Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vj. Capittel.

Salomo siende het teecken der Goddelicker tegenwoordicheyt inden Tempel, looft, ende danckt den Heere, dat hy sijne belofte aen sijnen vader David gedaen, vervult hadde, 4. doet een heerlijck gebedt, in het welcke hy toont het rechte gebruyck des Tempels, 12.

1

DOe seyde Salomo: ¹ De HEERE heeft geseyt, dat hy in de donckerheyt soude woonen.

1 Siet de verclaringe hier van, ende der volgende versen 1.Reg. 8. op vers 12. ende de volgende.

[fol. 200v]

2

Ende ick hebbe u een Huys ter woonstede gebouwt, ende eene vaste plaetse, tot uwe ² eeuwige wooninge.

2 D. soo lange, als de wet dueren soude. Siet Genes. 13. op vers 15. Hebr. tot u woonen [in] eeuwicheden.

3

^a Daerna wendde de Coninck sijn aengesicht ³ om, ende ⁴ segende de gantsche gemeynte Israëls: ende de gantsche gemeynte Israëls ⁵ stont.

a 1.Reg. 8.14, 15.

3 Te weten, nae het volck.

4 Anders, loofde [Godt] met de gantsche Gemeynte.

5 T.w. in den grooten Voor-hof, om des Conincx aenspraeck, ende gebedt te hooren: Siet ond. vers 13. ende de aenteeck.

4

Ende hy seyde, Gelooft zy de HEERE de Godt Israëls, die met sijnen mont tot mijnen vader David gesproken heeft, ende heeft het met sijne handen ⁶ vervult, seggende:

6 D. dadelick volbracht, gelijck hy gesproken, ende belooft heeft. also ond. vers 15.

5

Van dien dage aen, dat ick mijn volck uyt Egyptenland uytgevoert hebbe, en hebbe ick geene stadt ⁷ verkoren uyt alle stammen Israëls, om een Huys te bouwen, ⁸ dat mijn Naem daer soude wesen: ⁹ nochte geenen man verkoren, om een Voorganger te zijn over mijn volck Israël.

7 Siet 1.Reg. 8. op vers 16.

8 Siet 1.Reg. 8. op 't selve vers.

9 De Heere heeft te vooren sijnen volcke wel Vorsten, Richteren, ende Leyts-mannen toe-geschickt, maer niet als David, by wiens nakomelingen de opperheyt der regeringe, tot de toe-komste des Messias (van wiens eeuwich Coninckrijck hy een voorbeelt was) blijven moeste.

6

Maer ick hebbe Ierusalem verkoren, dat mijn Naem daer soude wesen: Ende ick hebbe David verkoren, dat hy over mijn volck Israël wesen soude.

7

^b Het ¹⁰ was oock in 't herte mijns vaders Davids, een Huys te bouwen ¹¹ den Name des HEEREN des Godts Israëls.

b 2.Sam. 7.2. 1.Reg. 8.17. 1.Chron. 28.2. 2.Chron. 17.1.

10 D. hy hadde goet gevonden, ende voorgenomen. alsoo in 't volg. Item, 1.Sam. 14.7. 2.Sam. 7.3. 1.Chron. 17.2. Hebr. het was oock met het herte.

11 D. den HEERE selve. alsoo in't volg. Siet 1.Reg. 5. op vers 3.

8

Maer de HEERE seyde tot mijnen vader David: Dewijle dat in u herte geweest is, mijnen Name een Huys te bouwen; ghy hebt wel gedaen, dattet in u herte geweest is.

9

Evenwel ghy en sult dat Huys niet bouwen: maer uw' sone, die ¹² uyt uwe lendenen voortkomen sal, sie sal mijnen Naem dat Huys bouwen.

12 D. uyt u vleesch, ende bloet geboren sal worden. Siet Genes. 35. op vers 3.

10

So heeft de HEERE sijn woort bevestigt, dat hy gesproken hadde: want ick ben opgestaen inde plaetse mijnes vaders Davids, ende ick sitte op den throon Israëls, gelijck als de HEERE gesproken heeft, ende ick hebbe een Huys gebouwt, den Name des HEEREN des Godts Israëls.

11

Ende ick hebbe daer de Arke gestelt, daer in ¹³ het verbondt des HEEREN is, het welcke hy maeckte met de kinderen Israëls.

13 Verst. de twee steenen tafelen, in de welcke de 10 geboden geschreven waren, als zijnde de wetten des verbonts, dat Godt met de Israeliten gemaeckt hadde. Siet 1.Reg. 8. op vers 21.

12

Ende hy stont voor den altaer des HEEREN, tegen over de gantsche gemeynte Israëls: ende hy breydde sijne handen uyt:

13

(Want Salomo hadde een ¹⁴ koperen gestoelte gemaeckt, ende haddet gestelt in't midden ¹⁵ des Voorhofs, zijnde vijf ellen in sijne lengte, ende vijf ellen in sijne breedte, ende drie ellen in sijne hoochte, ende hy stont daer op, ende ¹⁶ knielde op sijne knien voor de gantsche gemeynte Israëls, ende ¹⁷ breydde sijne handen uyt nae den hemel.)

14 Verst. een soodanich gestoelte, gelijck het hier beschreven is van sijn stoffe, ende grootte, ende de plaetse daer 't stont, hier toe verordent, op dat de Coninck daer uyt Godt bidden, ende het volck aen-spreken soude. Siet hier van oock 2.Reg. 11. op vers 14.

15 D. des Voor-hofs des volcks, genaemt anders 't groote Voor-hof, 1.Reg. 7.9, 12. Siet oock bov. 4. op vers 9.

16 Dese ceremonie is in het bidden gebruyckt geweest, als een teecken van den ootmoet onses herten, in het welcke wy overtuycht zijn, dat wy voor de goddelicke Majesteyt niet bestaen connen, Psal. 130.3. Siet van de selve ceremonie, Ezr. 9.5. Luc. 22.14. Act. 20.36. Eph. 3.14.

17 Siet van dese ceremonie, die de oude in 't bidden gebruyckt hebben, 1.Reg. 8. op vers 22.

14

Ende hy seyde; HEERE Godt Israëls, daer en is ^c geen Godt gelijck ghy inden Hemel, noch op der aerde: houdende het verbondt, ende de weldadicheyt uwen knechten, die voor u aengesicht ^d met haer gantsche herte wandelen:

c Exod. 15.11. Deut. 4.39. ende 7.9.

d Siet 1.Reg. 2. op vers 4.

15

Die uwen knecht mijnen vader David gehouden hebt, ^e dat ghy tot hem gesproken hadt: want met uwen mont hebt ghy gesproken, ende met uwe hant vervult, gelijck het ¹⁸ te desen dage is.

e 1.Chron. 22.9.

18 Hebr. na desen dach. D. gelijck het ten huydigen dage blijckt. ofte, gelijck desen dach betuycht.

16

Ende nu HEERE Godt Israëls; houdt uwen knecht mijnen vader David, dat ghy tot hem gesproken hebt, seggende, ^{19 f} Geen man en sal u van voor mijn aengesichte afgesneden worden, die sitte op den throon Israëls: alleenlick so uwe sonen ²⁰ haren wech bewaren, om te wandelen ²¹ in mijne wet, gelijck als ghy gewandelt heb tvoor mijn aengesichte.

19 Siet 1.Reg. 8. op vers 25.

f 2.Sam. 7.12, 16. Psal. 132.12.

20 Siet 1.Reg. 2. op vers 4.

21 D. om te gelooven, ende te leven met alle oprechticheyt, nae 't geopenbaerde woort Godts, alsoo Psal. 26.3. ende 119.1. Vergel. 1.Reg. 8.25. alwaer dit geheeten wort voor het aengesicht des Heeren wandelen, ende 11.33. in den wech des Heeren wandelen. Siet de aenteeck. aldaer.

17

Nu dan, ô HEERE Godt Israëls, laet u woort waer worden, 'twelck ghy gesproken hebt tot uwen knecht, tot David.

18

Maer waerlick, soude Godt by de menschen op der aerde woonen? ^g Siet, de Hemelen, ja de Hemel der Hemelen en souden u niet begrijpen; hoe veel te min dit Huys, dat ick gebouwt hebbe;

g 1.Reg. 6.27, 2.Chron. 2.6. Iesa. 66.1. Actor. 7.49.

19

Wendt u dan noch ²² tot het gebedt uwes knechts, ende tot sijne smeeckinge, ô HEERE mijn Godt, om te hooren nae het geroep, ende nae het gebedt, dat uwe knecht voor u aengesicht biddet.

22 D. tot mijn gebedt, die uwe knecht ben: alsoo in 't volg.

20

Dat uwe oogen open zijn, dach ende nacht over dit Huys, over de plaetse van de welcke ghy geseyt hebt, uwen ²³ Name daer te sullen setten: om te hooren nae het gebedt, 'twelck uwe knecht bidden sal in dese plaetse.

23 D. te maken, dat aldaer sijn woort geleert, sijn naem aengeroepen, sijnen Godesdienst uytgericht, ende sijn volck tot de heylige oeffeningen vergadert worden, ende daer sijn Geest oock krachtich zy. Vergel. 1.Reg. 8. de aenteeck. op vers 16.

21

Hoort dan nae de smeeckingen uwes knechts, ende uwes volcks Israëls, ²⁴ die in dese plaetse sullen bidden: ende hoort ghy uyt de plaetse uwer wooninge, uyt den Hemel; ja hoort, ende vergeeft.

24 And. dewelcke sy, etc.

22

^h Wanner yemant tegens sijnen naesten sal gesondigt hebben, ende die hem eenen eedt des vloecks opgeleyt sal hebben, om hem selven te vervloecken, ende den eedt des vloecks voor uwen altaer, in dit Huys komen sal:

h 1.Reg. 8.31, etc.

23

Hoort ghy dan uyt den Hemel, ende ²⁵ doet, ende richtet uwe knechten, vergeldende den godloosen, gevende sijnen wech op sijnen kop: ende rechtveerdigende den rechtveerdigen, gevende hem ²⁶ nae sijne gerechticheyt.

25 T.w. nae dat uwe gerechticheyt ten aensien van sijnen eedt, ende de sake vereyscht. Siet 1.Reg. 8. op vers 32. ende in 't selve capittel de verklaringe van eenige dingen hier volgende.

26 Verst. nae de gerechticheyt sijner sake, die hy met de menschen heeft uytstaende, ende niet nae de gerechticheyt sijnes persoons, die niemant soo en heeft dat hy voor Godt soude bestaen konnen, Psalm 130.3. ende 143.2.

24

ⁱ Wanneer oock u volck Israël voor het aengesicht des vyants sal geslagen worden, om datse tegens u gesondiget sullen hebben: ende hen bekeeren, ende uwen Name belijden, ende voor u aengesicht in dit Huys bidden, ende smeecken sullen:

i 1.Reg. 8.33. etc.

25

Hoort ghy dan uyt den Hemel, ende vergeeft de sonden uwes volcks Israëls; ende brengtse weder in het lant, dat ghy hen, ende haren vaderen gegeven hebt.

26

^k Als den ²⁷ Hemel sal gesloten zijn, datter geenen regen en is, omdat sy tegen u gesondiget sullen hebben, ende sy in dese plaetse bidden, ende uwen Name belijden, [ende] van hare sonden hen bekeeren sullen, ²⁸ als ghyse geplaegt sult hebben:

k 1.Reg. 8.35. etc.

27 Verst. den ondersten Hemel, dat is de lucht, daer in de wolcken zijn, van de welcke de regen voortkomt, Vergel. Gen. 2. op vers 6. ende 1.Reg. 18.45.

28 And. om dat ghy tegen hen getuycht sult hebben. Siet 1.Reg. 8. op vers 35.

27

Hoort ghy dan inden Hemel, ende vergeeft de sonde uwer knechten, ende uwes volcks Israëls, als ghy hen sult geleert hebben den goeden wech, inden welcken sy wandelen sullen; ende geeft regen op u lant, dat ghy uwen volcke tot een erffenisse gegeven hebt.

28

^l Alsser honger in het lant wesen sal, alsser peste wesen sal, alsser brandt-coorn, ofte honich-dauw, sprinck-hanen, ende keveren wesen sullen, als yemant van sijne vyanden ²⁹ in 't lant sijner poorten hem belegeren sal, [ofte] eenige plage, ofte eenige kranckheyt wesen sal:

l 2.Chron. 20.9.

29 Siet 1.Reg. 8. op vers 37.

29

^m Alle gebedt, alle smeeckinge, die van eenich mensche, ofte van al u volck Israël geschieden sal: als sy erkennen een yeder sijne plage, ende sijne smerte, ende [een yeder] sijne handen ³⁰ in dit Huys uytbreyden sal:

m 1.Reg. 8.38, etc.

30 Ofte nae dit huys. Siet 1.Reg. 8. op vers 44. ende ond. vers 34. ende 38.

[fol. 201r]

30

Hoort ghy dan uyt den Hemel, de vaste plaetse uwer wooninge, ende vergeeft, ende geeft eenen yegelicken nae alle sijne wegen, gelijck ghy sijn herte kent, want ghy alleene kent het herte ³¹ vande kinderen der menschen.

31 Verst. dit in't gemeyne van alle menschen: want het woordeken alle hier by gevoecht wort, 1.Reg. 8.39.

31

Op dat sy u vreesen, om ³² te wandelen in uwe wegen, alle de dagen, diese leven sullen op het lant, dat ghy onsen vaderen gegeven hebt.

32 Siet 1.Reg. 11. op vers 33.

32

ⁿ Selfs oock aengaende den vreemden, die van u volck Israël niet zijn en sal; maer uyt verren lande, om uwes grooten naems, ende uwer stercker hant, ende ³³ uwes uytgestreckten arms wille, komen sal: als sy komen, ende bidden sullen in dit Huys:

n 1.Reg. 8.41, etc.

33 Siet Exod. 6. op vers 5. ende 1.Reg. 8.42.

33

Hoort ghy dan uyt den Hemel, uyt de vaste plaetse uwer wooninge, ende doet nae alles, daerom die vreemde tot u roepen sal: op dat alle volckeren der aerde uwen Name ³⁴ kennen, soo om u te vreesen, gelijck ³⁵ u volck Israël, als om te weten, dat uwe ³⁶ Naem genaemt wort over dit Huys, 'twelck ick gebouwt hebbe.

34 Merckt hier, dat uyt de ware kennisse Godes, de rechte vreese Godes voortkomt: gelijck uyt de vreese Godes is de wandelinge in sijne heylige wegen. bov. vers 31.

35 T.w. uwen Naem bekent, ende u vreest.

36 Siet 1.Reg. 8. op vers 43.

34

^o Wanneer u volck in den krijch tegen sijne vyanden uyttrecken sal door den wech, dien ghyse henen senden sult, ende sullen tot u bidden nae den wech deser stadt, die ghy verkoren hebt, ende nae dit Huys, 't welck ick uwen Name gebouwt hebbe.

o 1.Reg. 8.44, etc.

35

Hoort dan uyt den Hemel haer gebedt, ende hare smeeckinge, ende voert haer recht uyt.

36

Wanneer sy gesondiget sullen hebben tegen u, ^p (want geen mensch en isser, die niet en sondigt) endy ghy tegen hen vertoornt sult zijn, ende hen leveren sult voor het aengesicht des vyants, dat de gene, die hen gevangen hebben, hen gevanckelick wechvoeren in een lant, dat verre, ofte naeby is:

p 1.Reg. 8.46. Prov. 20.9. Eccles. 7.21. Iacob. 3.2. 1.Ioan. 1.8.

37

Ende sy in 't lant, daerse gevanckelick wechgevoert zijn, weder aen haer herte brengen sullen, datse sich bekeeren, ende tot u smeecken in het lant harer gevanckenisse, seggende: Wy hebben gesondiget, verkeerdelick gedaen, ende godlooslick gehandelt:

38

Ende sy hen tot u bekeeren met haer gantsche herte, ende met hare gantsche ziele, in het lant harer gevanckenisse, daer ³⁷ sy hen gevanckelick wechgevoert hebben, ende bidden sullen ³⁸ nae den wech hares lants, dat ghy haren vaderen gegeven hebt, ende nae dese stadt, die ghy verkoren hebt, ende nae dit Huys, dat ick uwen Name gebouwt hebbe:

37 T.w. hare vyanden. 1.Reg. 8.48.

38 Namel. tot u, o Heere. 1.Reg. 8.48.

39

Hoort dan uyt den Hemel, uyt de vaste plaetse uwer wooninge, haer gebedt, ende hare smeeckingen, ende voert haer recht uyt: ende vergeeft uwen volcke, ³⁹ datse tegen u gesondigt sullen hebben.

39 And. wat het tegen u gesondicht heeft.

40

Nu mijn Godt, laet doch ⁴⁰ uwe oogen open, ende uwe ooren opmerckende zijn, tot het gebedt ⁴¹ deser plaetse.

40 Menschelicker wijse, van Godt gesproken, om te toonen, Dat Godt acht heeft op de elende, ende de gebeden der sijnen, Psal. 34.16.

41 D. 'T welck te deser plaetse, ofte in desen Tempel gedaen sal worden, ofte, der gener, die het in dese plaetse doen sullen. Alsoo onder 7.15.

41

Ende nu, HEERE Godt, maeckt u op ⁴² tot uwe ruste, ghy, ende de Arke ⁴³ uwer kracht: laet uwe Priesters, HEERE Godt, met ⁴⁴ heyl bekleedt worden, ende laet uwe ⁴⁵ gunst-genooten ⁴⁶ over 'tgoede blijde zijn.

42 D. tot de plaetse in de welcke ghy voorgenomen hebt te rusten, ende stille te blijven, ende niet meer vervoert te worden met den Tabernakel, van d'eene plaetse in de andere, gelijck geschiet was in de woestijne, als de Israeliten hare legerplaetsen veranderden. Dit is menschelicker wijse van Godt gesproken, ten aensien van de Arke, boven de welcke Godt sich openbaerde. Siet 2.Sam. 7.6. Psal. 132.8.

43 Alsoo Psa. 132.8. D. by dewelcke ghy uwe antwoorde gewoonlick geeft van uwe genade ende hulpe die ghy crachtelick aen u volck bewijst.

44 D. met uwe gunste, segen, ende weldadicheyt bewaert, ende verciert zijn, als met eene kleedinge. alsoo Psal. 132.16. Het tegendeel is, bekleedt te worden met schande: in de selve plaetse, vers 18.

45 Ofte, Godtvruchtige. Het Hebreeusch woort is Gode toegeschreven, ende den menschen: Gode toegeschreven zijnde beteeckent het den goetgunstigen, goedertierenen, ofte weldadigen, als Psa. 145.17. Ier. 3.12. den vroomen menschen wortet toe-ge-eygent, om datse goet doen, ofte om dat hen wort goet gedaen van Godt. Nae den eersten sin kanmen het oversetten heylige, goedertierene, weldadige, Godtvruchtige, nae den tweeden, gunst-genooten, als hier.

46 T.w. dat ghy hen bewijst.

42

O HEERE Godt, en ⁴⁷ wendt ⁴⁸ het aengesicht uwes gesalfden niet af: gedenckt der weldadicheden ⁴⁹ Davids uwes knechts.

47 D. en slaet niet af, ofte en weygert niet mijn gebedt. Vergel. 1.Reg. 2. op vers 20.

48 D. mijn aengesicht, dien ghy tot een Coninck gesalft hebt.

49 D. aen David bewesen, ende ten aensien sijner nakomelingen belooft.