Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vj. Capittel.

De Coninck Darius laet soecken nae 't bevel des Conincks Cores, vers 1. het welcke gevonden zijnde, sendt de Coninck een seer sterk bevel aen sijnen lantvoocht, ende gantschen lant-raedt, datse niet alleen de Ioden niet sullen verhinderen, maer in alle manieren bevorderlick zijn, soo in ’t gebouw des Tempels, als behoeften tot den Godts-dienst, vers 2, etc. Dit bevel komt de lantvoocht nae, ende wort also de Tempel volbouwt, ende ingewijet, 13. Voorts oock het Paesschen-feest met vreuchde gehouden, 19.

1

¹ DOe gaf de Coninck Darius bevel: Ende sy sochten in de ² Cantzelerie, daer de ³ schatten waren wechgeleyt, in ⁴ Babel.

1 Na datmen des Conincks Cyri last opgesocht ende gevonden hadde, gaf Darius bevel van den Tempel op te bouwen. de woorden deses bevels volgen vers 6.

2 Chald. In het huys der boecken.

3 Siet bov. cap. 5. op vers 17.

4 Verstaet niet de stadt Babel, maer het lantschap, ofte gebiet van Babylonien in’t breede genomen, ende Meden daer onder mede gerekent.

2

Ende te ⁵ Achmetha, in de burcht die in het lantschap Meden is, wert eene ⁶ rolle gevonden: ende daer in was aldus geschreven, ⁷ GEDACHTENISSE:

5 Dit houden sommige voor Ecbatana, alwaer de Coningen van Meden des somers haer hof hielden, waer van sy meynen dese plaetse den naem van Achmetha gecregen te hebben, gelijck haer hof des winters gehouden wert te Seleucia, aen de riviere Tygris. And. in een koffer, ofte, kasse.

6 Als ofmen seyde, t’samen-gerolt, deel eens boecx, volumen op latijn: om dat de boecken by outs op lange rollen van basten der boomen wierden geschreven, ende t’samen gewonden. Psal 40.8. ende Ier. 36.2. ende Ezec. 2.9. vindtmen eene rolle des boecks. ende Ezech 2.10. Apoc. 5.1. een boeck van binnen ende buyten beschreven: dat men houdt eene rolle geweest te zijn. Alsoo hebben de Ioden noch hedensdaechs in hare Synagogen, het Wet-boeck Mosis, geschreven op eene lange groote rolle van Perckement.

7 Dit schijnt het opschrift geweest te zijn van de volgende memorie, ofte het gedenck-cedel.

3

In den eersten jare des Conincks Cores, gaf de Coninck Cores [dit] bevel: Het Huys Godts te Ierusalem, dat huys sal gebouwt worden, ⁸ ter plaetse daer sy offerhanden offeren, ende de fondamenten daer van sullen ⁹ swaer zijn: Sijne hoochte van ¹⁰ tsestich ellen, ende sijne breette van tsestich ellen:

8 Ofte, tot eene plaetse, etc.

9 Chald. Eygentlick, dragende, dat is, soo swaer ende sterck dat sy het gebouw konden dragen.

10 Dit wort by sommige verstaen van consent ofte toelatinge, datmen den Tempel soo hooch soude mogen optrecken, daer Salomons Tempel maer 30 ellen hooch was, 1.Reg. 6.2. nu blijckt uyt Hag. 2.3. dat dit gebouw by Salomons Tempel niet was te vergelijcken. siet ooc bov. 3.12.

4

Met drie rijgen van ¹¹ grooten steen, ende een rijge van nieu houwt: ende de oncosten sullen uyt des Conincx huys gegeven worden.

11 Als bov. cap. 5.8. Siet aldaer.

5

Daertoe salmen oock de goudene ende silvere vaten van het Huys Godes, die Nebucadnezar uyt den Tempel, die te Ierusalem was, heeft wechgevoert, ende nae Babel gebracht, wedergeven, datse gaen nae den Tempel, die te Ierusalem ¹² is, aen ¹³ sijne plaetse, ende ¹⁴ men salse afvoeren ten Huyse Godes.

12 Ofte, sal wesen.

13 T.w. des Tempels, oft, elck aen sijne plaetse; verstaende dit van de vaten.

14 And. ghy sultse afvoeren, ofte, voertse af.

6

Nu, ghy Thathnai, Lant-voocht aen gene zijde der ¹⁵ Riviere, ghy Sthar-Boznai, met ¹⁶ ulieder geselschap, ghy Apharsechaiten, die aen gene zijde der Riviere zijt, ¹⁷ weest verre van daer.

15 Euphrates.

16 Chald. ende haerlieder geselschap.

17 D. wacht u, dat ghy niet eenichsins naedert, om dit werck te beletten.

7

¹⁸ Laetse aen den arbeyt van dit Huys Godts: Dat de Lantvoocht der Ioden, ende de Outsten der Ioden dit Huys Godts bouwen aen sijne plaetse.

18 Dat is, laetse onverhindert voortgaen in den arbeyt, ofte in het werck.

8

Oock wort van my bevel gegeven, wat ghylieden doen sult aen de Outsten deser Ioden, om dit Huys Godts te bouwen: te weten, dat uyt des Conincks goederen van den cijns aen gene zijde der Riviere, de onkosten desen mannen spoedichlick gegeven worden, op datmense niet en ¹⁹ belette.

19 Chald. doe ophouden.

9

Ende wat ²⁰ noodich is, als, ²¹ jonge runderen, ende rammen, ende lammeren, tot brand-offeren den Gode van den Hemel, tarwe, sout, wijn, ende olye, nae’t seggen der Priesteren, die te Ierusalem zijn, datt’et hen dach by dach gegeven worde, datter geen feyl en zy.

20 Ofte, watse van nooden hebben.

21 Chald. sonen, ofte, kinderen der ossen.

10

Op dat sy offerhanden van ²² lieflicken reucke den Gode van den Hemel offeren, ende bidden voor het leven des Conincks ende sijner kinderen.

22 Siet Gen. 8. op vers 21.

[fol. 218r]

11

Voorts wort bevel van my gegeven, dat al de gene, die dit ²³ woort sal veranderen, een hout uyt synen huyse sal geruckt ende opgericht worden, daer aen hy sal worden ²⁴ opgehangen: ende sijn huys sal om dies wille tot eenen ²⁵ dreckhoop gemaeckt worden.

23 D. dit mijn bevel overtreden, ofte eenichsins daer tegen doen. Alsoo in’t volg. vers item Dan 3.28. ende 6. vers 9. ende 16.

24 Chald. uytgedelgt.

25 Alsoo Dan. 2.5. ende 3.28.

12

De Godt nu, die sijnen naem aldaer heeft doen woonen, werpe ter neder alle Coningen ende volcken, die hare hant sullen uytstrecken, om te veranderen, [ende] te verderven dit huys Godts, dat te Ierusalem is, Ick Darius hebbe ’t bevel gegeven; dat het spoedichlick gedaen werde.

13

Doe deden Tathnai, de Lant-voocht aen gene zijde der Riviere, Sthar-Boznai, ende haer geselschap, spoedichlick alsoo, nae ²⁶ ’tgene de Coninck Darius gesonden hadde.

26 Nae ’t bevel, dat de Coninck hadde overgesonden.

14

Ende de Outsten der Ioden bouwden ende gingen voorspoedichlick voort, door de Prophetie des Propheten Haggai, ende Zacharia des soons van Iddo: Ende sy bouwden ende voltrocken ’t, nae den bevele des Godts Israëls, ende nae den bevele van ²⁷ Cores, ende ²⁸ Darius, ende ²⁹ Arthahsasta Coninck van Persen.

27 Siet bov. 1.1. ende 5.13. ende in dit cap. vers 3, etc.

28 Siet boven 4. op vers 24.

29 Die door Darium, den sone Hystaspis verstaen, houden desen voor Artaxerxes Longimanus, dat is, lanckhant: maer die Darium houden voor Darius Nothus, verstaen voor desen Artaxerxes Mnemon, dat is, de gedachtige, die eenen langen tijt met sijnen vader heeft geregeert, ende daerna noch eenen langen tijt alleen, sulcx dat eenige hem 62 jaren in alles toeschrijven.

15

Ende dit Huys wert volbracht op den derden dach der maent ³⁰ Adar: dat selve was het seste Iaer van ’t Coninckrijck des Conincks Darij.

30 Passende voor ’t meestendeel op Februarius, voor een deel oock op Martius.

16

Ende de kinderen Israëls, de Priesters, ende Leviten, ende de overige kinderen der gevanckenisse, deden de ³¹ inwijinge van dit Huys Godts, met vreuchde.

31 Vergel. Exo. 40. Numer. 7. op vers 16. 1.Reg. 8.63. Neh. 12. op vers 27.

17

Ende sy offerden ter inwyinge van dit Huys Godes, hondert runderen, twee hondert rammen, vier hondert lammeren, ende twaelf geyten-bocken ten sond-offer voor gantsch Israël, nae’t getal der stammen Israëls.

18

Ende sy stelden de Priesteren in hare ³² onderscheydingen, ende de Leviten in hare verdeelingen, tot den dienst Godts die te Ierusalem is, ^{a 33} nae het voorschrift des boecks van Mose.

32 Eenen yederen in sijne ordre, beurte, ende op sijnen dienst.

a Num. 3.6, 22. ende 8.11. 1.Chron. 24.1, etc.

33 Siet Num. 3.6. 7, etc. item vers 32. ende 8.9, etc. verst. hier by, dat sy vernieuwt hebben de ordeninge by David gemaeckt. 1.Chron. 24.3, 4, 5, etc.

19

Oock hielden de kinderen der gevanckenisse het ^b Pascha, op den veertienden der ³⁴ eerster maent.

b Exod. 12.1, etc. Lev. 23.5. Num. 28.16. Deut. 16.2.

34 Genoemt Abib. Siet Exod. 12.2, 6. ende 13.4, 5.

20

Want de Priesters ende de Leviten hadden haer gereynicht als een eenich [man], sy waren alle reyn: Ende ³⁵ sy slachteden het Pascha voor alle kinderen der gevanckenisse, ende voor hare broederen, de Priesteren, ende voor haer selven.

35 Vergel. 2.Chro. 29.24, 34. ende 30.17. ende 35.3, 6.

21

Also ³⁶ aten de kinderen Israëls, die uyt de gevanckenisse wedergekomen waren, mitsgaders ³⁷ al wie sich van de onreynicheyt der Heydenen des lants tot hen afgesondert hadde, om den HEERE, den Godt Israëls te ³⁸ soecken.

36 T.w. het Pascha.

37 Volgens de wet Exod. 12.48. ende Num. 9.14.

38 D. hier, van herten te dienen, ende in sijne wegen te wandelen.

22

Ende sy hielden het Feest der ongesuerder [brooden], seven dagen, met blijtschap: want de HEERE haddese verblijdt, ende het herte des Conincks van ³⁹ Assur tot hen gewendt, om hare ⁴⁰ handen te stercken in het werck van den Huyse Godts, des Godts van Israël.

39 Hy was eygentlick Coninck van Persen, maer nu waren Assyrien ende Chaldeen, (die Israel te vooren geplaecht hadden) onder sijn gebiet. misschien heeft hy oock op desen tijt sijn hof in Assyrien gehouden. want sommige schrijven, dat Darius de regeringe met sijnen sone gedeylt hebbende, Assyrien mede voor sich gehouden hebbe.

40 D. om haer moedich ende lustich te maken tot dit werck. Vergel. bov. 1.6.