Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxviij. Capittel.

Achaz is een grouwelick afgoden-dienaer, vers 1, etc. hy wert geslagen van de Syriers, ende van de Israeliten, 5. De Israeliten voeren met hen vele Ioden gevangen wech, 8. dewelcke sy door den raet des Propheten Odeds, weder in hare lantpale brengen, 9. Achaz versoeckt hulpe aen den Assyrier, 16. wort bestreden van de Edomiten, ende Philistijnen, 17. niet geholpen van den Coninck van Assyrien, 20. gaet voort in sijne godtloosheyt, 22. hy sterft, ende sijn sone Hizkia regeert, 27.

1

^a AChaz was ¹ twintich jaer out, doe hy Coninck wert, ende regeerde sestien jaer te Ierusalem: ende ² hy en dede niet dat recht was in de oogen des HEEREN, gelijck sijn vader David.

a 2.Reg. 16.2, etc.

1 Hebr. een soon van twintich jaer.

2 Vergel. 1.Reg. 11. de aent. op vers 6.

2

Maer hy ³ wandelde in de wegen der Coningen Israëls: daer toe maeckte hy oock gegotene beelden ⁴ den Baalim.

3 Siet bov. 21. op vers 6.

4 D. ter eere van de afgoden, die sy Baalim noemden, om dat sy de selve voor hare Heeren hielden. Siet Iud. 2. op vers 11.

3

De selve roockte oock in het ⁵ dal des soons Hinnoms; ende ^b hy ⁶ brandde sijne sonen in 't vyer, nae de grouwelen der heydenen, die de HEERE voor het aengesichte der kinderen Israëls uyt de besittinge verdreven hadde.

5 Siet 2.Reg. 23. op vers 10.

b Deut. 18.10. 2.Reg. 21.5. Ierem. 7.30. ende 19.5.

6 2.Reg. 16.3. staet, dat hy sijnen sone dede door het vyer gaen. Dese Coninck Achaz heeft eenige sijner sonen laten verbranden, gelijck hier geseyt wort, ende 't kan zijn dat hy eenen maer door het vyer heeft laten gaen, gelijck geschreven staet, 2.Reg. 16.3. Siet van desen heydenschen grouwel Levitic. 18. op vers 21. Vergel. ond. 33. de aenteeck. op vers 3.

4

Oock offerde hy, ende roockte op de ⁷ hoochten, ⁸ ende op de heuvelen: mitsgaders onder alle groen geboomte.

7 Siet Lev. 26. op vers 30.

8 Siet Deut. 12. op vers 2.

5

Daerom ^c gaf hem de HEERE ⁹ sijn Godt inde hant des ¹⁰ Conincks van Syrien, datse hem sloegen, ende van hem gevanckelick wech voerden eende groote menichte van gevangene, diese te ¹¹ Damascus brachten: Ende hy wert oock gegeven inde hant des ¹² Conincks Israëls, die hem ¹³ sloech met eenen grooten slach.

c Iesai. 7.1.

9 T.w. nae het verbont der genade, dat Godt met Abraham, ende sijne nakomelingen gemaeckt hadde, ofte, oock nae de geveynsde belijdenisse, die Achaz dede, sich gelatende den HEERE sijner vaderen Godt, mede voor sijnen Godt te houden; gelijck gemeynlick de afgoden-dienaren op beyde zijden hincken, 1.Reg. 18.21.

10 Genaemt Rezin. 2.Reg. 16.5.

11 Hebr. Darmesek. alsoo bov. 16.2.

12 Genaemt Pekah. in 't volgende vers ende 2.Reg. 16.5.

13 Vergel. bov. 13. op vers 17.

6

Want Pekah, de sone van Remalia sloech in Iuda hondert ende twintich duysent doot op eenen dach, alle ¹⁴ strijtbare mannen, ¹⁵ om datse den HEERE harer vaderen Godt verlaten hadden.

14 Hebr. sonen des strijts, heyrs, ofte sterckte. Van de beteeckenissen des Hebreeuschen woorts Haïl, machmen sien Genes. 47. op vers 6.

15 Verg. 1.Reg. 15. de aenteeck. op vers 29.

7

Ende Zichri een geweldich man van Ephraim, sloech Maaseia den sone des ¹⁶ Conincks doot, ende Azrikam ¹⁷ den Huys-oversten, mitsgaders Elkana, den tweeden na den Coninck.

16 Naeml. Achaz.

17 Ofte, den voorganger van 'thuys, die als een groot hofmeester het opperste bevel over 't hofgesin des Conincx hadde: alsoo de Overste over de schatten, voor Opper-rekenmeester, 1.Chron. 26.24.

8

Ende de kinderen Israëls voerden van hare ¹⁸ broederen gevanckelick wech, twee hondert duysent, wijven, sonen, ende dochteren, ende plonderden oock veel roofs van hen: ende sy brachten den roof tot Samaria.

18 D. van de Ioden, die met de Israeliten van eenen vader Iacob afkomstich waren. siet bov. 11. op vers 4. alsoo ond. vers 11. ende 15.

9

Aldaer nu was een Propheet des HEEREN, wiens naem was ¹⁹ Oded, die ginck uyt, den heyre tegen, dat nae Samaria quam, ende seyde tot hen; Siet door de grimmicheyt des HEEREN des Godts uwer vaderen over Iuda, heeft hyse in uwe hant gegeven: ende ghy hebtse doot geslagen in toornicheyt, ²⁰ [die] ²¹ tot aenden Hemel raeckt.

19 Een Propheet, te onderscheyden van eenen anderen deses naems, die ten tijde des Conincks Asa leefde, bov. 15. vers 1.

20 Ofte, 'twelck. D. welcke daet.

21 Eene maniere van spreken beteeckenende sonderlinge vergrootinge, van 't gene daer van gesproken wort, ende met-brengende een dreygement, ende wrake Godts uyt den Hemel. Vergel. Genes. 11.4. ende Ezr. 9.6.

10

Daertoe ²² dencket ghy nu de kinderen van Iuda, ende Ierusalem u tot slaven, ende slavinnen te onderwerpen: ²³ en zijt ghy 't niet alleenlick? by u lieden zijn ²⁴ schulden tegen den HEERE uwen Godt.

22 Hebr. segget, ofte zijt seggende. Siet Genes. 20. op vers 11. ende 1.Reg. 5. op vers 5. alsoo ond. vers 13.

23 T.w. die u broeders tot slaven soeckt te maken? ofte, en zijt ghy niet buyten dat, enckelick vol schulden?

24 D. enckele sonden. 'T is soo veel, als of hy seyde, Soo veel u aengaet, die de roede zijt van Godts straffe tegen de Ioden, die hem vertoornt hebben, zijt ghy beter dan sy? wat zijnder anders by u, dan enckele sonden, ende overtredingen, daer mede ghy doorgaens tot nu toe Godt geterget hebt, dat ghy anders niet, dan sijne straffen hebt te verwachten? And. zijn dan niet by u, ja u aengaende, schulden? etc.

11

Nu dan hooret my, ende brenget ²⁵ de gevangene weder, die ghy van uwe broederen gevanckelick wech gevoert hebt: want de hitte van des HEEREN toorn is over u.

25 Hebr. gevanckenisse. Siet Num. 31. op vers 12. alsoo ond. versen 13, 14, 15, 17.

12

Doe maeckten sich ²⁶ mannen op vande hoofden der kinderen Ephraims, Azaria, de sone Iohanan, Berechia de sone Mesillemoth, ende Iehizkia de sone Sallum, ende Amasa de sone van Hadlai; tegen de gene, die uyt het heyr quamen.

26 Verstaet de Overste van Samaria. Overste, ofte Vorsten worden sy genaemt ond. vers 14.

13

Ende sy seyden tot hen; Ghy en sult dese gevangene ²⁷ hier niet in brengen; tot een schult over ons ²⁸ tegen den HEERE, ²⁹ denckt ghylieden toe te doen tot onse sonden, ende tot onse schulden: hoewel wy vele schult hebben, ende de hitte des ³⁰ toorns over Israël is.

27 T.w. in Samaria.

28 Hebr. schult des Heeren. D. tegen den Heere. als vers 10.

29 Hebr. ghy zijt seggende. D. in u herte voornemende. Siet bov. op vers 10. 'T is so veel als of sy seyden, Dat ghy voor hebt, is eene nieuwe sonde, daermede ghy onse voorgaende sonden verswaren soudet, daer wy doch der selver alreede maer te vele en hebben.

30 Namelick, des HEEREN, daer mede hy tegens onse sonden vertoornt is. 'Twoort toorn wort sonder by-voeginge van het woort Godts dickwils verstaen van Godts toorn, om dat hy van wegen sijne grootheyt eygentlick den toorn mach geheeten worden. Alsoo Num. 1.53. ende 18.5. Iosu. 22.20. 1.Chron. 27.24. bov. 24.18.

14

Doe lieten de ³¹ toegerustede de gevangene, ende den roof voor het aengesichte der Oversten, ende der gantscher Gemeynte.

31 D. de gewapende, ofte krijchslieden.

15

De mannen nu, ³² die met namen uytgedruckt zijn, maeckten sich op, ende grepen de gevangene, ende kleedden vanden roof alle hare naeckte; ende sy kleeddense, ende schoeydense, ende spijsdense, ende drencktense, ende ³³ salfdense, ende voerdense op eselen, alle die ³⁴ swack waren, ende brachtense te Iericho ³⁵ de palm-stadt, by hare broederen: Daerna keerden sy weder nae Samaria.

32 T.w. bov. vers 12. verstaet, die met namen daer toe gelast waren, datse de gevangene souden geleyden, ende met nootdurft versorgen.

33 T.w. om dese gevangene, nae het gebruyck van die Orientaelsche landen, te verquicken, ende te vermaken. Siet Ruth 3. op vers 3.

34 Hebr. allen struyckelenden. dat is, die door ouderdom, ofte jonckheyt, ofte sieckte, ofte quetsuere, ofte vermoeytheyt, niet wel op den ganck en waren, datse de menichte niet en konden voet houden.

35 Siet Deut. 34. op vers 3.

16

³⁶ Ter selver tijt sondt de Coninck Achaz tot ³⁷ de Coningen van Assyrien, datse hem helpen souden:

36 T.w. als Rezin de Coninck van Syrien, ende Pekah de Coninck Israels hem de oorloge aen deden. Siet bov. vers 5. ende 2.Reg. 16.5, 7.

37 D. tot den vermaerden, ende grooten Coninck van Assyrien, genaemt Tiglath-Pileser, 2.Reg. 16.7. ofte het getal van velen staet voor het getal van een. siet Gen. 19. op vers 29.

17

Daer en boven waren oock de Edomiten gekomen; ende hadden Iuda geslagen, ende gevangene gevanckelick wechgevoert.

18

Daertoe waren de Philistijnen inde steden der leechte, ende het Suyden van Iuda ingevallen, ende hadden ingenomen ³⁸ Bethsemes, ende ³⁹ Aialon, ende ⁴⁰ Gederoth, ende ⁴¹ Socho, ende hare ⁴² onderhoorige plaetsen, ende ⁴³ Tinma, ende hare onderhoorige plaetsen, ende Gimzo, ende hare onderhoorige plaetsen; ende sy woonden aldaer.

38 Siet 2.Reg. 14. op vers 11.

39 Siet bov. 11. op vers 10.

40 Eene stadt in den stam Iuda. Ios. 15.41.

41 Siet bov. 11. op vers 6, 7.

42 Hebr. dochteren. D. plaetsen daer onder sorterende. Siet Num. 21. op vers 25.

43 Eene stadt gelegen in Iuda. Ios. 15.10.

19

Want de HEERE vernederde Iuda, om Achaz des Conincks Israëls wille: want hy hadde Iuda ⁴⁴ afgetrocken, dattet ⁴⁵ gantsch seer overtradt tegen den HEERE.

44 T.w. van den waren Godt tot de afgoden, van den suyveren Godts-dienst, tot de valsche, ende superstitieuse afgoden-diensten. Gelijcke beteeckenisse heeft het Hebr. woort. Exo. 5.4. Andere, want hy ontblootte Iuda, te weten van de hulpe, ende bescherminge des Heeren, doende 't selvige sondigen.

45 Hebr. overtredinge overtradt.

20

Ende ⁴⁶ Tillegath Pilneser ⁴⁷ de Coninck van Assyrien quam tot hem: doch hy ⁴⁸ benauwde hem, ende en sterckte hem niet.

46 Oock genaemt Tiglath-Pileser. 2.Reg. 15. vers 29, etc. Siet aldaer de aenteeck.

47 Wiens hulpe Achaz versocht hadde, bov. vers 16.

48 Oft, hy dede hem benauwtheyt aen; veroorsakende dat hy met een groote somme gelts, dit gehuerde scheermes (alsoo hem Iesaias noemt cap. 7.20) moeste op sijn zijde koopen: ende het Achaz seer nauwe stont, sulcke somme gelts op te brengen.

21

Want Achaz ⁴⁹ nam een deel van het Huys des HEEREN, ende van het huys des Conincks, ende der Vorsten:

49 D. nam het silver, ende gout wech, dat in den Tempel was, ende inde schatten van het Conincklicke huys, etc. ende schonckt den Coninck van Assyrien. Siet 2.Reg. 16.8.

[fol. 210v]

'twelck hy den Coninck van Assyrien gaf; maer ⁵⁰ hy en hielp hem niet.

50 Hebr. hy en was hem niet tot hulpe: namelick, den Coninck Achaz.

22

Ia ter tijt, als men hem benaeuwde, so maeckte hy des overtredens tegen den HEERE noch meer: ⁵¹ dit was de Coninck Achaz.

51 D. sulck een was de Coninck Achaz, te weten, altijt de selve man, dat hy hem niet en beterde, maer selfs, dat hy't langs so erger maeckte, hoe seer oock de HEERE hem strafte, ende plaechde.

23

Want hy offerde den Goden van ⁵² Damascus, ⁵³ die hem geslagen hadden; ende seyde, Om ^d dat de Goden der Coningen van Syrien hen helpen, sal ickse offeren, op dat sy my [oock] helpen: maer sy waren hem ⁵⁴ tot sijnen val, mitsgaders aen gantsch Israël.

52 Hebr. Darmesek.

53 Sommige brengen dese woorden, die hem geslagen hadden, op het volck der stadt Damascus; doch andere tot den Goden Damasci, alsoo dat Achas meyninge soude zijn, dattet de Goden van Damascus waren, die hem geslagen hadden.

d Iudic. 16.23. Habac. 1.11.

54 Hebr. om hem te doen vallen.

24

Ende Achaz versamelde de vaten van het Huys Godts, ende hieuw de vaten van het Huys Godts in stucken, ⁵⁵ ende sloot de deuren ⁵⁶ van het Huys des HEEREN toe: daer toe maeckte hy sich altaren in alle hoecken te Ierusalem.

55 Vergel. onder 29.3.

56 Naeml. van het Voorhuys, ende van het Heylige, ond. 29.7. waer mede dese godtloose Coninck den gantschen Godts-dienst heeft doen ophouden.

25

Oock maeckte hy ⁵⁷ in elcke stadt van Iuda hoochten, om ⁵⁸ anderen Goden te roocken: also verweckte hy den HEERE sijner vaderen Godt tot toorne.

57 Hebr. in alle stadt, ende stadt.

58 Verstaet, andere dan den waren Godt, die hem sijnen volcke geopenbaert hadde, ende daerom oock vreemde Goden genaemt worden. Siet Gen. 35.2. ende de aenteeck. daer op.

26

Het overige nu sijner geschiedenissen ende alle ⁵⁹ sijne wegen, de eerste, ende de laetste; siet, sy zijn geschreven in het boeck der Coningen van Iuda, ende Israël.

59 Siet bov. 27. op vers 6.

27

Ende Achaz ontsliep met sijne vaderen, ende sy begroeven hem inde ⁶⁰ stadt te Ierusalem: maer sy en brachten hem niet inde graven der Coningen ⁶¹ Israëls: ende sijn soon Iehizkia wert Coninck in sijne plaetse.

60 D. in de stadt Davids, welcke was een deel van de stadt Ierusalem. Siet 1.Reg. 16.20.

61 D. Iuda. Siet bov. 21. op vers 2.