Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xiij. Capittel.

Een Propheet van Iuda propheteert tegen den Altaer te Bethel, vers 1, etc. de Prophetie wort door mirakelen bevesticht, 3. de Propheet genoodt zijnde van Ierobeam, om met hem te eten, is weygerich, ende vertreckt, 7. een out Propheet verleydt hem, dat hy wederkeert, 11. hy wort daer over van Godt door den ouden Prophete bestraft, 20. ende vermoort van eenen Leeuw, 23. de oude Propheet dat vernemende, begraeft hem, 25. ende bevesticht sijne Prophetie, 31. Ierobeams hartneckicheyt, 33.

1

Ende siet ¹ een man Godts quam uyt Iuda, ² door het woort des HEEREN, tot Bethel: ende Ierobeam stont by den Altaer, ³ om te roocken.

1 Siet van dese benaminge Iud. 13.6

2 D. door het bevel des Heeren, alsoo in’t volg. vers ofte, met het woort des Heeren, dat is, met sekeren last, dien hy den Coninck Ierobeam aendienen moeste.

3 Vergel. bov. c. 12. versen 32, ende 33. ende de aenteeck. daer op. item ond. vers 4.

2

Ende hy riep tegen den altaer door het woort des HEEREN, ende seyde, ⁴ Altaer, altaer, soo seyt de HEERE: ^a Siet een soon sal den huyse Davids ⁵ geboren worden, wiens naem sal zijn Iosia, ⁶ die sal op u offeren de Priesters der hoochten, die op u roocken, ende men sal menschen beenen op u verbranden.

4 Hy spreeckt den Altaer toe, om dat de Coninck tot dese, ende dergelijcke vermaningen geen gehoor en gaf. Hier en tusschen de geheele uyterlicke afgoden-dienst wort gedreygt door het woort Altaer, het welcke somtijts voor den geheelen uytwendigen Godes-dienst genomen wort, als Ies. 19.19. 1.Cor. 9.13.

a 2.Reg. 23.15, 16, 17, etc.

5 Te weten, ontrent 330 jaren na desen.

6 Waer door den Altaer verontreynicht, ende de Priesteren, die daer op offerden, gestraft souden worden. Siet de vervullinge hier van, 2.Reg. 23.15. etc.

3

Ende hy ⁷ gaf ten selven dage een wonderteecken, seggende: Dit is dat wonderteecken, daer van de HEERE gesproken heeft: siet den altaer sal ⁸ van een gescheurt, ende de assche die daer op is, afgestort worden.

7 D. hy verklaerde datter dadelick een wonder geschieden soude, tot bevestinge van ’t gene hy voorseyde. Alsoo ond. vers 5. ende soo spreect oock Moses Deuter. 18. vers 1.

8 T.w. van selfs, sonder dat eenich mensche sijne hant daer toe brengen sal.

4

Het geschiedde nu als de Coninck het woort van den man Godts hoorde, ’twelck hy tegen den altaer te Bethel geroepen hadde, dat Ierobeam sijne ⁹ hant van op den altaer uytstreckte, seggende; Grijpet hem: maer sijne hant, die hy tegen ¹⁰ hem uytgestreckt hadde, verdorde, dat hyse niet weder tot sich trecken konde.

9 Daer mede hy over, ende ontrent de Altaer met offeren, ende roocken besich was.

10 Hy meynt den man Godts, die den Altaer gedreygt hadde.

5

Ende de altaer wert van een gescheurt, ende de assche vanden altaer afgestort, nae dat wonderteecken, dat de man Godts gegeven hadde, door het woort des HEEREN.

6

Doe ¹¹ antwoordde de Coninck, ende seyde tot den man Godts; ^b Aenbidt doch het aengesicht des HEEREN uwes Godts eernstelick, ende bidt voor my dat mijne hant weder tot my kome: Doe badt de man Godts het aengesicht des HEEREN eernstelick, ende de hant des Conincks quam weder tot hem, ende wert gelijck te vooren.

11 Antwoorden heet hier, eene reden, ofte, aensprake beginnen. Siet Iud. 18. op vers 14.

b Exod. 8.8. ende 9.28. ende 10.17. Num. 21.7. Actor. 8.23.

7

Ende de Coninck sprack tot den man Godts: komt met my nae huys, ende ¹² sterckt [u], ende ick sal u een geschenck geven.

12 Het Hebr. woort beteeckent eygentl. ondersteunen. ’t welcke hier soo veel is, als den lichame door nuttinge van spijse ende dranck, nieuwe sterckte toebrengen. Vergel. Genes. 18.5. Iud. 13.5, 8. ende Psal. 104.15.

8

Maer de man Godts seyde tot den Coninck; ^c Al ¹³ gaeft ghy my de helft van u huys, so en soude ick niet met u gaen: nochte ick en soude in ¹⁴ dese plaetse geen ¹⁵ broot eten, nochte water drincken.

c Num. 32.18.

13 Gelijcke maniere van spreken gebruyckt Bileam Num. 22.18. maer niet met een oprecht herte.

14 D. hier te Bethel: alsoo ond. vers 16.

15 Dat is, geene spijse, nochte dranck nutten: alsoo ond. versen 9, 16, 17, etc. Vergelijckt 1.Sam. 30.11. 2.Reg. 22,23.

[fol. 163r]

9

Want ¹⁶ soo heeft my de HEERE geboden door sijn woort, seggende: ¹⁷ Ghy en sult geen broot eten, nochte water drincken: ende ghy en sult niet wederkeeren door den wech, dien ghy gegaen zijt.

16 Hebr. soo heeft hy my geboden door het woort des HEEREN. Dat is, alsoo heeft hy, te weten, de Heere, my geboden door sijn woort. Siet gelijcke maniere van spreken, Gen. 1.27. ende 5.1. ende de aenteeck.

17 N. te Bethel. Vergel. het laetst-voorgaende versken. want dit verbodt, gelijck het personeel was, alsoo was het oock te verstaen ten aensien van de plaetse, tot de welcke hy gesonden was, ende sonder twijffel van den tijt deser uytsendinge.

10

Ende hy ginck door eenen anderen wech: ende en keerde niet weder door den wech, door welcken hy tot Bethel gekomen was.

11

Een ¹⁸ out Propheet nu woonde te Bethel: ende sijn soon quam, ende vertelde hem alle het werck dat de man Godts te dien dage in Bethel gedaen hadde, met de woorden die hy tot den Coninck gesproken hadde; dese vertelden ¹⁹ sy oock haren vader.

18 In dagen, ende misschien oock in ampte, doch hier in niet altijt vroom, ende getrouw, want hoewel hy de gave der Prophetie, ende eenige vreese Godts gehadt heeft, ende een liefhebber der ware Propheten schijnt geweest te zijn, gelijck af te nemen is uyt het gene hier na verhaelt wort versen 20, 21, 22, 26, 27, 29, 30, 31, 32. nochtans wort hy hier bevonden in leugentale, ende valscheyt, vers 18. waer door hy den vroomen Propheet bedrogen, ende in ’t lijden gebracht heeft, vers 24.

19 N. de voor-gemelte soon met sijne broederen, die sijn verhael met hare toestemminge bevestichden.

12

Ende haer vader sprack tot hen: Wat wech is hy getogen? ende sijne sonen hadden den wech ²⁰ gesien welcken de man Godts was getogen, die uyt Iuda gekomen was.

20 D. sy hadden gelet, ofte vernomen wat wech hy ingegaen was, vertreckende van Bethel, ende gaven haren vader dat te kennen.

13

Doe seyde hy tot sijne sonen: Sadelt my den esel: ende sy sadelden hem den esel, ende hy reedt daer op.

14

Ende hy tooch den man Godts nae, ende vondt hem sittende onder een ²¹ eycke: ende hy seyde tot hem; Zijt ghy de man Godts, die uyt Iuda gekomen zijt? ende hy seyde, Ick ben ’t.

21 Hier schijnt de Propheet gerust te hebben uyt vermoeytheyt, met honger vereenigt.

15

Doe seyde hy tot hem; Komt met my nae huys; ende eet broot.

16

Doch hy seyde: Ick en kan niet met u wederkeeren, noch met u inkomen: ick en sal oock geen broot eten, noch met u water drincken in ²² dese plaetse.

22 T.w. Bethel, als bov. vers 8.

17

Want ²³ een woort is tot my [geschiet] door het woort des HEEREN: Ghy en sult aldaer noch broot eten, noch water drincken: ghy en sult niet wederkeeren gaende door den wech, door den welcken ghy gegaen zijt.

23 D. een bevel, ende last is my gegeven, door de aensprake des Heeren.

18

Ende hy seyde tot hem; ^d Ick ben oock een Propheet, gelijck ²⁴ ghy, ende een Engel heeft tot my gesproken door het woort des HEEREN, seggende; Brengt hem weder met u in u huys dat hy broot ete, ende water drincke: [doch] hy looch hem.

d Galat. 1.8.

24 Dese oude Propheet sondigt hier driesins. 1. om dat hy Godt tegens hem selven stelt. 2. om dat hy den Propheet van Iuda niet toe en laet het bevel hem van den Heere gegeven, te volbrengen. 3. om dat hy eene valsche openbaringe, ofte aensprake voort-brengt.

19

Ende ²⁵ hy keerde met hem wederom, ende at broot in sijn huys, ende dronck water.

25 Hier sondigt oock dese Propheet, verlatende het ware woort Godts, daer van hy seker was, ende aennemende het valsche, daer van hy niet seker en konde wesen.

20

Ende het geschiedde als sy aende tafel saten, dat het woort des HEEREN ²⁶ geschiedde tot den ²⁷ Propheet, die ²⁸ hem ²⁹ hadde doen wederkeeren.

26 T.w. inwendelick door openbaringe aen sijn gemoet.

27 Verst. den ouden Propheet, die te Bethel woonde. Ende men kan hier uyt af nemen, dat Godt desen oock als een Propheet gebruyckte.

28 Te weten, den Propheet van Iuda.

29 Namelick, van de plaetse, daer hy hem op den wech gevonden hadde, tot de stadt Bethel.

21

Ende hy ³⁰ riep tot den man Godts, die uyt Iuda gecomen was, seggende; Soo seydt de HEERE: Daerom dat ghy den ³¹ mont des HEEREN zijt wederspannich geweest, ende niet gehouden en hebt het gebodt, dat u de HEERE uwe Godt geboden hadde:

30 D. hy sprack hem toe, met eene luyde, klare, ende seer versekerde stemme.

31 D. het gebodt des HEEREN, hier te vooren uytgedruckt versen 9, ende 17, ende in ’t volgende 22 vers wederom vernieuwt.

22

Maer zijt wedergekeert, ende hebt broot gegeten, ende water gedroncken ter plaetse, daer van hy tot u gesproken hadde, Ghy en sult geen broot eten, noch water drincken; ³² so en sal u doode lichaem in uwer vaderen graf niet komen.

32 Het welcke voor een straffe geoordeelt wort, niet om dat de plaetse der begravenisse den afgestorvenen yets goets, ofte quaets doen kan, maer om dat de gene, die tot de ordinarie plaetse harer begravenisse niet geraken en konnen, gemeynelick meer ongemacks hebben eerse sterven, ende min burgerlicke eere, alsse begraven worden, ende sommige eenich openbaer quaet gedaen hebben in haer leven. Siet ond. 14. vers 13. Ies. 14.19, 20. Ierem. 22.19. ende 26.24.

23

Ende het geschiedde na dat ³³ hy broot gegeten, ende na dat hy gedroncken hadde; dat ³⁴ hy hem den esel sadelde, [te weten] den Propheet, dien hy hadde doen wederkeeren.

33 N. De man Godts, die van Iuda gekomen was.

34 N. De oude Propheet van Bethel: het welcke hy gedaen heeft, ofte door sijne sonen, ofte, door hem selven, om door dese bediensticheyt, (gelijck sommige meynen) te bewijsen de leetschap die hy hadde van het quaet dat hy den Propheet van Iuda gedaen hadde, wenschende in sijne vrientschap noch te mogen blijven.

24

So tooch hy henen, ^e ende een leeuw ³⁵ vondt hem op den wech, ende doodde hem: ende sijn doode lichaem lach geworpen op den wech, ende de esel ³⁶ stont daer by, oock ³⁷ stont de leeuw by het doode lichaem.

e 1.Reg. 20.36.

35 D. ontmoette hem.

36 Als door de hant der goddelicker voorsichticheyt daer gehouden, om het doode lichaem ter begravenisse te dragen.

37 Niet als een roofdier, om dat te verslinden, maer als eene wacht, om dat ter begravenisse te bewaren.

25

Ende siet, daer gingen lieden voorby, ende sagen het doode lichaem geworpen op den wech, ende den leeuw staende by het doode lichaem: ende sy quamen, ende seyden’t in de stadt, daer in de oude Propheet woonde.

26

Als de Propheet, die hem vanden wech hadde doen wederkeeren, [dit] hoorde, so seyde hy: Het is de man Godts, die ³⁸ den mont des HEEREN wederspannich is geweest; daerom heeft de HEERE hem den leeuw overgegeven, die hem gebroken, ende hem gedoodt heeft, nae het woort des HEEREN, dat hy tot hem ³⁹ gesproken hadde.

38 Siet bov. op vers 21.

39 T.w. door my. Siet bov. vers 22.

27

Voorder sprack hy tot sijne sonen, seggende; Sadelt my den esel; ende sy sadelden [hem].

28

Doe tooch hy henen, ende vondt sijn doode lichaem geworpen op den wech, ende den esel, ende den leeuw staende by het doode lichaem: de leeuw en hadde het doode lichaem niet gegeten, nochte den esel ⁴⁰ niet gebroken.

40 D. niet verscheurt, nochte eenich leet gedaen, om hem te verslinden.

29

Doe nam de Propheet het doode lichaem vanden man Godts op, ende leyde dat op den esel, ende voerde dat wederom; so quam de oude Propheet in de stadt, om ⁴¹ rouwe te dryven ende hem te begraven.

41 Siet van het gebruyck, waer door men de doode heeft beklaegt. Genes. 23. op vers 2.

30

Ende hy leyde sijn doode lichaem ⁴² in sijn graf, ende ⁴³ sy maeckten over hem eene wee-klage, ⁴⁴ Ach mijn broeder!

42 T.w. in sijn eygen graf, dat hy daer in den lande Israels hadde. Ende hier mede wert vervult de voorsegginge Godts vermelt bov. vers 22. want het lichaem des dooden Propheets niet gekomen en is in sijner vaderen graf, maer in ’t graf eens vreemden, namelick deses ouden Propheets van Bethel.

43 N. niet alleen de oude Propheet, maer oock sijn huysgesin, ja oock (soo eenige meynen) vele van de stadt.

44 Sommiger gevoelen is, dat dit de eerste woorden zijn geweest van een lijck-liet, het welcke over hem gesongen wert.

31

Het geschiedde nu na dat hy hem begraven hadde, dat hy sprack tot sijne sonen, seggende; Als ick sal gestorven zijn, so begravet my in dat graf, daer de man Godts in begraven is; [ende] ⁴⁵ legget mijne beenen by sijne beenen.

45 Sommige meynen, dat hy dit expresselick belast heeft, op dat sijne beenen na sijne doot, niet en souden geraken onder de beenen, van de welcke gesproken is bov. vers 2.

32

Want de sake sal ⁴⁶ gewisselick geschieden, ^f die hy door het woort des HEEREN uytgeroepen heeft tegen den altaer, die te Bethel is; ende tegen alle de huysen ⁴⁷ der hoochten, die in de steden ⁴⁸ Samaria zijn.

46 Hebr. geschiedende geschieden, ofte, zijnde zijn.

f 2.Reg. 23.16.

47 Wat de hoochten voor plaetsen geweest zijn, siet Lev. 26. op vers 30.

48 Hebr. Schomeron, is een lantschap alhier soo genoemt by voor-kominge, om dattet naderhant eerst desen name kreech van de Conincklicke stadt Schomeron (anders genaemt Samaria) daer in gelegen, ende van eenen berch des selven naems, daer op de Coninck Omrin die stadt gebouwt heeft. Andere verstaen dit van den berch selve, die door sijne wijde, ruymte, ende grootte, veel kleyne stedekens op hem soude gehadt hebben. Vergel. ond. cap. 16. de aenteeck. op vers 24.

33

Na ⁴⁹ dese geschiedenisse en keerde hem Ierobeam niet van sijnen boosen wech; ^g maer maeckte ⁵⁰ wederom Priesters der hoochten ⁵¹ van de geringste des volcx; ⁵² wie wilde, ⁵³ diens hant vulde hy, ende wert een vande Priesters der hoochten.

49 T.w. na de wonderwercken die Godt gedaen hadde aen sijne hant, die haestelick dorre, ende weder gesont geworden was: aen den Altaer die van selfs sonder toedoen der menschen, spleet, ende scheurde: aen den Propheet van Iuda, die na de Goddelicke voorsegginge in sijner vaderen graf niet gecomen en was.

g 1.Reg. 12.31, 32.

50 Siet bov. 12.31, 32.

51 Siet. bov. 12. op vers 31.

52 And. wien hy wilde, etc.

53 D. dien maeckte hy Priester. Siet Exod. 28.41. ende Levit. 7. op vers 37.

34

Ende ⁵⁴ hy wert in dese sake ⁵⁵ den huyse Ierobeams ⁵⁶ tot sonde, om [dat selve] te doen afsnijden, ende te verdelgen van den aerdbodem.

54 Naemlick, Ierobeam. And. ende dit wert, etc.

55 D. sijnen huyse. Siet bov. 2. op vers 19.

56 D. hy is met dit sijn doen. oorsake geweest, dat sijne nakomelingen tot grouwel, ende afgoderye vervallen zijn, ende dat over hen gekomen is Godes straffe, waer door sy teenemael uyt-geroeyt zijn geweest; gelijck in de volgende capittelen beschreven wort.