Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vj. Capittel.

Israel wort om sijne sonden seer geplaegt door de Midianiten, vers 1, etc. Roept tot den Heere, die haer door eenen Propheet de oorsake deser elenden voorstelt, 6. De Engel des Heeren komt tot Gideon, ende beroept hem tot Israels verlossinge van ’t gewelt der Midianiten, 11. Verhael van een wonder-teecken, dat sich heeft toegedragen met de spijse, die Gideon den Engel voorsettede, 17. Gideon bouwt den Heere eenen Altaer, ende breeckt, op Godts bevel, Baals Altaer af, waer door hy in perijckel komt by de ingesetenen, maer wort van Ioas beschermt, 24. Gideon rustet sich tot den strijt tegen de Midianiten, ende wort van Godt door een wonder-teecken in sijn beroep gesterckt, 33.

1

MAer de kinderen Israëls deden dat quaet was in de oogen des HEEREN: so gafse de HEERE in de hant der ¹ Midianiten, seven jaren.

1 Hebr. van Midian, ende alsoo in dese gantsche Historie. siet van dese Num. 25.17, 18. ende 31.2, etc.

2

Als nu der Midianiten hant sterck wert over Israël, ² maeckten sich de kinderen Israëls, van wegen de Midianiten, ³ de holen, die in de bergen zijn, ende de speloncken, ende de vestingen.

2 Ofte, sy bereydden, vermaeckten, maeckten toe.

3 Om sich daerin tegen de Midianiten te verbergen ende te versekeren.

3

Want het geschiedde, als Israël gezaeyt hadde, so ⁴ quamen de Midianiten op, ende de Amalekiten, ende die van ’t ⁵ Oosten quamen oock op tegen ⁶ hem.

4 Dit hadden sy te vooren jaerlicx gedaen, ende deden ’t nu in ’t sevende jaer wederom.

5 Die oostwaert woonden, insonderheyt de Arabiers, die hen in tenten gewoon waren te onthouden. Siet ond. 8.10, 11. ende Genes. 29. op vers 1. ende Iob 1. op vers 3. Hebr. kinderen van ’t Oosten.

6 N. Israël, als in’t begin deses verskens staet.

4

Ende sy legerden sich tegens hen, ende verdorven de opkomste des lants, tot daer ghy komt te ⁷ Gaza: ende sy en lieten geenen leeftocht overich in Israël, noch kleyn vee, noch osse, noch ezel.

7 Gelegen in ’t westen aende groote zee: verdervende alsoo het gantsche lant van oosten tot westen.

5

Want sy quamen op met haer vee, ende hare tenten; sy quamen gelijck de ⁸ sprinckhanen in menichte, datmen hen ende hare kemelen ⁹ niet tellen en konde: ende sy quamen in ’t lant, om dat te verderven.

8 Want haerlieder heyrleger wel hondert ende vijf ende dertich duysent strijdende mannen sterck was, als te sien is ond. c. 8.10. Buyten het ander gespuys, dat sulcke legers, die geenen tegenstant verwachten, pleegt te volgen.

9 Hebr. en hadden geen getal: Dat is, sy waren seer qualick, van wegen veelheyt, te tellen. Alsoo c. 7.12. Daer tegen wort van eenen cleyen hoop volcx geseyt, datse lieden van getalle zijn, dat is, licht om tellen. Siet Genes. 34. op vers 30.

6

Also wert Israël seer verarmt, ¹⁰ van wegen de Midianiten: Doe riepen de kinderen Israëls tot de HEERE.

10 Hebr. voor het aengesichte: D. voor ofte om hare tegenwoordicheyt.

7

Ende het geschiedde, als de kinderen Israëls tot den HEERE riepen ter oorsake van de Midianiten;

8

So sandt de HEERE eenen man die een ¹¹ Propheet was, tot de kinderen Israëls: die seyde tot hen; Alsoo seyt de HEERE de Godt Israëls: Ick heb u uyt Egypten doen opkomen, ende u uyt den diensthuyse uytgevoert.

11 Hebr. eenen man, eenen Propheet. Vergel. bov. cap. 4. op vers 4.

9

Ende ick heb u verlost van de hant der Egyptenaren, ende van de hant aller, die u druckten: ende ick hebse voor u aengesichte uytgedreven, ende u haer lant gegeven.

10

Ende ick seyde tot ulieden; Ick ben de HEERE uwe Godt, En ^a vreest de Goden der Amoriten niet, in welcker lant ghy woont: maer ghy en zijt mijner stemme niet gehoorsaem geweest.

a 2.Reg. 17.35, 38.

11

Doe quam een ¹² Engel des HEEREN, ende settede sich onder de eycke, die te Ophra is, welcke ¹³ Ioas, den ¹⁴ Abi-Ezriter, toequam: ende sijn soon Gideon ¹⁵ dorschede tarwe ¹⁶ by de persse, ¹⁷ om [die] te vluchten voor het aengesichte der ¹⁸ Midianiten.

12 Verst. den Sone Godes, die ond. vers 14. ende 16. met Godts eygen naem, de Heere, ofte Iehovah, genoemt wort. Vergel. Genes. 18.17. ende 48.16. Siet oock bov. 5.23.

13 Om dat Ioas aldaer (soo men meynt) de voorneemste was, ofte het ampt der Overicheyt bediende. Vergel. ond. vers 31, 32.

14 Uyt den stam van Manasse. Siet Ios. 17.2. ende ond. vers 34, 35. 1.Chron. 7.14, 18. Daer was een ander Ophra in de stamme Benjamins gelegen, Ios. 18.23.

15 Niet met ossen (waer van Deut. 25. op vers 4.) maer met eenen stock, ofte dorschvlegel, als eenige verklaren: om te min opsichts te geven, ofte, in der haest wat voorraets te hebben.

16 D. in de plaetse, daer de wijn-persse, ofte oly-persse stont, daermen, nae sommiger gevoelen, niet gewoon was te dorschen: op dat niemant daer op acht mochte slaen, ende dese tarwe voor de aenstaende noot te sekerder gebercht worden.

17 D. om de tarwe in ’t vluchten mede te nemen, ofte, om sijns vaders huys te doen vluchten, als hy dese tarwe tot provisie soude hebben gedorscht.

18 Die alreets in de aentocht waren. siet ond. vers 33. ende ’t volgende cap.

12

Doe verscheen hem de Engel des HEEREN, ende seyde tot hem; De HEERE is met u, ghy strijtbare helt.

13

Maer Gideon seyde tot hem; ¹⁹ Och, mijn ²⁰ Heer; so de HEERE met ons is, waerom is ons dan dit alles ²¹ wedervaren? ende waer zijn alle sijne wonderen, die onse vaders ons vertelt hebben, seggende; Heeft ons de HEERE niet uyt Egypten opgevoert? doch nu heeft ons de HEERE verlaten, ende heeft ons in der Midianiten hant gegeven.

19 Van dese maniere van spreken, siet Gen. 43. op vers 20. Alsoo ond. vers 15.

20 Gideon bewijst hemburgerlicke eere, niet anders voor als noch wetende, ofte hy was een mensche, also hy in mans gedaente verscheen.

21 Hebr. heeft ons dit alles gevonden? D. getroffen, is ons overgekomen.

14

Doe ²² keerde sich de HEERE tot hem, ende seyde; ^b Gaet henen in ²³ dese uwe kracht, ende ghy sult Israël uyt der Midianiten hant verlossen: ²⁴ En heb ick u niet gesonden?

22 Ofte, de Heere sach hem aen, sach op hem: gevende hem met eenen bevel, ende noodige krachten, om Israel te verlossen, als volgt.

b 1.Sam. 12.11. Hebr. 11.32.

23 Die ghy nu van my ontfangt.

24 Immers ja, wil de Heere seggen: want ghy hoort my seggen: gaet, met belofte van eene goede uytkomste. Daerom twijffelt niet, ofte ghy sult het verrichten, daer toe ick u sende. Vergel. bov. cap. 4. op vers 6.

15

Ende hy seyde tot hem; ²⁵ Och, mijn Heer, ²⁶ waer mede sal ick Israël verlossen? Siet, mijn ²⁷ duysent is het armste in Manasse, ende ick ben de kleynste in mijns vaders huys.

25 Siet op vers 13.

26 Aldus vraegt hy, om van dese hooge ende sware beroepinge eenich naerder bescheyt ende volle versekeringe te bekomen. Verg. Luce 1.34.

27 Tot welcken ick gehoore: uyt Exod. 18.25. Deut. 1.15. blijckt, dat het volck in duysenden van Mose was afgedeylt, hebbende elck duysent sijnen Oversten, etc.

16

Ende de HEERE seyde tot hem; Om dat ick met u sal zijn, so sult ghy de Midianiten slaen, als eenen ²⁸ eenigen man.

28 Als oft ghy maer met eenen man te doen haddet: dat is, ghy sultse lichtelick verslaen.

17

Ende hy seyde tot hem; Indien ick nu genade gevonden hebbe in uwe oogen, so doet my een ²⁹ teecken, dat ghy ’t zijt, die met my spreeckt.

29 Om my te versekeren, dat ghy van Godt hier toe gesonden zijt, op dat ick dese beroepinge met een goede conscientie moge aennemen.

18

En wijckt doch niet van hier, tot dat ick tot u kome, ende mijn ³⁰ geschenck uytbrenge, ende u voorsette: ende hy seyde; Ick sal bijven, tot dat ghy wederkomet.

30 Alsnoch niet anders denkende, als dat het een mensch ende Propheet was, wil hy hem, nae de wijse der outvaderen, in der haest met spijse ende dranck onthalen. vers 22. wort hy eerst gewaer dat het een Engel was. Vergel. hier mede ond. cap. 13.15.

19

Ende Gideon ginck in, ende bereydde een geytenbocxken, ende ongesuerde [koecken] van een ³¹ Epha meels; het vleesch leyde hy in eenen korf, ende het sop dede hy in eenen pot: ende hy bracht ’et tot hem uyt, tot onder de eycke, ende sett ’et naeder.

31 Siet Exod. 16. op vers 36.

20

Doch de Engel Godts seyde tot hem; Neemt het vleesch, ende de ongesuerde [koecken], ende legtse op dien rotzsteen, ende ³² giet het sop uyt: ende hy dede alsoo.

32 Op het vleesch ende de koecken, om het mirakel te heerlicker ende klaerder te maken. Vergel. 1.Reg. 18.34.

21

Ende de Engel des HEEREN stack het uyterste van den staf uyt, die in sijne hant was, ende roerde het vleesch, ende de ongesuerde [koecken] aen: doe gincker ³³ vyer op uyt de rotze ende verteerde het vleesch, ende de ongesuerde [koecken]; ende de Engel des HEEREN bequam ³⁴ uyt sijne oogen.

33 Vergel. Levit. 9.24. 1.Reg. 18.38. 2.Chro. 7.1.

34 Verst. Seer haestichlick, ende onversiens alsoo, dat hy hem gantsch niet meer en sach: waer door hy verschrickt ende bevreest wert, als volgt.

22

Doe sach Gideon dat het een Engel des HEEREN was: ende Gideon seyde: Ach, Heere HEERE, ³⁵ daerom om dat ick eenen Engel des HEEREN gesien hebbe van ³⁶ aengesichte tot aengesichte.

35 T.w. sal ick moeten sterven. Gideon vreest, dat hy sal moeten sterven, van wegen dit gesichte: als blijckt uyt de woorden Godes in’t volgende vers vergel. ond. cap. 13.22. Gen. 16. op vers 13. ende 32.30. Exod. 33.20. Deut. 5.24, 26.

36 Vergel. Deut. 5. op vers 4.

23

Doch de HEERE seyde tot hem; Vrede zy u, vreest niet, ghy en sult niet sterven.

24

Doe bouwede Gideon aldaer den HEERE eenen altaer, ende noemde hem, ³⁷ de HEERE is vrede: hy is noch

37 Hebr. Iehovah Schalom. De sin is, de Heere is onse vrede, belooft, geeft ende sendt ons nu de vrede. Want ten 1. Is dese Engel, die de Heere Christus selfs was, onse vrede, ende de rechte vrede-vorst. Ies. 9.6. ende 53.5. Mich. 5.5. Luce 2.14. Actor. 10.36. Hebr. 7.2. Alsoo wort hy oock genaemt, de Heere onse gerechticheyt. Ier. 23.6. Ten 2. hadde hy hier Gideon sijne vrede toegeseyt, mitsgaders sijnen volcke vrede ende verlossinge van de Midianiten.

[fol. 113v]

tot op desen dach in Ophra der ³⁸ Abi-Ezriten.

38 Siet bov. op vers 11. ende vergel. ond. vers 34.

25

Ende het geschiedde in die selve nacht, dat de HEERE tot hem seyde; Neemt eenen varre van den ossen, die uwes vaders zijn, ³⁹ te weten, den tweeden varre, van ⁴⁰ seven jaren: ende breeckt af den altaer des Baals, die uwes vaders is, ende ⁴¹ houwt af den bosch, die daer by is.

39 And. ende den anderen, ofte, tweeden: verstaende dat Godt bevolen hebbe twee varren te nemen: maer dewijle in’t volgende alleen vermaent wort van dien seven jarigen, ende gantslick niets van eenen anderen bevolen, watmen met dien soude doen, wort de oversettinge, die in den text staet, van de meeste voor best gehouden.

40 Even soo out, ende soo veel jaren gemest zijnde, als Israels elende onder de Midianiten geduert hadde. Desen varre meentmen dat Ioas gehouden, ende gemest heeft, om nae de Afgodische wijse van dien tijt den Baal te offeren.

41 Godt wil, dat Gideon sijn beroep sal beginnen van de suyveringe des Godts-diensts.

26

Ende bouwt den HEERE, uwen Godt, eenen altaer, op de ⁴² hoochte deser ⁴³ sterckte, in eene ⁴⁴ bequame plaetse: ende neemt den tweeden varre, ende ⁴⁵ offert een brant-offer met het hout der hage, die ghy sult hebben afgehouwen.

42 Hebr. hooft.

43 Verst. Den rotzsteen, uyt welcken het vyer was uytgegaen, ende de spijse met het sop verteert hadde, vers 21. Sulcke rotzsteenen gebruyckten sy in tijt van noot voor eene sterckte ende toevlucht.

44 Ofte, ordentlick, geschicktelick. Heb. in, ofte, met ordeninge, schickinge, bequaemheyt. And. met eene lage[houts], om dat ordentlick te leggen onder den varre, ten brant-offer.

45 Dit was een besonder bevel des Heeren in desen tijt van verval: anders was het offeren ordinaerlick den Priesteren bevolen.

27

Doe nam Gideon tien mannen uyt sijne knechten, ende dede gelijck als de HEERE tot hem gesproken hadde: doch het geschiedde, dewijle hy sijns vaders huys, ende de mannen van die stadt vreesde, van het doen by dage, dat hy ’t dede by nachte.

28

Als nu de mannen van die stadt des morgens vroech opstonden; siet so was des Baals altaer om geworpen, ende de hage, die daer by was, afgehouwen: ende die tweede varre was op den gebouwden altaer geoffert.

29

So seyden sy, ⁴⁶ d’een tot den anderen; Wie heeft dit ⁴⁷ stuck gedaen? ende als sy ondersochten ende navraechden, so seydemen; Gideon, de soon van Ioas, heeft dit stuck gedaen.

46 Hebr. de man tot sijnen naesten.

47 Hebr. woort, dinck, sake: alsoo in’t volgende.

30

Doe seyden de mannen van die stadt tot Ioas; Brengt uwen sone uyt, dat hy sterve: om dat hy den altaer des Baals heeft omgeworpen, ende om dat hy de hage, die daer by was, afgehouwen heeft.

31

Ioas daer en tegen seyde tot alle, die by hem stonden; Sult ghy voor den Baal ⁴⁸ twisten? sult ghy hem verlossen? Die voor hem ⁴⁹ sal twisten, sal noch desen morgen gedoodt worden: indien hy een Godt is, hy twiste ⁵⁰ voor hem selven, om datmen sijnen altaer heeft omgeworpen.

48 Pleyten, rechten, alsoo in’t volgende.

49 D. Wie wijders sijne sake meer sal derven opnemen, ende daer voor spreken. Het schijnt, dat Ioas te vooren door menschelicke swackheyt des volcx boosheyt heeft toegegeven: maer nu door dese Godtlicke openbaringe gesterckt zijnde, recht daer tegen gaet.

50 Ofte, hy rechte tegen hem (Gideon) dat hy, etc.

32

Daerom noemde ⁵¹ hy hem te dien dage Ierubbaal, seggende: Baal ⁵² twiste tegen hem, om dat hy sijnen altaer heeft omgeworpen.

51 Ioas noemde sijnen sone Gideon, Ierubbaal, D. Baal twiste, ofte, sal twisten. Siet ond. cap. 7.1.

52 Ofte, sal twisten, rechten. Sommige meynen, dat het volck, als in Afgoderye versopen zijnde, verwacht hebbe, dat Baal desen Gideon op eene bysondere wijse straffen soude; maer het contrarie merckende, hem, als eenen helt Godes, te vyeriger gevolgt hebbe.

33

Alle Midianiten nu, ende Amalekiten, ende de kinderen van Oosten, waren t’samen vergadert: ende sy trocken ⁵³ over, ende legerden hen in het dal ⁵⁴ Iizreëls.

53 Over de Iordane. siet ond. 7. vers 24.

54 Zijnde gelegen in Issaschar aen d’andere zijde van ’t geberchte Gilboa, dat tusschen Manasse ende Issaschar was. Siet Iosua 19.18. eyndigende westwaert by de stadt Iizreël. Een ander Iizreël wasser in Iuda, Ios. 15.56.

34

Doe ⁵⁵ tooch de Geest des HEEREN Gideon aen: ende hy ⁵⁶ blies met de basuyne, ende de ⁵⁷ Abi-Ezriters werden achter hem by een geroepen.

55 Ofte, bekleedde hem, T.w. met alsucke gaven van wijsheyt, yver, kloeckmoedicheyt, ende dapperheyt, als de Geest des Heeren wiste, hem tot dit werck, als wapenen, van nooden te zijn. Siet dese maniere van spreken oock 1.Chron. 12.18. 2.Chron. 24.20. Luce 24.49. Rom. 13.14. Ende vergel. Gal. 3.27. Ephes. 4.24. Col. 3.12.

56 D. lietse blasen: als bov. cap. 3.27.

57 Hebr. Abi-Ezer, D. die van dat geslachte Gideons ende sijns vaders Ioas waren, (bov. vers 11.) werden by een geroepen, ende vergaderden sich by hem, om hem te volgen. Alsoo in’t volgende.

35

Oock sondt hy boden in ⁵⁸ gantsch Manasse, ende die werden oock achter hem by een geroepen: desgelijcx sondt hy boden in ⁵⁹ Aser, ende in Zebulon, ende in Naphtali, ende sy quamen op hen te gemoet,

58 Om dat de halve stam aen dese, ende d’andere helft aen d’ andere zijde der Iordane woonde.

59 Dese drie stammen waren naest ende aen malkandere gelegen, tegen ’t noorden ende aen de zee. In Issaschar, liggende tusschen Manasse ende Zebulon, was het gantsche heyrleger des vyants, als bov. vers 33.

36

Ende Gideon ⁶⁰ seyde tot Godt: Indien ghy Israël door mijne hant sult verlossen, gelijck als ghy gesproken hebt:

60 And. Gideon hadde geseyt, meynende, dat dit al te vooren geschiet zy, eer Gideon sich opmaeckte tegen de Midianiten: ende dat het hier verhaelt wort als een reden, waer door Gideon ten vollen in sijn geloove gesterckt zijnde, de beroepinge met yver heeft aengenomen ende uytgevoert. ’T is aenmerckelick, dat Godt Gideon sijn versoeck sonder enige berispinge heeft toegestaen, waer uyt, als oock uyt de maniere sijnes begeerens, blijckt, dat hy ’t niet uyt wantrouwe ende ongelove, maer ootmoedichlick tot versterckinge sijns geloofs begeert heeft.

37

Siet ick sal een wollen vlies op den ⁶¹ vloer leggen: indiender dauw op het vlies alleen sal zijn, ende droochte op de ⁶² gantsche aerde, so sal ick weten, dat ghy Israël door mijne hant sult verlossen, gelijck als ghy gesproken hebt.

61 Ofte, gront, erve, werf: verstaet eene effene, onbetimmerde plaetse, die buyten huys onder de opene lucht was.

62 Verst. De andere aerde daer ontrent: ende alsoo ond. vers 39.

38

Ende het geschiedde alsoo: want hy stont des anderen daechs vroech op, ende druckte het vlies uyt: ende hy wrong den dauw uyt het vlies, eene schale vol waters.

39

Ende Gideon seyde tot Godt; ^c Uwe toorn en ontsteke niet tegen my, dat ick alleenlick ditmael spreke: laet my doch alleenlick ditmael met den vliese versoecken; daer zy doch droochte op het vlies alleen, ende op de gantsche aerde zy dauw.

c Genes. 18.32.

40

Ende Godt dede alsoo in de selve nacht: want de droochte was op het vlies alleen, ende op de gantsche aerde was dauw.