Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Psalm Ciiij.

De Prophete verweckende hem selven tot den lof Godes, doet een treffelick verhael van des Heeren groote macht, hoocheyt, ende wijsheyt, blijckende soo aen de scheppinge, als aen de regeringe, ende gestadige onderhoudinge aller dingen, belovende dat hy de selve sal roemen al sijn leven, vervloeckende de ondanckbaerheyt der godtloosen.

1

^a LOoft den HEERE mijne ziele: ô HEERE mijn Godt, ghy zijt seer groot, ghy zijt bekleedt met Majesteyt ende heerlickheyt.

a Psal. 103.1. ende 146.1.

2

¹ Hy bedeckt sich met het licht, als met een kleet: ^b hy reckt den hemel uyt als een gordijne.

1 Of, hy bekleedt, of, omhangt, of, bewindt sich. siet d’aent. Iob 40. op vers 5.

b Genes. 1.6. Iob 26.7.

3

Die ² sijne oppersalen soldert ³ in de wateren: ⁴ die van de wolcken sijnen wagen maeckt: ^{5 c} die op de vleugelen des wints wandelt.

2 Hier by worden verstaen de verscheydene contreyen die in de lucht, ofte in het uytspansel zijn, alwaer oock de wolcken gelijck als hangende blijven, als vers 13.

3 Of, met de wateren, Verstaet die wateren, die boven in de wolcken zijn, Genes. 1.7. Siet Iob 26.8.

4 Hebr. die de wolcken sijnen wagen stelt.

5 D. op den wint, die snellick voort-vliegt, als of hy vleugelen hadde. siet Ies. 19.1.

c Psal. 18.11. Iesa. 19.1. Apoc. 14.14.

4

^d Hy ⁶ maeckt sijne Engelen ⁷ gee-

d Hebr. 1.7.

6 Dat is, hy maeckt ende gebruyckt de Engelen als boden, om allerley saken te verrichten.

7 D’apostel Hebr. 1.7. op dese spreucke siende, besluyt dat de Engelen schepselen, ende dienstbare geesten zijn: ofte winden, by de welcke de Engelen in snellicheyt mogen vergeleken worden.

[fol. 277v]

sten: sijne dienaers ⁸ tot een vlammende vyer.

8 D. hy geeft haer groote sterckte om sijne oordeelen uyt te richten, also dat sy voort-varen ende doordringen als vyer. hier van worden de Engelen Seraphim genoemt, Iesa. 6.2. het welck beteeckent brandende. Siet 2.Reg 2.11. ende 6.17.

5

Hy ^{9 e} heeft de aerde gegrondt op hare grontvesten: sy en sal nemmermeer noch eeuwelick niet wanckelen.

9 De Prophete wil hier seggen, dat het aerdrijck soo vaste van den Heere gegrondet zy, als of het op eenen vasten ende stercken bodem, fondament, ofte steunsel stonde. Siet de aenteeck. Psal. 24. op vers 2. ende Iob 26. op vers 7.

e Psal. 24.2. ende 78.69. Iob 26.7. ende 38.4, 5, 6.

6

Ghy hadtse ¹⁰ met den afgront als een kleet ¹¹ overdeckt: de wateren stonden boven de bergen.

10 D. met de diepe ende grondeloose wateren, die Godt op den eersten dach geschapen heeft, Genes. 1.2.

11 Te weten, van den beginne der scheppinge tot aen den derden dach, in welcken eerst het aerdrijck drooge geworden is, Genes. 1. versen 9, 10. De wateren hebben oock het aerdrijck ten tijde des sund-vloets overdect, Gen. 7.19.

7

¹² Van u schelden vloden sy, sy haesteden haer wech ¹³ voor de stemme uwes donders:

12 Het schijnt dat hier door het schelden Godes moeten verstaen worden de stercke winden ende tempeesten. Siet Psal. 18.16. And. Van u schelden, Dat is, van u eernstich bevel. Siet Iob 26. op vers 12.

13 Dat is, van uwe groote ende krachtige stemme, die als eenen donder is.

8

De ¹⁴ bergen resen op, de dalen daelden, ¹⁵ ter plaetse die ghy voor hen gegrondet hadt.

14 Ofte, Sy (te weten, de wateren) resen op de bergen, ende daelden door de valleyen, nae de plaetse die ghy hen, [T.w. den wateren] gegrondet hadt.

15 Dat is, in de leechten der aerde. Genes. 1.9, 10. Iob 38.10, 11.

9

Ghy hebt een pale gestelt, die ¹⁶ sy niet overgaen en sullen: ¹⁷ sy en sullen de aerde niet weder bedecken.

16 T.w. de wateren. Vergelijckt met de woorden des texts Iob 26.10. ende 38.8, 10, 11. Psal. 148.6. Ierem. 5.22.

17 T.w. ten zy, Heere, dat ghy het haer gebiet, als in den sundt-vloet geschiet is. Hebr. sy en sullen niet wederkeeren om de aerde te bedecken, ofte, bedeckende de aerde.

10

Die de ¹⁸ fonteynen uytsendt door de dalen, datse tusschen de geberchten henen ¹⁹ wandelen.

18 Verst. hier door de fonteynen, de rivieren, ende de beken die haren oorspronck uyt de fonteynen nemen, Als te sien is uyt de naest-volgende woorden.

19 D. loopen. also oock Psal. 105.41.

11

Sy drencken al’t gedierte des velts: de wout-ezels ²⁰ brekender haren dorst [mede].

20 T.w. met de wateren der fonteynen ende rivieren. And. Sy lesschender haren dorst mede.

12

By deselve woont ²¹ het gevogelte des hemels, een stemme gevende van tusschen de tacken.

21 D. de vogelen, die in den hemel, dat is, in de lucht, vliegen.

13

Hy ²² drenckt de bergen ²³ uyt sijne opper-salen: de ²⁴ aerde wort versadicht ²⁵ van de vrucht uwer wercken.

22 D. hy bevochtichtse, T.w. met het regen-water.

23 D. uyt de wolcken, als vers 3.

24 Als of hy seyde, het aerdrijck wort met den regen sijnen dorst gebluscht, na dat het lange dorst geleden heeft.

25 D. Van den regen, den welcken Godt alleene geeft. Ier. 10.13. ende 14.22. Of, Van den regen, die uyt uwe wercken, ô Heere, D. uyt de wolcken, gelijck als een vrucht voortcomt. Van den regen wast het koorn ende gras, Item alle kruyden ende boom-vruchten. Vergel. hier mede Iob 38.26, 27, 28. Deut. 11.14, 15.

14

Hy doet ²⁶ het gras uytspruyten voor de beesten, ende ²⁷ het kruyt tot dienst des menschen, doende ²⁸ ’tbroot uyt de aerde voortkomen,

26 Siet d’aent. 1.Reg. 18.5.

27 T.w. Allerley kruyt, tot spijse, ende tot medicine.

28 T.w. ’t koorn, daer’t broot van gemaeckt wort, als Iob 28.5. Eccl. 11.1. Ies. 28.28. ende 30.23. het woort broot beteeckent hier, als op vele andere plaetsen, allerley spijse.

15

Ende ²⁹ den wijn, die’t herte des menschen ³⁰ verheucht, doende het aengesichte blincken ³¹ van olye: ende ³² het broot, dat het herte des menschen ³³ sterckt.

29 T.w. doet hy voortkomen. Den wijn, D. den wijnstock, daer de druyven vol wijns aen wassen.

30 Siet Iud. 9.9, 13. Psal. 23.5.

31 Het was eertijts seer gebruyckelick in het Ioodsche lant, dat de menschen haer lichaem, insonderheyt het hooft ende ’t aengesichte met olye bestreken, om het selve te verfrisschen, Psal. 23.5.

32 D. het koorn, daermen ’t broot van maeckt.

33 Of, onder-steunt, onder-stutt. Siet 1.Reg. 13. op vers 7.

16

³⁴ De boomen des HEEREN ³⁵ worden versadicht, ³⁶ de ceder-boomen van Libanon, die hy geplant heeft.

34 D. de seer hooge boomen. Siet de aenteeck. bov. Psal. 80. op vers 11. ofte, die sonder menschen arbeyt, alleen door Godts regeringe, worden opgebracht.

35 T.w. van den regen. als of hy seyde, hoe groot, ende hoe hooge dat de boomen zijn, so krijgen sy voetsels of laefsels genoech van den regen, om te groeyen ende te wassen.

36 Dese boomen wassen seer hooge ende groot, insonderheyt op den berch Libanon.

17

Alwaer ³⁷ de vogelkens nestelen: Des ³⁸ Oyevaers huys zijn ³⁹ de denne-boomen.

37 Siet Genes. 7.14. ende Levit. 14.7.

38 Siet Levit. 11. op vers 19.

39 Siet 1.Reg. 5.8.

18

De hooge bergen zijn voor de steen-bocken: ⁴⁰ De steenrotzen zijn een vertreck ⁴¹ voor de Konijnen.

40 T.w. de gaten en kloven die in ende tusschen de rotzachtige geberchten zijn.

41 Siet Prov. 30.24, 26.

19

Hy heeft de Mane gemaeckt ⁴² tot de gesette tijden: de Sonne ⁴³ weet haren onderganck.

42 Siet Genes. 1.14.

43 Namel. waer, ende wanneer sy tot alle tijden des jaers sal ondergaen; Hebr. haren inganck, T.w. wanneer sy in hare slaep-kamer sal gaen. Siet Iob 38.12. Psal. 19.6.

20

Ghy ⁴⁴ beschickt de duysternisse, ende het wort nacht, in ⁴⁵ den welcken al het gedierte des wouts ⁴⁶ uyt treedt,

44 T.w. door den onder-ganck der Sonne.

45 T.w. nacht.

46 Te weten, Elck uyt sijn hol, ofte schuyl-plaetse.

21

^{47 f} De jonge leeuwen, ⁴⁸ briesschende om eenen roof, ende om hare spijse van Godt te soecken.

47 T.w. kruypen uyt hare holen.

f Iob 39.1, 2. Iesa. 31.4.

48 Hy wil seggen, dat het briesschen der leeuwen is als haer gebedt, daer mede sy van Godt nootdurft des levens versoecken.

22

De Sonne opgaende, ⁴⁹ maken sy sich wech, ende liggen neder in hare ⁵⁰ holen.

49 T.w. nae hare holen. Hebr. sy vergaderen sich.

50 Hebr. wooningen.

23

De mensche gaet [dan] uyt tot sijn werck, ende nae sijnen ⁵¹ arbeyt tot den avont toe.

51 Of, acker-werck, of lant-bouwerye.

24

⁵² Hoe groot zijn uwe wercken, ô HEERE? Ghy hebtse alle met wijsheyt gemaeckt, het aerdrijck is vol van ⁵³ uwe goederen.

52 Of, hoe vele.

53 D. van rijckommen, die u eygentlick toebehooren.

25

Dese zee, die groot ende ⁵⁴ wijt van ruymte is; daer in is’t wriemelende gedierte, ende dat sonder getal, kleyne gedierten met groote.

54 Hebr. wijt aen beyden handen. D. aen beyde zijden breet ende ruym. als Gen. 34.21. Nehem. 7.4.

26

Daer wandelen de schepen, [ende] de ⁵⁵ Leviathan, dien ghy geformeert hebt, ⁵⁶ om daer inne te spelen.

55 Siet Psal. 74.14. dit Zee-monster wort wijtluchtich beschreven, Iob 40. vers 20.

56 Even als de Behemoth, ende andere beesten op de bergen spelen, Iob 40.15.

27

⁵⁷ Sy alle ^g wachten op u, dat ghy [hen] ⁵⁸ hare spijse geeft ⁵⁹ te sijner tijt.

57 T.w. alle die dieren van de welcke boven gesproken is.

g Psal. 145.15.

58 D. de spijse die ghy haer verordineert hebt.

59 D. Ter bequamer tijt.

28

Geeft ghyse hen, sy vergaderense: doet ghy uwe hant open, sy worden met ⁶⁰ goet versadicht.

60 Siet Iob 21. op vers 13.

29

^{61 h} Verbercht ghy u aengesichte, sy worden verschrickt: ⁶² neemt ghy haren ⁶³ adem wech, ⁶⁴ sy sterven, ende sy keeren weder ⁶⁵ tot haren stof.

61 D. als ghy hen uwen segen ontreckt.

h Psal. 30.8.

62 Hebr. Vergadert ghy haren adem.

63 Hebr. Geest.

64 Of, sy gaen uyt, of, sy geven den geest op, of, sy ademenen uyt.

65 D. Tot het gene daer sy van gemaeckt zijn.

30

Sendt ghy ⁶⁶ uwen Geest uyt, so wordense geschapen, ende ⁶⁷ ghy vernieuwt het gelaet des aerdrijcx.

66 Verstaet dit van den heyligen Geest, door den welcken aenvanckelick alle dingen geschapen zijn, nu noch onder-houden ende vernieuwt worden, als Iob 33.4. Psal. 33.6.

67 T.w. nieuwe schepselen voortbrengende in plaetse van de verstorvene ende verdorvene. Eccl. 1.4.

31

De Heerlickheyt des HEEREN zy tot in der eeuwicheyt: de HEERE ⁶⁸ verblijde sich in sijne wercken.

68 D. dat hy een goet behagen in sijne wercken hebbe, om de selve te onderhouden, ende niet te verderven: hier van is het contrarie, dat de Heere geseyt wort berouw te hebben dat hy den mensche, ofte andere wercken geschapen heeft, ende de selve te willen verderven.

32

Als hy de aerde aenschouwt, so ⁶⁹ beeft sy: als hy de bergen aenroert, so ⁷⁰ roocken sy.

69 Te weten, voor sijne groote heerlickheyt ende Majesteyt. Siet Exod. 19.18.

70 Dit is een teecken van schrick ende verveernisse, als Psal. 144.5.

33

ⁱ Ick sal den HEERE singen in mijn leven: ick sal mijnen Godt psalm-singen, terwijle ick noch ben.

i Psal. 63.5. ende 146.2.

34

⁷¹ Mijne overdenckinge van hem, sal soete zijn: ick sal my in den HEERE verblijden.

71 Of, mijne aendachtige reden.

35

⁷² De sondaers sullen van der aerde verdaen worden, ende de godtloose en sullen niet meer zijn. Looft den HEERE, mijn ziele: ⁷³ Halelu-Iah.

72 And. O dat de sondaers vander aerden verdaen wierden, etc. T.w. die haer overgeven tot sondigen, als Psal. 1.1. Ioh. 9.31. Ende ondanckbaer zijnde, den Heere niet en eeren in ’t gebruyck sijner schepselen, van de welcke in desen Psalm, tot Godes lof, gesproken is.

73 D. looft den Heere. Het Hebr. woort Halelujah, heeft de Christelicke kercke van de Ioodsche kercke behouden, dienende om malkanderen te verwecken tot lof Godes in de heylige vergaderingen. siet Apoc. 19.1, 3.