Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

Register der Heydensche volcken, die Godt in Canaan heeft overgelaten, om Israel te beproeven, vers 1, etc. Israel van Godt afvallende, wort overgegeven inde hant des Konincks van Mesopotamien, 5. van welckes tyrannie door Othniël verlost zijnde, vervallen sy weder tot de voorige boosheyt, ende worden geslagen ende verdruckt van Eglon, der Moabiten Coninck, 9. van welcken Godt haer verlost door den Richter Ehud, 15. gelijck oock daer na van de Philistijnen, door den Richter Samgar, 31.

1

DIt nu zijn de Heydenen, die de HEERE liet blijven, om door haer Israël te ¹ versoecken; ² alle die niet en wisten van alle de ³ krijgen Canaans.

1 Siet bov. cap. 2. op vers 22.

2 Israëliten.

3 Die te vooren by’t leven van Iosua tegen de Canaaniten gevoert waren.

2

Alleenlick, op dat de ⁴ geslachten der kinderen Israëls ⁵ [die] wisten; op dat ⁶ hyse den krijch leerde, ten minsten de gene, die daer te vooren niet van en wisten.

4 D. de nakomelingen.

5 Te weten, Krijgen Canaans, waer van in’t volgende vers.

6 Hy, naemlick, de Heere, die dese krijgen tegen de Canaaniten niet alleen bevolen, maer oock sijn Godtlick beleyt, bystant, ende overwinninge belooft hadde, indien sy hem bestandichlick aenhingen, maer het contrarie, indien sy hem verlieten, in welcken geval sy souden ondervinden de menichvuldige ende groote elende, die sulcke oorlogen inbrengen.

3

Vijf ⁷ Vorsten der Philistijnen, ende alle de Canaaniten, ende de Zidoniers, ender de ⁸ Heviten, woonende in’t geberchte des ⁹ Libanons: van den berch ¹⁰ Baal Hermon, tot daer men komt te ¹¹ Hamath.

7 Siet Iosu. 13.3. Ende ond. cap. 16.5. ofte, Drossaerts, Bailiuwen, Potestaten. Anders. Gouvernementen, Drost-ampten, Regentschappen.

8 Hebr. Chivviten.

9 Gelegen aende Noorder grenzen van Canaan, seer vermaert, ende dickwijls in de H. Schriftuer vermelt.

10 Gelegen aen ’t Oost-eynde des geberchtes Libani Noort-waert van Basan af. siet 1.Chron. 5.23. De berch Hermon was aen ’t West-eynde van Libanon, by Zidon. Siet Deuter. 3.9. ende 4.48.

11 Gelegen aen de Noorder lantpale van Canaan.

4

Dese dan waren, om Israël door haer te ¹² versoecken: op datmen ¹³ wiste, of sy de geboden des HEEREN souden hooren die hy haren vaderen door de ¹⁴ hant van Mose geboden hadde.

12 Als bov. 2.22.

13 D. op dat het bekent ende openbaer werde. Siet Deut. 8. op vers 2.

14 Dat is, door den dienst.

5

Als nu de kinderen Israëls woonden in’t midden der Canaaniten, der Hethiten, ende der Amoriten, ende der Phereziten, ende der Heviten, ende der Iebusiten;

6

So namen sy hen der selver dochteren tot wijven, ende gaven hare dochteren aen

[fol. 111v]

der selver sonen: ende sy dienden haren Goden.

7

Ende de kinderen Israëls deden dat quaet was inde oogen des HEEREN, ende vergaten den HEERE haren Godt: ende sy dienden den Baalim, en den ¹⁵ Bosschen.

15 Verst. gewyede afgodische bosschen ende boomen, die ter eeren der heydensche Afgoden ende tot haren dienst geplant, ofte geordineert waren: ofte, den Bosch-goden, alsoo genoemt, om datse in dicke, duystere bosscken, ende onder schoone hooge boomen op sijn heydensch ge-eert werden.

8

Doe ontstack de toorn des HEEREN tegen Israël, ende hy ¹⁶ verkochtse in de hant van Cuschan Rischataim, Koninck van ¹⁷ Mesopotamien: ende de kinderen Israëls dienden den Cuschan Rischataim acht jaren.

16 Siet bov. cap. 2. op vers 14.

17 Hebr. Aram-Naharaim: dat is, Syrien der twee rivieren, alsoo wort Mesopotamien in ’t griecx om de selve oorsake genoemt. siet Gen. 24. op vers 10. ond. vers 10. wort het alleen, Aram, D. Syrien genoemt.

9

So riepen de kinderen Israëls tot den HEERE, ende de HEERE verweckte den kinderen Israëls eenen verlosser, diese verloste; Othniël, sone van ¹⁸ Kenaz, broeder van Caleb, die jonger was dan hy.

18 Siet bov. c. 1.13.

10

Ende de ¹⁹ Geest des HEEREN was over hem, ende hy ²⁰ richtede Israël, ende tooch uyt ten strijde, en de HEEEE gaf Cuschan Rischataim, den Koninck van ²¹ Syrien, in sijne hant: dat sijne hant ²² sterck wert over Cuschan Rischataim.

19 Verst. den Geest der dapperheyt, kloeckmoedicheyt, wijsheyt, beleydinge, etc. werckende in hem ’t gene tot uytvoeringe sijns beroeps noodich was. Vergel. ond. cap. 6.34. ende 11.29.

20 Siet bov. cap. 2 op vers 16.

21 Hebr. Aram. siet op vers 8.

22 D. hy wert desen Coninck te sterck, hy wert sijner machtich.

11

Doe was het lant veertich jaer stil: ende Othniël, de soon van Kenaz, sterf.

12

Maer de kinderen Israëls voeren voort te doen dat quaet was in de oogen des HEEREN: doe ²³ sterckte de HEERE Eglon den Koninck der Moabiten, tegen Israël, om dat sy deden dat quaet was in de oogen des HEEREN.

23 Hy gaf hem macht ende overwinninge tegen Israël, tot eene straffe harer sonden.

13

Ende hy vergaderde tot sich de kinderen Ammons, ende de Amalekiten: ende hy tooch henen, ende sloech Israël, ende sy namen de ²⁴ Palmstadt in besit.

24 Iericho. Siet Deut. 34.3. ende boven cap. 1.16.

14

Ende de kinderen Israëls dienden den Eglon, Koninck der Moabiten, achtien jaer.

15

Doe riepen de kinderen Israëls tot den HEERE, ende de HEERE verweckte hen eenen verlosser, Ehud, den Sone van Gera, ²⁵ een sone van Iemini, een man ²⁶ die slincx was: ende de kinderen Israëls sonden door sijne hant een geschenck aen Eglon, den Koninck der Moabiten.

25 D. een Benjaminiter: als ond. 19.16.

26 Hebr. die aen, ofte, van sijne rechterhant versloten was, ofte, wiens rechterhant gesloten was: dat is, die sijne rechterhant niet soo wel koste gebruycken. Vergel. ond. cap. 20.16. Het is aenmerckelick, dat Gode door desen man, dienmen daer toe, nae menschlick oordeel onbequaem soude achten, sijn volck belieft heeft te verlossen. Siet ond. vers 31.

16

Ende Ehud maeckte sich een sweert, ²⁷ dat twee scherpten hadde, welckes lengte eene elle was: ende hy gordde dat onder sijne kleederen, aen sijne rechter heupe.

27 Hebr. ende dat hadde twee monden, dat is, het sneed aen beyde zijden, ofte, was tweesnijdende.

17

Ende hy bracht aen Eglon, der Moabiten Koninck, dat geschenck: Eglon nu was een seer vet man.

18

Ende het geschiedde, als hy ge-eyndicht hadde het geschenck te leveren, so ²⁸ geleydde hy het volck, die het geschenck gedragen hadden.

28 Of, liet het volck gaen.

19

Maer hy selve keerde wederom van de ²⁹ gesnedene beelden, die by Gilgal waren, ende seyde; Ick hebbe eene heymelicke sake aen u, O Koninck: dewelcke seyde; ³⁰ Swijcht; ende alle die om hem stonden, gingen van hem uyt.

29 Ofte, gehouwene, gegravene: dese mochten van de Afgodische Israëliten, ofte de Moabiten by Gilgal opgericht zijn, om dat Israël aldaer, in Canaan eerst komende, besneden was, ende oversulcx voor eene heylige plaetse gehouden wert. And. vande steengraven, ofte, de plaetsen daer de steenen gehouwen ende gegraven worden: duydende dit op de steenen by Iosua door Godts bevel aldaer opgericht tot een gedenckteken der miraculeuse overkomste over de Iordane. Ios. 4.20.

30 T.w. tot dat alle omstanders zijn uytgegaen.

20

Ende Ehud quam tot hem in, daer hy was sittende in eene ³¹ koele oppersale, ³² die hy voor sich alleen hadden; so seyde Ehud; Ick hebbe Godts woort aen u: doe ³³ stont hy op van den stoel.

31 Hebr. eene opper-sale der verkoelinge. D. in eene somer-sale, dienende tot verkoelinge tegen de hitte des somers.

32 And. hy nu satt alleen in eene koele opper-sale, die voor hem was, ofte, die hy hadde.

33 Hoewel hy (als een Afgoden-dienaer) sijne Afgoden meerder achtede, als den Godt Israëls, heeft hy nochtans sijnen woorde, ofte gesante, dese eerbiedinge willen bewijsen.

21

Ehud dan reyckte sijne slincker-hant uyt, ende nam het sweert van sijne rechter heupe, ende stack het in sijnen buyck:

22

Dat oock het hecht achter den lemmer inginck, ende het vette om den lemmer toesloot, ³⁴ (want hy en trock het sweert niet uyt sijnen buyck) ende ³⁵ de dreck uytginck.

34 Als niet konnende, om oorsake inde voorgaende woorden verhaelt.

35 And. het quam uyt aen ’t fondament: T.w. de lemmer, of, het sweert.

23

Doe ginck Ehud uyt nae de voorsale, ende sloot de deuren der oppersale ³⁶ voor sich toe, ende ³⁷ deed [se] in ’t slot.

36 And. voor, ofte, over hem, te weten, den Koninck Eglon.

37 Ofte, grendeldese.

24

Als hy uytgegaen was, so quamen ³⁸ sijne knechten, ende sagen toe, ende siet, de deuren der oppersale waren in’t slot gedaen: so seyden sy; Seker, hy ³⁹ bedeckt sijne voeten, in de verkoel-kamer.

38 T.w. Eglons.

39 Aldus wort de stoel, ofte kamerganck eerbaerlick in de Schrifture uytgedruckt, om dat sy in ’t nedersitten of te bucken de voeten met hun over-kleet bedeckten. siet 1.Sam. 24.4.

25

Als sy nu tot schamens toe gebeydt hadden, siet so en opende ⁴⁰ hy de deuren der oppersale niet; doe namen sy den sleutel ende deden op, ende siet, haerlieder heere ⁴¹ lach ter aerden doot.

40 Eglon.

41 Ofte, was doot ter aerden gevallen. Het Hebr. woort beteeckent wel meest, vallen, maer wort oock op verscheyden plaetsen liggen overgeset. Siet Deut. 21. vers 1. ond. cap. 4.22. ende 5.27. ende 7.12. 1.Sam. 31.8.

26

Ende Ehud ontquam, terwijlen ⁴² sy vertoefden: want hy ginck voor by de ⁴³ gesnedene beelden, ende ontquam nae ⁴⁴ Sehirath.

42 Des dooden Konincx knechten.

43 Siet bov. op vers 19.

44 Verst. niet het geberchte Seïr, ofte der Edomiten: maer eene plaetse aen, ofte op het geberchte Ephraims gelegen, als uyt het volgende vers wort afgenomen.

27

Ende het geschiedde, als hy aenquam, so ⁴⁵ blies hy met de basuyne op het geberchte Ephraims: ende de kinderen Israëls togen met hem af van ’t geberchte, ende hy selfs voor hare aengesichte henen.

45 D. liet blasen: alsoo ond. cap. 6.34. etc.

28

Ende hy seyde tot hen; ⁴⁶ Volgt my na, want de HEERE heeft uwe vyanden, de Moabiten, in ulieder hant gegeven: ende sy togen af hem na, ende namen de veyren der Iordane in nae Moab, ende lieten niemant overgaen.

46 Ofte, jaecht na, volcht achter my.

29

Ende sy sloegen de Moabiten te dier tijt, ontrent tien duysent man, alle ⁴⁷ vette ende alle strijtbare mannen; datter niet een man ontquam.

47 D. Lijvige, stercke, welgestelde, de beste, bequaemste ten strijde, ofte rijcke, vermogende.

30

Also wert Moab te dien dage onder Israëls hant t’ ondergebracht: ende het lant was stil tachtentich jaer.

31

Na hem nu ⁴⁸ was Samgar, een soon van Anath, die sloech de Philistijnen, ses hondert man, met eenen offen- ⁴⁹ stock: also verloste hy oock Israël.

48 T.w. Richter, verlosser.

49 Het Hebr. woort komt van, leeren, ende beteeckent eenen alsulcken stock, knodse ofte, roede, daer een ofte meer prickelen aen zijn, dienende om de Ossen in ’t ploegen te leeren voortgaen. Hier mede wort te kennen gegeven de slechticheyt ende geringheyt der middelen, die nochtans van den Heere alsoo zijn gesegent, dat veel wel-gewapent volcx daer tegen niet heeft konnen bestaen: gelijck David Goliath met sijnen slinger nedervelde: vergel. 1.Cor. 1.28. ende siet bov. vers 15. ende ond. cap. 15.15, etc.