Uit ‘De Waterman’
door Arthur van Schendel

Zijn vrouw zat in de kleine voorkamer bij de kaars, zij stond op en liet hem in de keuken, waar zij het brood op de tafel zette. Zij vroeg niet waar hij geweest was met de schuit, zoals zij gewoonlijk deed, hij zag dat zij de ogen neergeslagen hield. Er was verandering in haar, maar hij wist niet wat het was. Telkens wilde hij iets zeggen, maar hij kon niets bedenken, dan keek hij haar maar aan. En zij zweeg, en zij at langzaam, hij kon wel zien dat het haar niet smaakte. Toen de tafel afgeruimd was nam zij het breiwerk weer. Zo zaten zij al de tijd dat de torenklok tweemaal het volle uur sloeg. Hij stond op en ineens wist hij wat hij zeggen wilde: of er niets op te vinden was dat zij weer samen konden zijn, want het ging zo niet, zij werd oud en hem werd het soms te veel altijd alleen te varen. Maar hij stond zonder een woord te zeggen terwijl zij een stuk koek voor hem inpakte. Dag vrouw-dag Rossaart, dat was het enige dat zij zeiden toen zij elkaar de hand gaven aan de voordeur. Het was nog niet donker, boven de steeg zag hij nog licht aan de hemel. In de straten liep bijna niemand meer. En op het veer de Merwede overstekend keek hij naar de toren die hoog boven de daken stond.

Hoewel het lang zomer bleef, droog en warm, begon hij meer last te krijgen van de stramheid in de benen die hij moeilijk bewegen kon. Half oktober begon het te regenen en het hield aan wekenlang zodat al vroeg het water hoog kwam aan het peil. Met de nattigheid keerden de pijnen terug, hij moest voor Workum weer enige dagen werkeloos liggen in de roef. Er waren er die het een straf zouden noemen dat hij hier alleen lag, oud en gebrekkig, maar hij wist dat het aardse huis waar hij in woonde immers bouwvallig moest worden eer hij het verliet, daar kon geen mensenhand aan veranderen. Maar hij dacht aan haar, hoe zij

Extrait de ‘L'homme de l'eau’
par Arthur van Schendel
Traduit du néerlandais par Selinde Margueron.

Sa femme était assise dans la petite pièce du devant, près de la chandelle; elle se leva et le conduisit dans la cuisine où elle mit le pain sur la table. Elle ne demanda pas où il avait été avec son bateau, comme elle le faisait d'ordinaire, et il vit qu'elle gardait les yeux baissés. Il s'était opéré un changement en elle, mais il ne savait pas quoi. A tout moment il eut envie de dire quelque chose, mais il ne trouvait rien et se contentait de la regarder. Elle se taisait; elle mangeait lentement et il voyait bien que c'était à contrecoeur. Lorsque la table fut débarrassée, elle reprit son tricot. Ils restèrent ainsi le temps que l'horloge sonne deux fois l'heure entière. Il se leva et soudain il sut ce qu'il voulait dire: n'y aurait-il pas moyen de s'arranger pour vivre de nouveau ensemble, car ça n'allait plus comme ça: elle, elle vieillissait et il y avait des moments où lui, il n'en pouvait plus de naviguer toujours tout seul. Mais il resta là debout, sans prononcer une parole, tandis qu'elle lui emballait un morceau de pain d'épice. ‘Au revoir, femme. Au revoir, Rossaart.’ Ce furent les seules paroles qu'ils se dirent en se serrant la main devant la porte. La nuit n'était pas encore tout à fait tombée et au-dessus de la ruelle il vit encore une clarté dans le ciel. Dans la rue il ne circulait presque plus personne. En traversant la Merwede par le bac, il regarda le clocher qui dominait les toits.

Bien que l'été se prolongeât longtemps, sec et chaud, il se mit à souffrir plus de la raideur de ses jambes, qu'il ne remuait plus qu'avec peine. Vers la mi-octobre la pluie commença à tomber et cela continua pendant des semaines, de sorte que le niveau de l'eau ne tarda pas à monter. Avec l'humidité ses douleurs reprirent; devant Worcum il dut rester quelques jours désoeuvré dans la cabine. Certains auraient pu dire que c'était un châtiment pour lui d'être

het maken zou, want ook zij was oud en eenzaam.

Toen hij weer op de been was ging hij brood kopen, de hond had in die dagen niet genoeg gehad. Daarna maakte hij los om naar de overkant te varen, hij was er in lang niet geweest en het zou makkelijker zijn de schuit voor Gorkum te leggen. Het werd al donker, maar er zou wat licht zijn van de maan, ofschoon de lucht dik zat van regen of sneeuw. Hij kwam langzaam voort met weinig wind en bij de lantaarn van de plaat begonnen de eerste vlokken neer te komen. Hij maakte vast en wachtte in de roef tot hij de klok negen had horen slaan, want het was zaterdag en dan kwam zij laat van haar werk. Hij riep de hond om mee te gaan.

Het was stil in de straten, misschien door het gure weer, er viel regen en sneeuw dooreen. Voor het huisje gekomen zag hij aan het licht achter het gordijn dat zij al thuis was. Maar de deur was gesloten. Hij klopte en wachtte, en na een poos klopte hij nogmaals. Hij bukte om door de kier van het gordijn te kijken, hij zag de kaars die op het tafeltje bij het bed stond. Hij klopte nog eens. Aan twee huisjes tegenover werden vensters geopend, buurvrouwen keken naar buiten. Zij spraken niet hard, maar hij hoorde dat de ene zeide: Dat is die Waterman, om nog bij een dode aan te kloppen.

De hond, die aan zijn voeten stond, schudde zich de sneeuw van de haren. Rossaart dacht: Nu begrijp ik het, al net zo alleen in de wereld. - Hij keek nog eens door de kier, maar hij zag alleen de kaars. Toen ging hij en zijn voetstappen klonken.

Er was geen mens aan de kade toen hij losmaakte en het zeil hees. Hij wist dat het koud was en dat zijn hand wel stijf moest zijn, maar het roer luisterde willig. Hij zou maar met de

étendu là, vieux et infirme, mais lui il savait que sa demeure terrestre devait se délabrer avant qu'il ne la quittât, aucune puissance humaine ne pouvait rien changer à cela. Mais il pensait à Marie, se demandant comment elle allait, car elle aussi se faisait vieille et solitaire.

Lorsqu'il fut remis, il alla acheter du pain, car le chien n'avait pas eu à manger ces jourslà. Puis il repoussa son bateau du quai pour se rendre sur la rive opposée: il y avait longtemps qu'il n'était pas allé la voir et ce serait plus simple de mettre le bateau devant Gorcum. La nuit venait de tomber, mais elle serait claire grâce à la lune, bien que le ciel fût chargé de pluie ou de neige. Il avançait lentement par vent faible, et près du fanal qui signalait le banc de sable les premiers flocons se mirent à tomber. Il amarra et attendit dans la cabine que l'horloge sonnât neuf heures, car c'était samedi et alors elle rentrait toujours plus tard de son travail. Il appela le chien pour qu'il l'accompagne.

Les rues étaient désertes, peut-être à cause du mauvais temps, car il tombait un mélange de pluie et de neige. Arrivé devant la petite maison, il vit à la lumière derrière le rideau qu'elle était déjà rentrée, mais la porte était fermée. Il frappa et attendit; au bout d'un moment il frappa encore. Il se pencha pour regarder à travers la fente des rideaux et vit la chandelle placée sur la table de nuit. Il frappa encore une fois. Dans deux petites maisons, en face, des voisines ouvrirent leur fenêtre et regardèrent dans la rue. Elles ne parlaient pas fort, mais il entendit l'une d'elles qui disait: ‘C'est bien là encore une de ces idées du Waterman que d'aller frapper chez une morte!’ Le chien, à ses pieds, secoua la neige de ses poils. Rossaart pensa: ‘Je le vois maintenant, elle aussi, seule au monde.’ Il regarda encore une fois par la fente, mais ne vit que la chandelle. Puis il s'en alla et ses pas résonnèrent dans la rue.

stroom varen, want hier had hij niets te doen. Ter hoogte van de oude Schans aan de bocht, met het licht van Sleeuwijk schuin tegenover, blafte de hond. Rossaart dacht dat hij iets zag en keek rond, maar het was te donker, hij kon alleen het zeil onderscheiden tegen de lucht. Plotseling begon de hond woedend te blaffen, zonder ophouden, met de kop buiten boord gestrekt. Even liep hij brommend heen en weer, maar bij de mast begon hij weer feller. Rossaart hoorde een plons. Hij richtte zich op, hij sprong in het water, terwijl hij sprong bedacht hij dat hij het zeil had moeten laten zakken. Maar hij moest nu het dier zien te krijgen en met een paar slagen had hij het bij de nek. Het zeil was ook niet veraf, hij zwom erheen en greep de schuit vast aan het lage boord. Toen hief hij de hond uit het water en wierp hem op het dek. Voor hemzelf was het niet makkelijk aan boord te komen, want de schoen gleed telkens af. En terwijl hij zich vasthield met de ene hand voelde hij hoe de moeheid uit de benen ging, het water deed hem goed. En de hand liet los.

De schuit ging langzaam voort op de donkere rivier met de hond die blafte. De volgende dag werd zij ergens in het riet gevonden, oud en besneeuwd, dat was de schuit van die man die lang op de Merwede had gevaren.

Uit: arthur van schendel, Verzameld werk, deel 4, Orion, Brugge, pp. 312-314.

Il n'y avait personne sur le quai lorsqu'il largua l'amarre et hissa la voile. Il savait qu'il faisait froid et que sa main allait être engourdie, mais le gouvernail était docile. Il descendrait le courant puisqu'ici dans la ville il n'avait plus rien à faire. A la hauteur du vieux rempart, dans le coude, le fanal de Sleeuwijk étant presque en face, le chien aboya. Rossaart pensa qu'il voyait quelque chose et examina les alentours, mais il faisait trop noir et il ne pouvait distinguer que la grand-voile qui se découpait sur le ciel. Tout à coup le chien se mit à aboyer furieusement, sans discontinuer, la tête pardessus bord. Il courut un moment çà et là en grondant, mais près du mât ses aboiements redoublèrent. Rossaart entendit un plouf. Il se dressa, sauta dans l'eau et, tout en sautant, il pensa qu'il aurait dû amener la voile. Mais maintenant il fallait attraper la bête et en quelques brasses il la saisit par la peau du cou. La voile n'était pas encore bien loin; il la rejoignit à la nage et saisit le bateau par le creux du bord. Puis il souleva le chien hors de l'eau et le jeta sur le pont. Pour lui-même ce ne fut pas facile de monter parce que sa chaussure glissait à tous les coups. Tandis qu'il se cramponnait d'une main, il sentit la fatigue abandonner ses jambes; l'eau lui faisait du bien. La main lâcha prise.

Le bateau continua lentement son chemin sur le sombre fleuve avec le chien qui aboyait. Le lendemain on le trouva quelque part dans les roseaux... vétuste et couvert de neige... c'était là le bateau qui avait pendant si longtemps navigué sur la Merwede.

Extrait de: arthur van schendel, L'homme de l'eau, Gallimard, Paris, 1984, pp. 207-210.