Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxix. Capittel.

Hizkia een godtvruchtich Coninck, begeeft hem om den Godsdienst te herstellen, vers 1, etc. vergadert daer toe de Priesters, ende Leviten, 4. den welcken hy tot desen eynde eene treffelicke vermaninge doet, 5. diese nakomen, 12. 't welck sy den Connick te kennen geven, 18. dewelcke, om Godt te dancken, vele offerhanden offert, met lof-sangen, 20. De Gemeynte voegt hare offerhanden daer by, 31. om dese te offeren, worden de Priesteren geholpen van de Leviten, die neerstiger waren geweest, om sich te heyligen, dan de Priesteren, 34.

1

^{a 1} IEhizkia wert Coninck, ² vijf-en-twintich jaer out zijnde, ende regeerde negen-en-twintich jaer te Ierusalem: ende de name sijner moeder was Abia, eene dochter van Zacharia.

a 2.Reg. 18.1.

1 And. Hizkia. ond. versen 18, 27.

2 Hebr. een soon van 25 jaer.

2

Ende hy dede dat recht was inde oogen des HEEREN; nae alles wat sijn vader David gedaen hadde.

3

De selve dede in't eerste jaer sijner regeringe, ³ in de eerste maent, ^b de ⁴ deuren van het Huys des Heeren open, ende ⁵ beterdese.

3 Ia op den eersten dach deser eerster maent, gelijck te sien is ond. vers 17.

b 2.Chron. 28.24.

4 T.w. die sijn vader Achaz toegesloten hadde, op datmen den Heere in sijnen Tempel niet dienen en soude. Siet bov. 28.24. ende ond. vers 7. ende vergel. 2.Reg. 16.14, etc.

5 T.w. de deuren. Aud. versterckte hen, namelick de Priesteren, te weten, in haer ampt.

4

Ende hy bracht de Priesteren, ende de Leviten in: ende hy versameldese inde ⁶ Oost-strate.

6 Verst. het pleyn, het welcke was aen het Oost-eynde des Tempels, voor aen de poorte van het Voor-hof des volcks, welcke poorte de voornaemste was.

5

Ende hy seyde tot hen; Hooret my, ô Leviten: ⁷ Heyliget nu u selven, ende ⁸ heyliget het Huys des HEEREN des Godts uwer vaderen, ende brenget de ⁹ onreynicheyt uyt van het ¹⁰ Heylichdom.

7 D. reyniget u van alle besmettingen, de welcke zijn tegen de wet der seden, ende der ceremonien, ende dat nae het bevel ende voorschrift, dat u de Heere in sijne wet gegeven heeft. Vergel. Genes. 35.2. item Exod. 19.10. ende de aenteeck.

8 D. reyniget. alsoo ond. vers 17. ende 19.

9 Hebr. af-sonderinge. Soo wort de onreynicheyt genaemt, om datse moet afgesondert, ende wech gedaen worden. Insgelijcks wort de tijt van de onreynicheyt eener kraemvrouwe geheeten, eenen tijt der afsonderinge; om datse geduerende den selven moeste afgesondert zijn van het geselschap der menschen. Siet Lev. 12. op vers 2. Verst. hier, door de onreynicheyt, al wat den Tempel door de afgodendienaren, ende den afgodendienst verontreynicht hadde.

10 Verstaet het heylige, dat is, het voorste deel des Tempels, ond. vers 16. ofte oock het Voorhof der Priesteren, het welcke mede een Heylichdom genaemt wort. Siet ond. vers 7. ende de aenteeck.

6

Want ¹¹ onse vaders hebben overgetreden, ende gedaen, dat quaet was inde oogen des HEEREN onses Godts, ende hebben hem verlaten: ende sy hebben hare aengesichten van den Tabernakel des HEEREN omgewendt, ende ¹² hebben den necke ¹³ toegekeert.

11 Namelick, mijn vader Achaz, ende uwe vaderen, die sijne afgoderye nagevolget hebben.

12 D. sy hebben den rugge getoont, weygerende den Heere gehoor te geven, ende nae sijne wet te dienen.

13 Ofte, geboden. Hebr. gegeven.

7

Oock hebben sy de deuren van het Voor-huys toegesloten, ende de lampen uytgebluscht, ende het reuck-werck niet geroockt: ende het brand-offer en hebben sy in ¹⁴ het Heylichdom den Godt Israëls niet geoffert.

14 Verst. het Voorhof der Priesteren, daer in de brandoffer altaer stont, 1.Reg. 8.64. ende dat eene heylige plaetse genoemt wort, Lev. 6.16. ende 10.13. ende 14.13. ende het heylichdom, als hier, ende Num. 28.7. ende ond. 35.5. om dattet Gode geheylicht was.

8

Daerom is eenen grooten toorn des HEEREN over Iuda, ende Ierusalem geweest, ende heeftse over gegeven ter ¹⁵ beroeringe, ter verwoestinge, ende ¹⁶ ter aenfluytinge, gelijck als ghy siet met uwen oogen.

15 Ofte, verstroyinge. Siet Deut. 28. op vers 24.

16 Siet 1.Reg. 9. op vers 8.

9

Want siet onse vaders ^c zijn ¹⁷ door het sweert gevallen: daer toe onse sonen, ende onse dochteren, ende onse wijven ¹⁸ zijn daerom in gevanckenisse geweest.

c 2.Chron. 28.6. etc.

17 D. door oorloge ommegecomen. Siet Levit. 26. op vers 7.

18 Siet boven 28. versen 5, ende 8.

10

Nu ¹⁹ ist in mijn herte een verbondt te maken met den HEERE den Godt Israëls: op dat de hitte sijnes toorns van ons afkeere.

19 D. ick ben van sinne, ende hebbe voorgenomen. siet 1.Reg. 8. op vers 17.

11

²⁰ Mijne sonen, ²¹ en weest ²² nu niet traech: ^d want de HEERE heeft u verkoren, dat ghy ²³ voor sijn aengesichte staen soudet, om hem te dienen, ende op dat ghy hem dienaers, ende wieroockers soudet wesen.

20 Hy naemt de Priesteren, ende Leviten, sonen, niet sijnes grooten ouderdoms halven, (want hy en was maer tot de 25 jaren gecomen, bov. vers 1.) maer om dat hyse als sijne sonen beminde.

21 Ofte, en houdt u niet stille, nalatich, gerust. And. en dwalet nu niet. T.w. dat ghy u niet en soudet quyten in het ampt, daer toe Godt u verkoren, ende geroepen heeft.

22 T.w. gelijck te vooren, als ghy den rechten, ende suyveren Godts-dienst nagelaten hebt.

d Exod. 28.1. Num. 3.6. ende 8.14. ende 18.2.

23 Siet Deut. 10. op vers 8.

12

Doe maeckten sich de Leviten op, Mahath, de sone van Amasai, ende Ioël de sone van Azaria, vanden kinderen der Kehatiten; ende vande kinderen Merari, Kis de sone van Abdi, ende Azaria de sone van Iehallelel: ende vande Gersoniten, Ioah de sone van Zimma, ende Eden de sone van Ioah.

13

Ende vande kinderen ²⁴ Elizaphans, Simri, ende Ieiël: ende van de kinderen ²⁵ Asaphs, Zacharia, ende Mattania.

24 Dese was ten tijden Mosis een Overste geweest in het geslachte der Kahatiten, Num. 3.30.

25 Siet van Asaph, Heman, ende Ieduthun, ende van hare kinderen 1.Chro. 25.1, 2, etc. ende onder 35.15. ende d'aent.

14

Ende vande kinderen Hemans, Iehiël, ende Simei: ende van de kinderen Ieduthuns, Semaia, ende Uzziël.

15

Ende sy versamelden hare broederen, ende ²⁶ heylichden sich, ende quamen nae het gebodt des Conincks, ²⁷ door de woorden des HEEREN; om het Huys des HEEREN te reynigen.

26 Siet boven op vers 5.

27 D. welck gebodt de Coninck gegeven hadde, geroert zijnde door de woorden van des Heeren wet, die sulcks mede brachten, daermede hy sijn doen bevestichde.

16

Maer de ²⁸ Priesteren gingen binnen in het Huys des HEEREN, om [dat] te reynigen, ende sy brachten uyt in 't ²⁹ Voorhof van het Huys des HEEREN alle de onreynicheyt, die sy inden ³⁰ Tempel des HEEREN vonden: ende de Leviten namense op, om nae buyten uyt te brengen, inde beke ³¹ Kidron.

28 Want het desen alleene geoorloft was te gaen in het Heylige, ende niet den Leviten.

29 Verst. het Voorhof der Priesteren, daer den brand-offer-altaer stont.

30 D. in het Heylige, ende oock, nae eeniger gevoelen, in 't Alder-heylichste.

31 Siet 1.Reg. 2. op vers 37.

17

Sy begonnen nu ³² te heyligen op den ³³ eersten der ³⁴ eerster maent; ende op den achtsten dach der maent quamen sy in't Voor-huys des HEEREN, ende heylichden het Huys des HEEREN in acht dagen: ende op den sestienden dach der eerster maent maeckten sy een eynde.

32 D. het Huys des Heeren te reynigen.

33 Hebr. eenen. siet Genes. 1. op vers 5.

34 Verst. de eerste maent van het eerste jaer der regeringe des Conincks Hizkia, als bov. vers 3. Andere verstaen dit vande eerste maent des jaers genaemt Nisan.

18

Daerna quamen sy binnen tot den Coninck Hizkia, ende seyden; Wy hebben het geheele Huys des HEEREN gereyniget: mitsgaders den Brand-offer-altaer, met alle sijne gereetschap, ende ³⁵ de Tafel der toerichtinge, met alle hare gereetschap.

35 Verst. de heylige met gout overtrockene Tafel, staende in het Heylige, daer op de toon-brooden t'elcken Sabbath-dage moesten toegericht, dat is, in order voor-gestelt, ende gelecht zijn. Exod. 25.30. Levit 24.5, 6, etc. welck werck wort genaemt de toerichtinge des geduerigen [broots]. bov. 2.4.

19

Alle gereetschap oock, die de Co-

[fol. 211r]

ninck Achaz onder sijn Coninckrijcke door sijne overtredinge wech geworpen hadde, hebben wy ³⁶ bereydet, ende geheyliget: ende siet, sy zijn voor den altaer des HEEREN.

36 T.w. Tot haer wettelick gebruyck, daer toe sy verordent waren.

20

Doe maeckte sich de Coninck Iehizkia vroech op, ende versamelde ³⁷ de Overste der stadt: ende hy ginck op in het Huys des HEEREN.

37 Verst. den Magistraet, Raet, ende Officieren der stadt, die oock de Outste der stadt genaemt worden. siet 1.Reg. 21.8. ende de aenteeck.

21

Ende sy brachten ³⁸ seven varren, ende seven rammen, ende seven lammeren, ende seven geyten-bocken ten ^e sond-offer voor het Coninckrijcke, ende voor het Heylichdom, ende voor Iuda: ende hy seyde tot de sonen Aarons, de Priesteren, datse [die] op den altaer des HEEREN souden offeren.

38 Hier worden genaemt alle soorten van reyne viervoetige dieren, die tot de offerhanden bequaem waren, ende die geoffert wierden, 1. voor het Coninckrijcke, dat is, voor den Coninck, sijne Raets-heeren, ende Officieren.
2. voor het Heylichdom, dat is, voor de sonde, ende onreynicheden, die in den Tempel door afgoderye, valsche Godts-dienst, gewelt, ende andersins begaen waren.
3. voor Iuda, dat is, voor de sonden der gantscher gemeynte.

e Levit. 4.14.

22

So slachteden sy de runderen, ende de Priesters ontfingen het bloet, ende ^f sprengden't op den altaer: Sy slachteden oock de rammen, ende sprengden het bloet op den altaer: insgelijcks slachteden sy de lammeren, ende sprengden het bloet op den altaer.

f Levit. 8.14, 15. Hebr. 9.21.

23

Daerna brachten sy de bocken by, ten sondt-offer, voor het aengesichte des Conincks, ende der Gemeynte, ende sy ³⁹ leyden hare ^g handen op de selve.

39 N. de Coninck, ende de gemeynte, ofte, de gene, die uyt den naem der Gemeynte daer verscheenen. Sy verklaerden nu met dese ceremonie, datse hare sonden bekenden, ende Godt baden om vergevenisse, uyt kracht der offerhande, die eenmael door den Messiam geschieden soude, ende door dese afgebeelt was. Siet Lev. 1.4. ende 4.15, 24. ende 8.18. item de aent. cap.1. op vers 4.

g Levit. 4.15.

24

Ende de Priesteren slachttense, ende ⁴⁰ ontsondichden met der selver bloet op den altaer, om versoeninge te doen voor het gantsche ⁴¹ Israël: want de Coninck hadde dat brand-offer, ende dat sond-offer voor gantsch Israël ⁴² bevolen.

40 T.w. het Coninckrijck, 't Heylichdom, ende de Gemeynte, als boven vers 21. dat is, gantsch Israel, bestaende uyt den Coninck, sijn hofgesin, ende sijne officieren; uyt de kerckelicke persoonen, ende uyt alle andere inwoonderen des lants, ende burgeren der steden.

41 Siet bov. 21. op vers 2.

42 Hebr. geseyt alsoo ond. vers 27. Iob 9.7.

25

Ende ^h hy stelde de Leviten in het Huys des HEEREN, met cymbalen, met luyten, ende harpen, ⁱ nae het gebodt Davids; ende Gads des ⁴³ Sienders des Conincks, ende Nathans des Propheten: want dit gebodt was vande hant des HEEREN, door de hant sijner Propheten.

h 1.Chron. 16.4. ende 25.6.

i 1.Chron. 6.31. ende 23.5. ende 25.1. etc. 2.Chron. 8.14.

43 D. des Propheten, siet 1.Sam. 9.9. ende bov. 9. op vers 29.

26

De Leviten nu stonden met de ⁴⁴ instrumenten ⁴⁵ Davids, ende de Priesters met de trompetten.

44 Verst. Musijck-instrumenten.

45 Dat is, als David door den Geest des Heeren geleert, ende geleydt zijnde, hadde voorgeschreven, ende laten maken.

27

Ende Hizkia beval, datmen het brand-offer op den altaer soude offeren: ter tijt nu als dat brand-offer begon, begon het gesang des HEEREN met ⁴⁶ de trompetten, ende ⁴⁷ met de instrumenten Davids des Conincks Israëls.

46 Achtervolgende het bevel des Heeren daer van wy lesen, Num. 10.10.

47 Hebr. door de handen der instrumenten Davids. And. nae de handen. dat is, na de instellinge, die David door Godts bevel verordent hadde. siet bov. 23. op vers 18. ende hier, vers 25.

28

De gantsche gemeynte nu ⁴⁸ booch haer neder, alsmen het gesang song, ende met trompetten trompettede: dit alles tot dat het brand-offer voleyndt was.

48 T.w. tot een teecken van eerbiedinge, smeeckinge, ende dancksegginge tot Godt. Vergel. bov. 20.18. ende hier de volgende versen 29, 30.

29

Alsmen nu ge-eyndicht hadde te ⁴⁹ offeren, buckten de Coninck ende alle die by hem ⁵⁰ gevonden waren, ende bogen sich neder.

49 T.w. het brand-offer, gemeldt in de twee voorgaende verskens.

50 Ofte, voor handen waren. als Gen. 19.15.

30

Daerna seyde de Coninck Iehizkia, ende de Overste, tot de Leviten, datse den HEERE loven souden, met de woorden Davids, ende Asaphs des Sienders, ende sy loofden tot blijtschap toe, ende neychden hare hoofden, ende bogen sich neder.

31

Ende Iehizkia ⁵¹ antwoordde, ende seyde; Nu hebt ghy ⁵² uwe handen den HEERE gevullet: tredet toe, ende brenget ⁵³ slacht-offeren, ende ⁵⁴ lof-offeren tot het Huys des HEEREN: ende de Gemeynte bracht slacht-offeren, ende lof-offeren, ende alle vrywillige van herten, ⁵⁵ brand-offeren.

51 Dat is, begon, ofte ving aen wederom te spreken. Siet. Iud. 18. op vers 14.

52 D. uwen dienst geheyliget, siet van dese maniere van spreken. Lev. 7. op vers 37, op het woort Vul-offers.

53 Verstaet allerley offer van geslachtede beesten, Exod. 12.27. Levit. 3.6. Deut. 32.38.

54 Door de welcke men Godts weldaden bekende, ende hem daer over loofde, ende danckte. Hoedanige waren eenige geloften, vrywillige offeren, ende spijs-offeren. Siet van dese lof-offeren Levit. 7.12.

55 Siet van dese, Genes. 8. op vers 20.

32

Ende het getal der brand-offeren, die de Gemeynte brachte, was tseventich runderen, hondert rammen, twee hondert lammeren: dese alle den HEERE ten brand-offer.

33

⁵⁶ Noch waren der geheylichde dingen ses hondert runderen, ende drie duysent ⁵⁷ schapen.

56 D. boven de voorgaende beesten den Heere toegeheyliget, zijn dese noch daer by te voegen.

57 Ofte, kleyn vee, D. schapen, ende geyten. Siet Genes. 12. op vers 16.

34

Doch der Priesteren was ⁵⁸ te weynich, ende en konden allen den brand-offeren de huyt niet aftrecken: daerom ⁵⁹ hielpen hen hare broederen de Leviten, tot dat het werck ge-eyndicht was, ende tot dat de [andere] Priesteren sich ⁶⁰ geheyliget hadden; want de Leviten waren ⁶¹ rechter van herten, om sich te heyligen, dan de Priesteren.

58 T.w. om alle die offerhanden te bereyden, dat is, te slachten, de huyt af te trecken, in stucken te deelen. 'T welck eygentlick was der Priesteren werck, Levit. 1.5, 6. hoewel daer in gebruyckt mochte worden den dienst der Leviten, die den Priesteren tot hulpe by gevoecht waren.

59 Hebr. sterckten.

60 Siet boven op vers 5.

61 Siet Psal. 7. op vers 11.

35

Ende oock waren de brand-offeren in menichte, met het vet der ⁶² danck-offeren, ende met de ⁶³ dranck-offeren, ⁶⁴ voor de brand-offeren: alsoo wert den dienst van het Huys des HEEREN bestelt.

62 Siet Lev. 3. op vers 1.

63 Siet Genes. 35. op vers 14. ende Lev. 23. op vers 13.

64 And. der brandofferen: ofte, tot, ofte, met de brand offeren. dat is, welcke dranck-offeren by de brandofferen gevoegt wierden, ende daer toe behoorden. Vergel. Num. 28.7.

36

Iehizkia nu, ende alle het volck, verblijdden sich, over ⁶⁵ 't gene Godt den volcke voor-bereydt hadde: want dese sake geschiedde ⁶⁶ haestichtlick.

65 Verst. de goede genegentheyt, die Godt in 't herte des volcks gegeven hadde, waer door het gantsch gewillich ende genegen was tot 't werck deser reformatie, so datse seer spoedichlick, nae wensch, ja buyten alle verwachtinge voortginck. And. om dat Godt het volck voorbereydt hadde.

66 T.w. met het eerste begin van Hizkias regeringe, ende sonder eenigen tegenstant des volcks: ja met des selven groote genegentheyt daer toe, zijnde nochtans recht te vooren onder de regeeringe van Achaz gantsch seer tot de afgoderye vervallen, ende van den suyveren Godts-dienst afgekeert.