Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxiiij. Capittel.

Ioas is vroom, soo lange als Iojada leeft, vers 1, etc. trouwt 2 wijven, 3. doet den Tempel repareren, 4. Iojada sterft, 15. wort seer heerlick begraven, 16. Ioas wort een afgoden-dienaer, 17. doet Zachariam den sone Iojada, om dat hy de afgoderije bestrafte, dooden, 20. hy wert vande Syriers berooft, ende geslagen, 23. van sijne knechten vermoort, 25. Sijn sone Amazia wort Coninck, 27.

1

^a IOas was ¹ seven jaren out, doe hy Coninck wert, ende hy regeerde veertich jaer te Ierusalem: ende de naem sijner Moeder was Zibia, van Ber Seba.

a 2.Reg. 12.1, etc.

1 Hebr. een soon van seven jaren. siet bov. cap. 23. op vers 1.

2

Ende Ioas dede dat recht was inde oogen des HEEREN, ² alle de dagen vanden Priester Iojada.

2 D. Soo lange als Iojada leefde, die niet op en hielt hem in de wegen des Heeren te onderwijsen. 2.Reg. 12.2.

3

Ende Iojada ³ nam voor hem twee wijven: ende hy gewan sonen ende dochteren.

3 D. hy verkoos voor hem twee wijven, die hy behoorlick versochte, ende hem in den echten-staet by-voechde.

4

Het geschiedde nu na desen, ⁴ dattet in't herte van Ioas was, het Huys des HEEREN te ⁵ vernieuwen.

4 D. dat Ioas van sinne was, ofte, voorgenomen hadde. Alsoo 1.Reg. 8.17, 18. Siet de aenteeck.

5 D. te vermaken, ofte te beteren, dat daer in verbroken, ofte vervallen, ofte gespleten, gescheurt, ende gereten was.

5

So vergaderde hy de Priesteren, ende de Leviten, ende seyde tot hen; Trecket uyt tot de steden van Iuda, ende vergadert gelt van het gantsche ⁶ Israël, om het Huys uwes Godts te ⁷ beteren ⁸ van jaer tot jaer; ende ghylieden, haestet ⁹ tot dese sake: maer de Leviten en haesteden niet.

6 Verst. de Israeliten, die onder het gebiet van Iuda stonden. Siet bov. 15. op vers 17. ende 21. op vers 2.

7 Hebr. stercken. dat is, vernieuwen, gelijck vers 4. alsoo 2.Reg. 12.5, 6. ende ond. vers 12.

8 Dewijle het in een jaer niet en konde vermaeckt worden: ofte, dat de reparatie alle jare moeste geschieden.

9 Hebr. tot dit woort.

6

Ende de Coninck riep Iojada, ¹⁰ het hooft, ende seyde tot hem; Waerom en hebt ghy ¹¹ geen ondersoeck gedaen by de Leviten, datse uyt Iuda, ende uyt Ierusalem inbrengen souden de ¹² schattinge van ^b Mose den knecht des HEEREN, ende vande Gemeynte Israëls, voor de ¹³ Tente der getuygenisse?

10 T.w. der Priesteren. D. den Overpriester. Het woort Priester wort ond. vers 11. daer by gevoecht. Siet oock Nehem. 12. vers 7.

11 Ofte, niet afgevordert.

12 Ofte, heve, collecte, belastinge. Verstaet eene sulcke, gelijck Moses beval tot de makinge van den Tabernakel in de woestijne. Exod. 30.12, 13. ende 38.24, 25. de welcke niet jaerlicks en geschiedde, maer nae eysch van den noot. Vergelijckt de aenteeck. op Exod. 30.12. Andere meenen dat dese collecte soude ordinaer geweest zijn, ende jaerlicks geschiet tot onderhoudinge van den godts-dienst; ende sijn toebehooren.

b Exod. 30.11, 12, 13.

13 Siet Num. 1. op vers 50.

7

Want ¹⁴ als Athalia godtlooselick handelde, hadden hare ¹⁵ sonen het Huys Godes op-gebroken, ja selfs ¹⁶ alle ¹⁷ geheylichde dingen van het Huys des HEEREN bestedet aen de ¹⁸ Baalim.

14 And. de sonen van Athalia, die godtloose vrouwe, hadden, etc. Hebr. want Athalia godtlooselick handelende, hadden hare sonen, etc.

15 Namelick Ahazia met eenige sijne naeste bloetverwanten. Siet bov. 21.16, 17. Want hare andere sonen waren in't leven van Ioram haren man gevanckelick wech gevoert geweest. anders soude het veelvoudich getal hier gebruyckt zijn, voor het eenvoudige; als Genes. 21.7. ten ware men seyde dat Athalias sonen voor hare gevanckenisse dit gedaen hadden.

16 D. allerley, oft meestendeel.

17 Siet Levit. 16. op vers 4.

18 D. Afgoden. Siet Iud. 2. op vers 11.

8

Ende de Coninck ¹⁹ geboodt, ende sy maeckten een kiste, ende stelden die buyten ²⁰ aen de poorte van het Huys des HEEREN.

19 Hebr. seyde. Dat is hier, hy beval. T.w. met den raet van den Over-Priester Iojada: gelijck dit af te nemen is uyt 2.Reg. 12.9.

20 T.w. van het Voor-hof des volcks: ter rechterhant, alsoomen in-ginck in den Tempel des Heeren. Siet 2.Reg. 12.9. ende de aenteeck. daer op.

9

Ende ²¹ men dede uytroepinge in Iuda, ende in Ierusalem, dat men den HEERE inbrengen soude de ²² schattinge Mose des knechts Godes ²³ over Israël inde woestijne.

21 Hebr. ende sy gaven, ofte, men gaf eene stemme in Iuda, dat is, men liet uyt-roepen. Stemme, voor uyt-roepinge. Siet Exod. 36.6. ende d' aenteeck. item Ezr. 1.1.

22 Siet bov. op vers 6.

23 D. Israel van Godt bevolen, ende opgelecht door Mosen.

10

Doe verblijdden sich alle Overste, ende al het volck: ende sy brachten in, ende wierpen inde kiste, tot datmen ²⁴ voleyndt hadde.

24 Te weten, het huys des Heeren te vermaken. Siet vers 14. And. tot vol wordens toe.

11

Het geschiedde nu ter tijt als ²⁵ hy de kiste nae des Conincx bevel door de hant der Leviten ²⁶ inbracht, ende als sy sagen, datter vele gelts was; dat de Schrijver des Conincks quam, ende ²⁷ de Bestelde des Hooft-priesters, ende de kiste ledich maeckten, ende die opnamen, ende die weder brachten aen ²⁸ hare plaetse: alsoo dedense ²⁹ van dage te dage, ende versamelden gelt in menichte;

25 N. de Over-priester Iojada.

26 T.w. uyt de plaetse daerse gestaen hadde in eene der kameren, die aen den Tempel stonden, om aldaer het gelt uyt te nemen, in buydelen te binden, ende te tellen. Vergel. 2.Reg. 12.10. ende de aenteeck.

27 D. die van den Over-priester tot dit werck gelast waren. In deser plaetse wort de Over-priester selve gemelt, 2.Reg. 12.10. want men wort geseyt te doen, datmen door een ander doet. Siet Genes. 40. op vers 22.

28 Siet van dese, boven op vers 8.

29 Ofte, dach op dach. dat is: soo wanneer de kiste vol was.

12

'T welck de Coninck, ende Iojada gaven den genen, die het werck des dienstes van het Huys des HEEREN ³⁰ versorchden; ende sy huerden ³¹ Houwers, ende ³² Timmerlieden, om het Huys des HEE-

30 Hebr. dede. D. versorgde, ende verstaet daer door de voorneemste Opsienders over het werck, om door de selve aen de werck-lieden gegeven te worden. want daer is meer dan een Opsiender geweest. Siet 2.Reg. 12. op vers 11.

31 Het Hebr. woort beteeckent soo wel Steen-houwers, als Hout-houwers. Siet 1.Reg. 5. op vers 15.

32 Het woort dat in den oorspronck staet, is wel veelderley hantwerckers toegeschreven, gelijck te sien is, Exod. 35.35. ende 38.23. 1.Chron. 22.15. Iesa. 45.16, etc. ende hier in 't volgende van dit vers, maer dattet hier van Timmerlieden te verstaen zy, kan hier uyt de voorgaende, ende volgende woorden wel afgenomen worden.

[fol. 208v]

REN te vernieuwen: mitsgaders oock Werckmeesters in yser, ende koper, om het Huys des HEEREN te beteren.

13

Soo deden de Versorgers van het werck, dat de ³³ beteringe des wercks door hare hant toenam: ende sy herstelden het Huys Godes in sijne ³⁴ gestaltenisse, ende maeckten't vast.

33 Hebr. gesontheyt. de sin is, dat het werck des gebouws door de neerstige sorge der opsienders tot eenen goeden stant, ende forme geraeckte. Het Hebr. woort is soo oock genomen. 1.Reg. 18.30. Neh. 4.7.

34 't Hebr. woort beteeckent hier eene wel geschickte forme, ofte rechtmatich maecksel, hebbende sijne proportie, gestalte, endede mate nae behooren.

14

Als sy nu ³⁵ voleyndt hadden, brachten ³⁶ sy voor den Coninck ende Iojada, het overige des gelts, waer van ³⁷ hy vaten maeckte voor het Huys des HEEREN, vaten om te dienen, ende ³⁸ te offeren, ende roock-schalen, ende goudene, ende silvere vaten: ³⁹ ende sy offeren geduerichlick brand-offeren in het Huys des HEEREN ⁴⁰ alle de dagen van Iojada.

35 T.w. de herbouwingen ende verbeteringe des Tempels.

36 T.w. de versorgers, ende opsienders des wercks, dien dit gelt recht te besteden van den Coninck ende Iojada toevertrouwt was, boven vers 12.

37 Te weten, de Coninck.

38 And. mortiers.

39 Na dat de Tempel vermaeckt was, is daer in oock de suyvere Godtsdienst nae de wet Mosis herstelt, ende onderhouden geweest.

40 D. soo lange als hy leefde, alsoo boven vers 2.

15

Ende Iojada wert out, ende ⁴¹ sadt van dagen, ende sterf: hy ⁴² was hondert ende dertich jaer out, doe hy sterf.

41 Siet Gen. 25.8. ende d' aenteeck. item Gen. 35.29. 1.Chro. 23.1. ende 29.28.

42 Hebr. een soon van 130 jaer.

16

Ende sy begroeven hem in de stadt Davids, by de Coningen: want hy hadde ⁴³ goet gedaen in ⁴⁴ Israël, beyde ⁴⁵ aen Godt, ende ⁴⁶ sijnen Huyse.

43 T.w. den jongen Coninck bewaert voor de moordadige Athalia, wel opgebracht, ende onderwesen, op den Conincklicken stoel gestelt, de godtloose Athalia gedoot, den tempel gerepareert, ende den suyveren Godtsdienst herstelt.

44 D. in het lant van Iuda, ende dat daer toe behoorde, het welcke een deel was van Israel, dese naem in het gemeyne genomen zijnde. Siet bov. 21. op vers 2.

45 Mits sijnen Godts-dienst te hertellen. boven 23.18. ende hier vers 14.

46 Verstaet sijnen Tempel, die door den raet, ende het beleyt van Iojada gerepareert was.

17

Maer na de doot van Iojada, quamen de Vorsten van Iuda, ende ⁴⁷ bogen sich neder voor den Coninck: doe ⁴⁸ hoorde de Coninck nae hen.

47 T.w. versoeckende van hem, datse de afgoderye weder in't lant mochten invoeren: gelijck af te nemen is uyt het volgende vers.

48 D. hy heeft haer versoeck ingewilligt.

18

So verlieten sy het Huys des HEEREN des Godts harer vaderen, ende dienden de bosschen, ende de ⁴⁹ Afgoden: doe was eene groote ⁵⁰ toornicheyt over Iuda, ende Ierusalem, om dese hare schult.

49 Hebr. smerten. siet 1.Sam. 31. op vers 9.

50 N. Godts. Siet ond. 28. op vers 13.

19

Doch hy sondt Propheten onder hen, om haer tot den HEERE te doen weder-keeren: die ⁵¹ betuychden tegens haer, maer sy en neychden de ooren niet.

51 D. riepen Hemel, ende aerde tegens hen tot getuygen.

20

Ende de Geest Godts ⁵² tooch Zacharia den sone van Iojada den Priester aen, ⁵³ die boven het volck stont, ende hy seyde tot hen: Soo seyt Godt; Waerom overtredet ghy de geboden des HEEREN? ^c daerom en sult ghy niet voorspoedich zijn; dewijle ghy den HEERE verlaten hebt, so sal hy u verlaten.

52 Ofte, bekleedde. D. de Geest des Heeren is over hem gekomen, ende heeft hem als een kleet aengedaen. siet Iud. 6. op vers 34.

53 Dat is, in eene plaetse, die hooger was dan de plaetse daer in het volck vergadert was; uyt de welcke Zacharia gesproken heeft, op dat hy te beter soude mogen gehoort worden.

c 2.Chro 15.2.

21

Ende sy maeckten eene verbintenisse tegens hem, ende ^d steenichden hem met steenen door het gebodt des Conincks, in 't ⁵⁴ Voor-hof van het Huys des HEEREN:

d Mat. 23.35.

54 T.w. des volcks, so eenige meenen. Andere verstaen dit van den Voorhof der Priesteren, so dat dese moort tusschen den altaer, ende het portael des Tempels soude geschiet zijn, t.w. als voor 't aengesichte des Heeren. Het gevoelen van velen is, dat de Heere Iesus Christus op dese Historie siet, Matth. 23.34. ende dat aldaer Iojada wert genaemt Barachia.

22

So en gedacht de Coninck Ioas niet der ⁵⁵ weldadicheyt, die sijn vader Iojada aen hem gedaen hadde, maer doodde sijnen sone: dewelcke, als hy sterf, seyde; De HEERE sal 't sien ende ⁵⁶ soecken.

55 Van de welcke siet bov. cap. 23.

56 Namelick, mijn bloet van de handen deser moordenaren, ende van de hant des genen, die de moort gebiedt. dat is, Godt sal straffe, ende wrake hier over doen. Siet Genes. 9.5. ende 42.22. ende de aenteeck. And. de Heere siet het ende sal't soecken. ofte, sie het ende soecke het.

23

Daerom geschieddet met den omganck des jaers, dat de heyrkracht van Syrien tegens hem optooch, ende sy quamen tot Iuda, ende Ierusalem, ende verdorven uyt het volck alle de Vorsten des volcks: ende sy sonden allen haren roof tot den Coninck van ⁵⁷ Damascus.

57 Hebr. Darmesek. Verstaet de hooftstadt van Syrien: Siet Genes. 14. op vers 15.

24

Hoewel de heyrkracht van Syrien met weynige mannen quam; evenwel gaf de HEERE in hare hant eene heyrkracht van groote menichte, dewijle sy den HEERE den Godt harer vaderen ⁵⁸ verlaten hadden: also voerden ⁵⁹ sy de ⁶⁰ oordeelen uyt tegen Ioas.

58 Vergel. boven 12. de aenteeck. op vers 2.

59 Naeml. de Syriers.

60 Dat is, de straffen Godts, die hy verdient hadde met den suyveren godtsdienst te verlaten, ende Zachariam te vermoorden. want uyt 'tvolgende vers schijnt het oock, dat de Syriers hem gewondet hadden.

25

Ende doe sy van hem getogen waren (want sy lieten hem in groote kranckheden) maeckten sijne knechten, om het ⁶¹ bloet ⁶² der sonen des Priesters Iojada, eene ⁶³ verbintenisse tegens hem, ende sy sloegen hem doot op sijn bedde, dat hy sterf: ende sy begroeven hem inde stadt Davids, maer sy en begroeven hem niet inde graven der Coningen.

61 Hebr. bloeden. dat is, om de moort begaen aen Zacharia. Siet 1.Reg. 2. op vers 33.

62 Dat is, des soons Zacharie, namelick van Iojada de Priester: ende veelvoudich getal voor 't eenvoudich. Siet bov. vers 7. ende d'aenteeck. Ten ware men seyde, dat Iojada meer sonen gehadt hadde, die gedoodet waren; ofte immers Zacharia, overmits de kinderen schijnen met hare vaderen somtijts uytgeroeyt geweest te zijn. Vergel. 2.Reg. 9. vers 26. ende bov. 24.4.

63 Siet 1.Reg. 15. d'aenteeck. op vers 27.

26

^e Dese nu zijn, die eene verbintenisse tegens hem maeckten, ⁶⁴ Zabad de sone van Simath de Ammonitische, ende Iozabad de sone van ⁶⁵ Simrith de Moabitische.

e 2.Reg. 12.21.

64 Oock genoemt Iozachar, 2.Reg. 12.21.

65 Anders genoemt Somer, 2.Reg. 12.21.

27

Aengaende nu sijne ⁶⁶ sonen, ende de grootheyt ⁶⁷ vanden last hem op[geleyt], ende ⁶⁸ het gebouw van het Huys Godts, siet, sy zijn geschreven inde ⁶⁹ historie van het boeck der Coningen: ende sijn sone Amazia wert Coninck in sijne plaetse.

66 Die hy gehadt, ofte oock nagelaten heeft.

67 D. van de schattinge, daer hy mede belast was, om de plonderinge, ende het berooven Ierusalems van Hazael af te koopen, 2.Reg. 12.18. Andere verstaen dit vande collecten, ofte schattingen, die hy het volck opleyde, tot den bouw, ende reparatie des Tempels.

68 Hebr. de gront, ofte, grontvestinge: dat is, de bouwinge aen het Huys Godts.

69 Het Hebr. woort midrasch heeft den naem van soecken, om dat daer in de acten, ende daden der Coningen seer neerstelick opgesocht, by een vergadert ende opgeteeckent waren. alsoo bov. 13.22.