Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ij. Capittel.

Lof-sanck Hannae, in welcken sy de weldadicheyt des Heeren roemt, soo in ’t gemeen, als in ’t besonder, vers 1, etc. Dreygende de hoochmoedige met een eyndelick verderf, 3. De moetwillige boosheyt der sonen Eli wort verhaelt, 12. ende ter contrarie hoewel sich Samuel in sijnen dienst gequeten heeft, 18. Hanna baert meer kinderen, 21. Eli berispt wel sijne sonen over hare boose stucken, maer niet met sulcke gestrengicheyt alst behoorde, 22. De Heere laet door eenen Prophete Eli aenzeggen, dat hy met sijn gantsche huys jammerlick soude om-komen, 27.

1

DOe badt Hanna ende seyde: ^a Mijn herte springt op van vreuchde ¹ inden HEERE, ² mijn hoorn is verhoocht inden HEERE: ³ mijn mont is wijt opgedaen over mijne vyanden, ⁴ want ick verheuge my ⁵ in u heyl.

a Luce 1.46.

1 T.w. Dewijle hy my dese groote weldaet bewesen heeft, dat hy my desen sone gegeven heeft.

2 D. ick hebbe als een nieuwe kracht van den Heere ontfangen, ick ben nu wel gemoet ende onvertsaegt. het is een gelijckenisse genomen van de gehoornde beesten, die hare meeste sterckte, ende oock haer verciersel in de hoornen hebben. siet Psal. 92.11.

3 Als of sy seyde, nu my de Heere desen sone gegeven heeft, nu darf ick met openen monde spreken tegen mijne vyanden, insonderheyt tegen Peninna, hare kinderen, ende vrienden, die my mijne onvruchtbaerheyt verweten hebben.

4 And. want ghy hebt my verheucht mits u heyl.

5 D. in de gelucksalicheyt, die ghy my gedaen hebt, ô Heere.

2

Daer en is niemant heylich gelijck de HEERE, want ^b daer en is niemant dan ghy, ende ⁶ daer en is geen ⁷ rotzsteen, gelijck onse Godt.

b Deut. 3.24. Psal. 86.8.

6 D. daer en is niemant daermen sich sekerlick op verlaten mach, dan op u, Heere, siet Deut. 32.4.

7 De stercke Godt wort oock een steenrotze genoemt, Deut. 32.15. ende elders meer.

3

En maecktet niet te veel dat ⁸ ghy hooge, hooge soudet spreken, dat yet ⁹ hardts uyt uwen monde soude gaen: want de Heere is een Godt ¹⁰ der wetenschappen, ende ¹¹ sijne daden, zijn recht gedaen.

8 Hanna spreeckt hier Peninna aen (siet bov. c. 1. versen 6, 7.) mitsgaders alle trotse, vermetene menschen.

9 Ofte, het oude. D. gelijck ghy voor desen pleecht te doen.

10 D. van alle, ofte groote wetenschap. Vergel. Prov. 1.20. met d’aenteeck.

11 Vergel. Ezech. 18.25. And. de daden, ofte, wercken, worden van hem bestiert, ofte, gewogen. sommige aldus: en zijn sijne wercken [niet] recht gemaeckt?

4

De boge der stercken is ¹² gebroken: ende die ¹³ struyckelden zijn met sterckte omgordet.

12 Hebr. de bogen zijn gebroken. Siet gelijcke veranderinge van getal Iob 29.10. And. de stercke [met] den boge zijn gebroken.

13 T.w. soo uyt swackheyt des lichaems, als uyt kleynmoedicheyt.

5

Die ^c versadicht waren ¹⁴ hebben haer verhuert om broot, ende die ¹⁵ hongerich waren ¹⁶ en zijn ’t niet meer: tot dat de onvruchtbare ¹⁷ seven heeft gebaert, ende die veel kinderen hadde, ¹⁸ krachteloos is geworden.

c Psal. 34.11. Thren. 5.6. Luce 1.53.

14 D. sy zijn soo arm geworden, dat sy haer hebben moeten verhueren, op dat sy den kost krygen mochten.

15 Vergel. Iob 18. op vers 12.

16 Hebr. hebben opgehouden. T.w. te zijn. ofte, hongerich te zijn.

17 D. vele, als Ruth 4.15. siet ond. vers 21.

18 T.w. Om kinderen te ontfangen ende te baren.

6

De ^d HEERE ¹⁹ doodet ende ²⁰ maeckt levendich: ²¹ Hy doet ter ²² helle nederdalen, ende hy doet [weder] opkomen.

d Deut. 32.39. Ezech. 37.11, 12, etc.

19 D. Hy sendt den menschen groote benautheyt ende elenden toe, die met de doot te vergelijcken zijn.

20 D. hy verlost de treurige wederom uyt hare benauwtheyt ende angst.

21 D. Hy brengt in de uyterste verachtinge ende smaet.

22 Dat is, in de uyterste benautheyt. Siet Genes. 37. op vers 57.

7

De HEERE maeckt arm ende maeckt rijck, hy vernedert, oock verhoogt hy.

8

^e Hy verheft den geringen uyt den stof, [ende] den nootdurftigen verhoocht hy ²³ uyt den dreck, om te doen sitten by de Vorsten, dat hyse den stoel der eere doe be-erven: ^f want de gront-vesten des aerdrijcx

e Iob 36.15. Psal. 113.7, 8. Luce 1.52.

23 Ofte, uyt den misthoop.

f Psal. 42.2. ende 102.25. ende 104.5.

[fol. 125v]

zijn des HEEREN, ende hy heeft de werelt daer op gesett.

9

Hy sal de voeten sijner gunst-genooten bewaren, maer de godtloose ²⁴ sullen swijgen in duysternisse: want een man en vermach niet door kracht.

24 Ofte, sullen uytgeroeyt worden. [ende geworpen] in de duysternisse.

10

Die met den HEERE twisten, sullen verplettert werden; ^g hy sal in den Hemel over hen donderen: de HEERE sal ²⁵ de eynden der aerde richten, ende sal ²⁶ sijnen ^h Koninck sterckte geven, ende den hoorn ²⁷ sijnes gesalfden verhoogen.

g 1.Sam. 7.10.

25 D. oock die, die aen de uyterste eynden der werelt zijn.

26 T.w. Christo, den welcken hy heeft verordineert, ende den welcken hy ter bestemder tijdt senden sal.

h Psal. 2.6. ende 89.25.

27 D. Christi. Siet Psal. 2.2.

11

Daerna ginck Elkana nae Rama in sijn huys, maer de jongelinck was den HEERE dienende voor het aenschijn des Priesters Eli.

12

Doch de sonen Eli waren ²⁸ kinderen Belials: sy en kenden den HEERE niet.

28 Siet Deut. 13. vers 13.

13

Want ²⁹ de wijse dier Priesteren met den volcke was, dat, [wanneer] yemant een offerhande ³⁰ offerde, des Priesters jonge quam, dewijle het vleesch koockte, met eenen drye-tandigen krauwel in sijne hant,

29 Hebr. Misphat, het recht, welck woort een gewoonte ofte gebruyck somtijdts beteeckent, niet alleen een goet ende pryselick, maer oock een quaet ende misprijselick gebruyck, ofte wijse.

30 D. brachte om geoffert te worden. alsoo vers 15.

14

Ende sloech inde teyle, of in den ketel, of inde panne, of in den pot, ³¹ al wat de krauwel optrock, dat nam de Priester ³² voor hem: alsoo deden sy ³³ allen den Israëliten die daer te Silo quamen.

31 Godt hadde de Priesteren sekere deelen of stucken der beesten, die geoffert wierden, tot hare spijse gegeven: T.w. de borst, ende de rechter schouder, Exod. 29.27, 28. ende Levit. 7.21, 32, 33. maer sy en mochten niet nemen wat haer beliefde, of wat de gaffel haer gaf: oock moste het deel ’t welck de Priesteren toequam, eerst voor den Heere opgeheven ende beweecht worden, Lev. 7.34.

32 Ofte, daermede, T.w. met de crauwel.

33 Hebr. al Israël.

15

Oock eer sy het vet ³⁴ aenstaken, quam des Priesters jonge, ende seyde tot den man, die offerde, Geeft dat vleesch om te braden voor den Priester: want ³⁵ hy en sal geen gekoockt vleesch van u nemen, maer ³⁶ raeuw.

34 Siet Levit. 3.3, etc.

35 Nochtans nam de Priester oock wel gekoockt vleesch, als te sien is vers 13. hier wort te kennen gegeven, dat hy liever rauw vleesch hadde, dan gekoockt.

36 Hebr. levendich.

16

Wanneer nu die man tot hem seyde, Sy sullen dat vet als heden gantschelick ³⁷ aensteken, so neemt dan voor u gelijck alst uwe ziele lusten sal: so seyde hy tot hem, Nu sult ghy het immers geven, ende so niet, ick sal ’t met gewelt nemen.

37 Hebr. aenstekende aensteken.

17

Also was de sonde ³⁸ deser jongelingen seer groot voor het aengesichte des HEEREN: want ³⁹ de lieden verachteden het spijs-offer des HEEREN.

38 T.w. der sonen Eli.

39 Hy wil seggen, als het volck sach dat de sonen Eli de offerhanden soo schandelick misbruyckten tot hare wel-lusten, so wierden sy daer door afgekeert van den Godts-dienst, also dat sy niet meer spijs-offeren tot den Heere en brachten.

18

Doch Samuel diende voor het aengesichte des HEEREN, zijnde een jongelinck, omgordet met den linnen ⁴⁰ lijfrock.

40 Hebr. Ephod. Vergel. 2.Sam. 6.14.

19

Ende sijne moeder maeckte hem eenen kleynen rock, ende brachte hem dien ⁴¹ van jaer tot jaer, als sy opquam met haren man, om het ⁴² jaerlicksche offer te offeren.

41 Hebr. van dagen tot dagen.

42 Hebr. het offer der dagen.

20

⁴³ Ende Eli segende Elkana ende sijne huysvrouwe, ende seyde, De HEERE geve u ⁴⁴ zaet uyt dese vrouwe ⁴⁵ voor de bede die ⁴⁶ sy den HEERE afgebeden heeft: ende sy gingen na ⁴⁷ sijne plaetse.

43 D. hy als Hooge-priester hadde haer veel gelucks gewenscht.

44 D. kinderen.

45 D. voor den afgebedenen, ende nu Gode gegevenen sone.

46 Hebr. hy. siet diergelijcke verwisselinge van het vrouwelick ende mannelick geslachte Genes. 6.1. Exo. 31.14. Lev. 2.8. 1.Sam. 25.27. 2.Reg. 3.26. Hos. 14.7. Ruth 1.8, 9, 11, 19, 22. And. diemen den HEERE afgebeden heeft, ofte, die men voor den HEERE gebeden, ofte, begeert heeft. Het is als of hy seyde, Sy en heeft desen sone niet voor haer selven, ofte tot haer voordeel begeert ende den Heere afgebeden: maer op dat sy den selven den Heere soude toe-eygenen tot sijnen dienste.

47 T.w. nae Elkanae plaetse.

21

Want de HEERE ⁴⁸ besocht Hanna, ende sy wert bevrucht, ende ⁴⁹ baerde drye sonen ende twee dochteren, ende de jongelinck Samuel ⁵⁰ wert groot ⁵¹ by den HEERE.

48 Bevestigende den segen van Eli, dien sy vertrouwt hadden, dat de Heere volbrengen soude.

49 Welverstaende tot verscheydene drachten.

50 Verstaet dit van den wasdom des lichaems in grootte, ende der ziele in wijsheyt ende kennisse. Siet Luce 1.80. ende 2.40, 52.

51 And. voor, of, met den Heere.

22

Doch Eli was seer out, ende hoorde al wat sijne sonen aen gantsch Israël deden, ende dat sy sliepen by de wijven, die ⁵² met hoopen t’ samen quamen ⁵³ aen de deure der Tente der t’samenkomste.

52 Siet de aenteeck. op Exod. 38.8.

53 D. Tot voor de Tente, want in de Tente en mochten sy niet komen.

23

Ende hy seyde tot hen, Waerom doet ghy alsulcke dingen, dat ick dese uwe boose stucken hoore van desen gantschen volcke?

24

⁵⁴ Niet mijne sonen: want dit en is geen goet geruchte, dat ick hoore, ghy maeckt dat het volck des HEEREN ⁵⁵ overtreedt.

54 D. ’t en betaemt u niet alsoo te handelen.

55 T.w. Het bevel des offers. Siet bov. vers 17.

25

Wanneer ⁵⁶ een mensche tegen een mensche sondigt, so sullen de ⁵⁷ goden hem oordeelen, maer wanneer een mensche tegen den HEERE ⁵⁸ sondigt, wie sal voor hem bidden? doch sy en hoorden de stemme hares vaders niet, ⁵⁹ want de HEERE wildese dooden.

56 Hebr. een man.

57 And. de Overicheyt, de Richters. siet Exod. 21.6. ende de aenteeck. aldaer.

58 T.w. opsettelick, ende met moetwillicheyt.

59 Daerom en gaf haer de Heere de genade niet, dat sy haer bekeerden, maer hy heeftse meer ende meer verlaten, ende heeftse rechtveerdelick overgegeven in eenen verkeerden sin, ten verderve.

26

ⁱ Ende de jongelinck Samuel ⁶⁰ nam toe, ende wert groot ende ⁶¹ aengenaem beyde by den HEERE, ende oock by de menschen.

i Luce 2.52.

60 Hebr. ginck. Vergel. Gen. 26.13. met d’aenteeck.

61 Hebr. goet.

27

Ende daer quam ⁶² een man Godes tot Eli, ende seyde tot hem, Soo seyt de HEERE, ⁶³ Hebbe ick my niet klaerlick geopenbaert den huyse ⁶⁴ uwes vaders, ^k doe ⁶⁵ sy in Egypten waren, in het ⁶⁶ huys van Pharao?

62 D. een Prophete des Heeren, als 2.Pet. 1.21. ende 1.Timot. 6.11. ende 2.Timot. 3.17. wie dese Prophete geweest zy is ons onbekent. Siet d’aenteeck. Iud. 13. op vers 6.

63 Ofte, ben ick niet, etc. Hebr. openbarende geopenbaert.

64 T.w. Aarons, van welcken Eli afkomstich was door Ithamar.

k Actor. 7.25. etc.

65 T.w. De kinderen Israels.

66 D. Doe sy noch waren onder de heerschappye ende tyrannye van Pharao.

28

Ende ick hebbe ⁶⁷ hem uyt alle stammen Israëls my ten Priester verkooren, om te offeren op mijnen altaer, om het reuck-werck aen te steken, om den Ephod voor mijn aengesichte te dragen: ende ^l hebbe den huyse uwes vaders gegeven ⁶⁸ alle de vyer-offeren der kinderen Israëls.

67 T.w. Aaron.

l Levit. 10.14.

68 Verstaet alle de stucken van de beesten, die in de offeren, op den Altaer niet en mosten verbrant worden. siet Levit. 7.34. ende Num. 18.18.

29

Waerom slaet ⁶⁹ ghylieden ^m achter uyt tegen mijn slacht-offer, ende mijn spijs-offer, welck ick geboden hebbe in de ⁷⁰ wooninge? ende ⁷¹ eert uwe sonen meer dan my, dat ⁷² ghylieden u mestet van het voorneemste aller spijsofferen mijnes volcx Israël?

69 T.w. ghy Eli, ende uwe sonen.

m Deut. 32.15.

70 D. Tabernakel, ’t welck Godes wooninge was.

71 Den selven meer respect toe-dragende dan my, want ghy en durftse niet eens vertoornen, noch te dege berispen, veel min straffen nae behooren, of van het Priesterdom afsetten, gelijck hare snoode boeve-stucken dat wel verdient hebben.

72 T.w. Ghy Eli so wel als uwe sonen.

30

Daerom spreeckt de HEERE de Godt Israëls, ⁷³ Ick hadde ⁷⁴ wel klaerlick geseyt, U ⁿ huys ende uwes vaders huys souden ⁷⁵ voor mijn aengesicht wandelen tot in eeuwicheyt: maer nu spreeckt de HEERE, ⁷⁶ Dat zy verre van my, want die my eeren, sal ick eeren, maer die my versmaden, ⁷⁷ sullen licht geachtt worden.

73 T.w. Doe ick het Priesterlick ampt in uwes Vaders huys hebbe ingestelt.

74 Hebr. Ick hadde seggende geseyt.

n Exod. 28.43. ende 29.9.

75 D. Het Priesterdom bedienen: verstaet hier by, Indien sy in mijne geboden souden wandelen.

76 T.w. van wegen uwe ongehoorsaemheyt.

77 Hebr. sullen licht worden.

31

Siet de dagen komen, ⁷⁸ dat ick uwen arm sal afhouwen, ende den arm van uwes vaders huys: datter geen out man in uwen huyse wesen sal.

78 D. Ick sal u berooven van uwe sterckte. T.w. van uwe kinderen ende het Priesterlicke ampt, want doe het Hooge-priester-ampt van Eli ende de sijne genomen was, so en vermochten sy gantsch niet. siet ond. vers 36. het woort Arm, voor sterckte, wort oock gebruyckt Iob 22.9. Psal. 37.17. ende elders meer.

32

Ende ghy sult aenschouwen ⁷⁹ de benautheyt der wooninge [Godts] in ⁸⁰ plaetse van al ’t goede dat hy Israël soude gedaen hebben: ende daer en sal tot geenen dage een out man in uwen huyse zijn.

79 Van de wechvoeringe der Arke uyt den Tabernakel, ofte wooninge, de nederlage Israels, ende de gevanckenisse der Arke, siet ond. c. 4. vers 11. And. ghy sult een tegenpartye in de wooninge sien. Ghy, D. uwe nakomelingen (want Eli is sijn leven lanck Priester gebleven) maer nader hant salder een ander (de uwe uytgestooten zijnde) in de plaetse der selver gestelt worden. Siet 1.Reg. 2.27.

80 And. In alles waer mede hy Israël goet gedaen soude hebben.

33

⁸¹ Doch de man dien ick ⁸² u niet en sal uytroeyen van mijnen altaer, ⁸³ soude zijn om uwe oogen te verteeren, ende om uwe ziele te bedroeven: ende ⁸⁴ al de menichte uwes huyses sal sterven, ⁸⁵ mannen geworden zijnde.

81 D. die aen den dienst des Altaers blijven sal.

82 D. van den uwen.

83 D. waert dat ghy dan noch leefdet, ende alle dese dingen saecht, ghy soudet uwe oogen uyt schreyen. Dit kan verstaen worden van het jammerlick vermoorden der Priesteren te Nobe, 1.Sam. 22.18. ofte oock wel van de schandelicke af-settinge Abjathars, 1.Reg. 2.26. daer de eerste woorden deses vers oock wel op-passen.

84 D. meest al.

85 D. in het beste van haer leven.

34

Dit nu sal u een teecken zijn, ’twelck over uwe beyde sonen, over ⁸⁶ Hophni ende Pinehas komen sal: op eenen dach sullen sy beyde sterven.

86 Siet de vervullinge hier van ond. cap. 4.11.

35

Ende ick sal my ⁸⁷ eenen getrouwen

87 T.w. Zadok, die van den geslachte Eleazars was. Siet de vervullinge, 1.Chron. 29.22.

[fol. 126r]

Priester verwecken, die sal doen gelijck als ⁸⁸ in mijn herte, ende in mijne ziele zijn sal: dien sal ick een ⁸⁹ bestandich huys bouwen, ende ⁹⁰ hy sal ⁹¹ altijt voor het aengesichte ⁹² mijnes gesalfden ⁹³ wandelen.

88 D. gelijck als my behaecht.

89 Hebr. een getrouwe huys. In Zadoks geslachte is het Hooge-priester-ampt lange gebleven, achtervolgens ’t gene dat Godt Pinehas den sone Eleazars belooft heeft, Num. 25.13.

90 Verstaet hier by, ende sijne nae-komelingen.

91 Hebr. alle de dagen, T.w. sijnes levens.

92 Dat is, voor den Coninck dien ick verkiesen sal, die oock een voorbeelt sal zijn van Christo, dien ick tot eenen Coninck over Zion mijnen heyligen berch gesalft hebbe.

93 D. Het Priester-ampt bedienen, als vers 30.

36

Ende het sal geschieden, dat al die van uwen huyse sal overich zijn: ⁹⁴ sal komen, om sich voor ⁹⁵ hem neder te buygen voor een stucxken gelts, ende een bolle broots, ende sal seggen, Neemt my doch aen tot eenige Priesterlicke bedieninge, dat ick een bete broots moge eten.

94 Siet de vervullinge, 1.Reg. 2.26. ende 2.Reg. 23.9. Siet oock merck-teeckenen hier van Ezech. 44.14.

95 T.w. voor Zadok, ende sijne nakomelingen.