van werkelijkheid | 7 |
| Michel Pastoureau | Uit het Woordenboek van de kleuren van onze tijd (1) | 16 |
| Kleur bekennen: wit, zwart, grijs | 25 | |
| Goethe | Bekentenis van de auteur | 26 |
| Charlotte Mutsaers | Pantonewaaiertje | 40 |
| Jan Baeke | Tinting en toning | 43 |
| Marjoleine de Vos | Blauwe soep | 50 |
| Octavio Paz | Fabel van Joan Miró | 56 |
| Kleur bekennen: rood, geel, blauw | 59 | |
| Piet Meeuse | Bijbels koloriet | 60 |
| Anneke Brassinga | Ludwig en de kleuren | 67 |
| Kleur bekennen: groen, oranje, paars, bruin | 69 | |
| Paul Mijksenaar | Kleur in ons dagelijks leven | 70 |
| Marianne Moore | gedicht | 78 |
| K. Michel | Twee gedichten | 80 |
| David Batchelor | Chromofobie: Witschappen | 82 |
| Arthur Sze | gedichten | 91 |
| Gianni Celati | Het licht op de via Emilia | 97 |
| Raoul Schrott | Cefalu | 114 |
| K. Michel | Plinius vermeldt reeds | 116 |
| Bernard Hulsman | De triomf van de donkere baksteen | 119 |
| Kees Hin | Over Jaap Hillenius | 130 |
| Theo Baart | twee foto's | 146 |
| René van Beek | Een kleurrijke oudheid | 148 |
| Han Collewijn | Kleuren zien: een fysiologische blik | 156 |
| T. van Deel | Het oog | 170 |
| Jan Volker Röhnert | Vier gedichten | 171 |
| David Batchelor | Chromofobie: Hanunoo | 177 |
| H.H. ter Balkt | twee gedichten | 190 |
| Annie Dillard | Totale zonsverduistering | 192 |
| Michel Pastoureau | Uit het Woordenboek van de kleuren van onze tijd (2) | 206 |
[Deel 111-112, pagina 4]
| Pierre Kemp | Woord, kleur en inspiratie | 217 |
| Johanneke van Slooten | Opkomst en ondergang van de zon | 231 |
| Rolf Jacobsen | gedichten | 251 |
| Arjen Mulder | De harmonie van Raoul Francé | 258 |
| Bärbel Geijsen | gedichten | 272 |
| Bernlef | poëziekroniek | 279 |
| Over de medewerkers | 301 | |
[Deel 111-112, achterplat]
KLEUR is een rijke bron van visueel genot, maar hoe schrijf je erover? Kleursensaties lijken zich aan beschrijving te onttrekken: je kunt kleuren wel benoemen, maar uitleggen wat het verschil is tussen rood en groen - dat is niet te doen. En is vertellen ‘in geuren en kleuren’ wel mogelijk? Toch valt er veel te zeggen over de effecten die kleuren en kleurcombinaties op ons hebben en het gebruik dat ervan gemaakt wordt.
In dit dubbelnummer van Raster wordt het onderwerp van vele kanten belicht.
Over de rol die kleurwaarneming speelt in de natuur
Over het verband tussen kleur en eetlust)
Over het kleurgebruik in de bijbel
Over kleur in de architectuur
Over klank en kleur in de muziek
Over de fysiologie van de kleurwaarneming
Over de problematische relatie tussen taal en kleur
Over het beschilderen van beelden en tempels in de oudheid
Over kleur in het dagelijks leven
Verder o.a. een hommage aan de schilder Jaap Hillenius van Kees Hin, een selectie uit de Dictionnaire des couleurs van Michel Pastoureau, notities over kleur van Charlotte Mutsaers, een bijdrage van fotograaf Theo Baart en verhalen van Annie Dillard en Gianni Celati.
Ook de poëzie staat in het teken van de kleur: gedichten van Anneke Brassinga, Jan Baeke, Tom van Deel, K. Michel, H.H. ter Balkt, Octavio Paz, Arthur Sze, Rolf Jacobsen, Raoul Schrott, Marianne Moore en Jan Volker Röhnert.
Tot slot bevat dit nummer ook nog een essay van Arjen Mulder over het bijzondere werk van de botanicus Raoul Francé, gedichten van Bärbel Geijsen en een dubbele poëziekroniek van Bernlef.