Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxiiij. Capittel.

Godt beveelt Mose twee steenen tafelen te houwen, daer in hy sijne wet wederom wilde schrijven, vers 1, etc. Met dese twee tafelen gaet Mose op den berch, 4. De Heere komt nederwaerts in een wolcke, ende roept sijnen naem uyt overluyde, 5. Mose bidt den Heere, dat hy met hen wille gaen, 8. ’t welck hy belooft, ende maeckt een verbont met haer, ende hy waerschouwt haer voor de afgoderye der Canaaniten, ende der selver houwelicken, 10. het gebodt van ongesuerde brooden, ende van de eerst-geborene wort vernieuwt, als oock van den Sabbath, ende andere feesten, 18. noch andere wetten, 26. na dat Mose 40 dagen op den berch geweest was, so komt hy nederwaerts met de twee tafelen, 28. sijn aengesichte glinstert, ’t welck hy bedeckt, 29. hy geeft hen te kennen alles wat de Heere met hem gesproken hadde op den berch Sinai, 32. Mose hadde een decksel op sijn aengesichte als hy met het volck sprack, 33.

1

DOe ^a seyde de HEERE tot Mose, Houwt u twee steenen tafelen, gelijck de eerste waren: so sal ick op de tafelen schrijven de selve woorden, die op de eerste tafelen geweest zijn, die ghy gebroken hebt.

a Deuter. 10.1.

2

Ende weest bereyt ¹ tegen den morgenstont: dat ghy in den morgenstont op den berch Sinai klimt, ende stelt u aldaer voor my op den ² top des berchs.

1 Dit is de tweede mael dat Mose op den berch Sinai geweest is, elke reyse 40 dagen ende 40 nachten.

2 Hebr. hooft.

3

^b Ende ³ niemant sal met u op-climmen, datter oock niemant gesien en worde op den gantschen berch: ^c oock het kleyne vee, nochte runderen en sullen tegen over desen berch niet weyden.

b Exod. 19.12.

3 Doe Mose d’eerste mael op den berch opginck, so waren by hem Aaron, Nadab, ende Abihu, met lxx van de Outste van Israël: maer nu waren sy voor den Heere stinckende geworden, van wegen d’afgoderye, die sy met het gouden calf bedreven hadden.

c Exod. 24.1.

4

Doe hieuw hy twee steenen tafelen, gelijck d’ eerste, ende Mose stont des morgens vroech op, ende clom op den berch Sinai, gelijck als hem de HEERE geboden hadde: ende hy nam de twee steenen tafelen in sijne hant.

5

De HEERE nu quam nederwaerts in een ⁴ wolcke, ende stelde sich aldaer by hem: ende ⁵ Hy riep uyt den Name des HEEREN.

4 T.w. die wolcke, die een seker teecken was der tegenwoordicheyt des Heeren.

5 T.w. de Heere. Siet bov. 33.19.

6

^d Als nu de HEERE voor sijn aengesichte voor-by ginck, so riep ⁶ Hy, HEERE HEERE, Godt, barmhertich ende genadich: ⁷ lanckmoedich ende groot van weldadicheyt ende ⁸ waerheyt.

d Exod. 33.19.

6 T.w. de Heere.

7 Hebr. lanck van toornicheden, dat is, lancksaem tot toorn, niet haestich om sijnen toorn uyt te voeren. Alsoo oock Num. 14.18. Eccl. 7.8. etc. Het tegendeel hier van is, kort van toornicheden. Dat is, haestich tot toorne. Prov. 14.17.

8 Siet Genes. 24. vers 27.

7

^e Die de weldadicheyt bewaert aen veel duysenden, die de ongerechticheyt ende overtredinge, ende sonde vergeeft: ⁹ Die [den schuldigen] geensins ontschuldich en houdt, ^f besoeckende de ongerechticheyt ¹⁰ der vaderen ¹¹ aen de kinderen, ende aen de kints kinderen, ¹² in het derde, ende in het vierde [lit].

e Exod. 20.6. Num. 14.18. Deuter. 5.10. Psal. 86.15. ende 103.8. ende 145.8.

9 Hebr. Die onschuldich houdende niet onschuldich houdt.

f Ier. 32.18.

10 T.w. der boose ende godloose vaderen.

11 T.w. in dien sy harer vaderen quade voetstappen volgen.

12 Hebr. Aen de derde ende aen de vierde. Exod. 20.6. Deuter. 5.9.

8

Mose nu haestede ende neychde ’t hooft teraerde, ende hy booch sich,

9

Ende hy seyde, Heere, indien ick nu genade gevonden hebbe in uwe oogen, ¹³ so gae nu de Heere in het midden van ons: want dit is een hartneckich volck, doch ^g vergeeft onse ongerechticheyt ende onse sonde, ende neemt ons aen tot een erfdeel.

13 T.w. met de wolcken-colomne ons leydende ende verquickende.

g Levit. 25.28. Psal. 82.8. ende 33.12. Zach. 2.12.

10

Doe seyde hy, Siet, ^h Ick make een verbont, ⁱ voor u gantsche volck sal ick wonderen doen, die niet geschapen en zijn op de gantsche aerde, noch onder eenige volckeren: also dat dit gantsche volck, in welckes midden ghy zijt, des HEEREN werck sien sal, dat het schrickelick is, ’t welck ick ¹⁴ met u doe.

h Deuter. 5.2.

i Ios. 10.12, 13.

14 ô Israël. And. met u, ô Mose.

11

¹⁵ Onderhoudt ghy ’t gene dat ick u heden gebiede: siet, Ick sal voor u aengesichte uytdrijven de Amoriten, ende de Canaaniten, ende de Hethiten, ende de Phereziten, ende de Heviten, ende de Iebusiten ¹⁶.

15 Hier volgen nu de conditien des verbonts, die Godt de Heere van het volck vereyscht.

16 Verstaet hier by oock de Girgasiten.

12

^k Wacht u, dat ghy doch geen verbont en maeckt met den inwoonder des lants, daer ghy in comen sult: dat hy misschien niet tot eenen strick en worde in ’t midden van u.

k Exod. 23.32. Num. 33.51. Deuter. 7.2.

13

Maer hare altaren sult ghy-lieden om werpen, ende hare opgerechte-beelden sult ghy verbreken, ende hare ¹⁷ bosschen sult ghy af-houwen.

17 T.w. desulcke, in de welcke sy afgoderye bedreven hadden.

14

^l (Want ghy en sult u niet buygen voor eenen anderen Godt: want des HEEREN naem is yveraer, een yverich Godt is hy.)

l Exod. 20.5.

15

Op dat ghy misschien geen verbont en maeckt met den inwoonder des selven lants, ende sy haren Goden niet na ¹⁸ hoereren, noch hare Goden offerhande en doen, ende hy u noodigende ghy van hare offerhande etet.

18 D. afgoderye bedryven, ’t welck geestelicke hoererye genoemt wort Ier. 3.9. siet Lev.17. op vers 7.

16

Ende ghy uwen sonen [wijven] nemet van hare dochteren: ^m ende hare dochteren haerlieder Goden na hoererende, maken dat oock uwe sonen hare Goden na hoereren.

m 1.Reg. 11.2.

17

Ghy en sult u geen ¹⁹ gegotene Goden maken.

19 Verstaet hier onder oock geschilderde, gehouwene, gesnedene Goden: Hier worden by namen de gegotene beelden genoemt, ten aensien des gegotenen calfs, dat sy aengebeden hadden.

18

²⁰ Het feest der ongesuerde [brooden] sult ghy houden, seven dagen sult ghy ongesuerde [brooden] eten, gelijck ick u geboden hebbe, ⁿ ter gesetter tijt der maent Abib: want in de mant Abib zijt ghy uyt Egypten uyt gegaen.

20 Siet Exod. 13.4.

n Exod. 12.15. ende 23.15.

19

^{21 o} Al wat de baer-moeder opent, is mijne: ja al u vee dat manlick sal geboren worden, ²² openende [de baer-moeder van] ’t groote ende kleyne vee.

21 Hebr. Alle openinge des Moeders. D. alle eerst-geboorte. Siet Exod. 13.

o Exod. 13.2. ende 22.29. Ezech. 44.30.

22 Hebr. openinge des Osses, dat is, der koeyen ofte groote beesten, ende des vees.

20

^p Doch den ²³ esel die [de baer-moeder] opent, sult ghy met een kleyn vee los-

p Exod. 13.13.

23 Of eselinne. Den esel of eselinne en mochtmen niet offeren, als zijnde onreyn.

[fol. 43v]

sen, maer indien ghy hem niet sult lossen, so sult ghy hem ²⁴ den necke breken: Alle de eerst-geborene uwer sonen sult ghy lossen, ^q ende men en sal voor mijn aengesichte ²⁵ niet ledich verschijnen.

24 Ofte onthalsen, of, den hals doorhouwen.

q Exod. 23.15. Deuter. 16.16.

25 D. niet sonder gave ofte geschenck: watmen den Priester gaf, dat wiert gerekent als of men ’t Godt gaf.

21

^r Ses dagen sult ghy arbeyden, maer op den sevenden dach sult ghy rusten: inden ploech-tijt, ende inden oogst ²⁶ sult ghy rusten.

r Exod. 20.9.

26 T.w. op den Sabbath.

22

^{s 27} Het feest der weken sult ghy oock ²⁸ houden, zijnde het feest der eerstelingen des tarwen oogsts: ende het ²⁹ feest der insamelinge, ³⁰ als het jaer omme is.

s Exod. 23.16.

27 Verstaet hier het Pinxter-feest, ’twelc geviert wiert seven weken na Paesschen. Levit. 24.15. Actor. 2.1.

28 Hebr. Doen, alsoo oock Exod. 31.16. Deuter. 16.1.

29 D. ten tijde als ghy uwe vruchten uyt het velt te huys brengt.

30 Hebr. der om-loopinge des jaers.

23

^t Al wat manlick is onder u, sal driemael in ’t jaer voor het aengesichte des Heeren HEEREN des Godts Israëls verschijnen.

t Exod. 23.17. Deuter. 16.16.

24

Wanneer ick de volckeren voor u aengesichte uyt de besittinge sal verdryven, ende uwe lant-palen verwijden: dan en sal niemant u lant begeeren, terwijlen ghy henen opgaen sult te verschijnen voor het aengesichte des HEEREN uwes Godts, drie mael in ’t jaer.

25

^v Ghy en sult het bloet mijnes slachtoffers niet offeren met ³¹ gedeessemt [broot]: het slacht-offer des Paeschen feests en sal oock niet vernachten tot den morgen.

v Exod. 23,18.

31 D. soo lange alsser gedeessemt broot in uwen huyse is.

26

³² De ^x eerstelingen der eerster vruchten uwes lants, sult ghy in het huys des HEEREN uwes Godts brengen: ^y Ghy en sult het boxken in sijnes moeders melck niet koken.

32 D. het begin der eerster vruchten, als Exod. 23.19.

x Exod. 23.19. Deuter. 26.2.

y Exod. 23.19. Levit. 22.27. Deuter. 14.21.

27

Voorder seyde de HEERE tot Mose, Schrijft u dese woorden: want ³³ nae luyt deser woorden hebbe ick een verbont met u, ende met Israël gemaeckt.

33 Hebr. Nae den mont deser woorden.

28

^z Ende hy was aldaer met den HEERE veertich dagen, ende veertich nachten, hy en at geen ³⁴ broot, ende hy en dronck ³⁴ geen water: ^a ende ³⁵ Hy schreef op de tafelen de ³⁶ woorden des verbonts, de tien ³⁶ woorden.

z Exod. 24.18. Deuter. 9.9, 18.

34 Onder het woort broot wort allerley spijse verstaen: gelijck onder het woort water allerley dranck.

34 Onder het woort broot wort allerley spijse verstaen: gelijck onder het woort water allerley dranck.

a Exod. 31.18. ende 34.1. Deuter. 4.13.

35 t.w. de Heere, als vers 1. ende Deut. 10.2. te sien is. Dat Godt vers 27. Mose dit te schrijven beveelt, is te verstaen, dat hy het schrijven soude in het boeck der wet, als Exod. 17.14. Maer niet dat hy het op de twee steenen tafelen schrijven soude.

36 D. Geboden, als Galat. 5.14.

36 D. Geboden, als Galat. 5.14.

29

Ende het geschiedde doe Mose van den berch Sinai af-ginck, (die twee tafelen der getuychenisse nu waren in de hant Mose, als hy van den berch afginck) so en wiste Mose niet, dat het vel sijnes aengesichts ^{b 37} glinsterde, ³⁸ doe Hy met hem sprack.

b 2.Corinth. 3.7.

37 D. stralen uytgaf, gelijck de sonne. het Hebreeus woort komt van een woort, dat hoornen beteeckent. Hier uyt ist misverstant gekomen, datmen Mose met hoornen schildert.

38 Ofte: van dat hy (te weten, de Heere) met hem gesproken hadde. Ofte: om dat hy, etc.

30

Als nu Aaron ende alle de kinderen Israëls Mose aensagen, siet, so glinsterde het vel sijnes aengesichtes, daerom ³⁹ vreesden sy tot hem toe te treden.

39 ’T schijnt dat sy voor eerst hem niet te dege en kenden, maer meynden dat het een Engel was.

31

Doe riep haer Mose: ende Aaron, ende alle de ⁴⁰ Overste in de vergaderinge ⁴¹ keerden weder tot hem: ende Mose sprack tot hen:

40 Ofte, Vorsten, Regeerders, Princen.

41 Hem nu beter kennende by sijn stemme.

32

Ende ⁴² daerna traden alle de kinderen Israëls toe: ende hy geboodt hen al wat de HEERE met hem gesproken hadde op den berch Sinai.

42 T.w. na dat de overste ende outste des volcx eerst tot Mose gegaen waren, ende sy nu sagen dat Mose met deselve sprack.

33

Also eyndigde Mose met hen te spreken: ende ^c hy hadde een decksel op sijn aengesichte geleyt.

c 2.Corinth. 3.7. ende 13.

34

Doch als Mose voor het aengesichte des HEEREN quam om met hem te spreken, so nam hy dat decksel af, tot dat hy uytginck: ende na dat hy uytgegaen was, so sprack hy tot de kinderen Israëls dat hem geboden was.

35

⁴³ So sagen dan de kinderen Israëls het aengesichte Mose, dat het vel van Mose aengesichte glinsterde: derhalven dede Mose het decksel weder op sijn aengesichte, tot dat hy inginck om ⁴⁴ met Hem te spreken.

43 Mose liet het volck den glants sijnes aensichtes sien, op dat sy sijne woorden des te eer ende te meer gelooven souden: daer na dede hy het decksel weder op sijn aengesichte, als hy met haer spreken wilde, op dat sy hem niet schouwen noch myden en souden.

44 T.w. met Godt.