Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het v. Capittel.

Vermaen tot studeringe der wijsheyt, vers 1. eernstige waerschouwinge voor onkuysche vrouwen, 3. vermaninge tot een tuchtich ende vrolick leven in den echten staet, 15. Godt siet alles, vangt ende verderft de godtloose in hare sonden, 21.

1

MIjn soon, merckt op mijne ¹ wijsheyt: neygt uwe oore tot mijn ¹ verstant:

1 Van het onderscheyt deser twee woorden wijsheyt, ende verstant, Siet bov. 1. op vers 2.

1 Van het onderscheyt deser twee woorden wijsheyt, ende verstant, Siet bov. 1. op vers 2.

2

Op dat ghy alle ² bedachtsaemheyt behoudt: ende uwe ³ lippen wetenschap bewaren.

2 Hebr. bedachtsaemheden. Siet bov. 1. op vers 4.

3 T.w. daermede ghy de wetenschap, die ghy uyt mijne leeringe krijcht, anderen moocht mede-deelen. Vergel. Mal. cap. 2.7.

3

⁴ Want de ⁵ lippen ⁶ der vreemder [vrouwe] ⁷ druppen ^a honich-seem: ende ⁸ haer gehemelte is gladder dan olye.

4 Hier wort reden gegeven, waerom de voorgaende vermaninge by de menschen behoort plaetse te hebben.

5 D. woorden. siet Iob 2. op vers 20. De selve beteeckenisse heeft het woort gehemelte, dat volcht. Alsoo Iob 31.30.

6 Siet bov. 2. op vers 16.

7 D. brengen soete, ende lieflicke woorden sonder ophouden voort, waer door de jonge mannen tot hare liefde aengelockt worden. Siet van dese maniere van spreken, Deut. 32.2. ende d’aenteeck.

a Prov. 2.16. ende 6.24.

8 D. hare propoosten glyden in’t herte door hare lieflicke vleyinge, gelijck de olye in de mage door hare glatheyt. Vergel. ond. 26. vers 28.

4

Maer ⁹ ’t laetste van haer is bitter als alssen; scherp als ¹⁰ een twee-snijdende sweert:

9 Ofte, haer eynde, ofte, uytganck. De sin is, dat de uytkomste van alle de lieflickheyt, ende soeticheyt der vreemder vrouwe, ende der gener die de selve aenhangen, anders niet en is, dan gelijck inden text volcht. Alsoo wort het oorspronckelick woort voor een ongeluckich eynde genomen, Deut. 32.20. ond. 14.13. ende 23.32. Amos 8.10.

10 Hebr. een sweert der monden: D. dat twee monden heeft. Verstaet een sweert, dat aen beyden zijden snijdt. Alsoo Psal. 149.6. Hebr. 4.12.

5

^b Hare voeten dalen nae ¹¹ de doot: hare treden ¹² houden de ¹³ helle vast.

b Prov. 7.27.

11 Hier by en wort niet alleen de tydelicke doot, ende ’t sichtbare graf verstaen, maer oock de eeuwige doot, ende de helle.

12 D. strecken daer henen, datse de selve niet ontgaen en sullen.

13 Siet van de beteeckenissen deses woorts, Gen. 37. op vers 35.

6

¹⁴ Op dat ghy het ¹⁵ padt des levens niet en soudt wegen, zijn hare ¹⁶ gangen ¹⁷ ongestadich, ¹⁸ [dat] ghy het niet en ¹⁹ merckt.

14 D. op dat ghy niet en komt by u selven te overwegen, ofmen met haer soude konnen verkeeren, ende evenwel den wech des levens behouden; so weet, dat hare gangen, ende manieren van doen soo ongestadich, veranderlick, ende dwalende zijn int aenleggen van alle listicheyt, om u te verleyden, dat ghy’t niet en sult konnen bemercken, ende sult volgens dien van haer in’t net des verderfs gevangen worden.

15 D. dat tot het ware leven leydt. siet bov. 2. op vers 19.

16 Hebr. sporen; D. hare woorden, ende wercken.

17 Ofte, bewegen sich heen ende weder, zijn weyfelende. D. dwalende, onseker, met alle winden gedreven, nu tot dese, dan tot die hangende, ende dat om de menschen te verleyden.

18 Ofte, [dat] ghy’t niet gewaer wort, ofte bevindt: T.w. dat hare gangen van het padt des levens afdwalen, ende den mensche nae de doot leyden.

19 Het Hebr. woort is alsoo dickwils genomen. Siet Iob 5. op vers 24.

7

Nu dan, ghy kinderen, hooret nae my: ende en wijcket niet van de redenen mijnes monts.

8

²⁰ Maeckt uwen wech verre van haer: ende en naedert niet tot de deure van haer huys;

20 D. hebt geene gemeynschap met haer, ende wacht u van ontrent haer te komen.

9

Op dat ghy ²¹ anderen uwe ²² eere niet ²³ en geeft; ende uwe ²⁴ jaren ^c den ²⁵ wreeden.

21 T.w. de overspeeldersse, ende haren man.

22 D. uwe jeucht, sterckte, middelen, goeden naem, ende zielen welvaert. Verstaet hier onder oock de kinderen, die een hoereerder van de hoere krijcht: want die blijven meest in’t huys der echt-breeckster.

23 T.w. als eenen roof, ende proye, om die quijt te worden.

24 T.w. uwe jonge jaren, ende den besten tijt uwes levens.

c Prov. 6.34, 35.

25 Verstaet het hoeren-geselschap, ende den man der hoere, die u wreedelick vervolgen, ende de Overicheyt overgeven sal. Vergel. ond. 6. 34, 35.

10

Op dat de ²⁶ vreemde sich niet en versadigen ²⁷ van u vermogen; ende ²⁸ al uwen smertelicken arbeyt niet en [kome] in het huys des ²⁹ onbekenden.

26 Verst. niet alleen de overspeeldersse, ende haren man, maer oock alle roffianen, koppelaers, koppelerssen, ende overspelich gedrochte, die eenich profijt van de onkuyscheyt trecken.

27 D. van uwe tydelicke middelen. Alsoo Hos. 7.9.

28 Dat is, dat ghy door uwen arbeyt (met smerte, ende moeyte vereenicht), gewonnen hebt. Vergel. ond. 14.23. ende Iesa. 58.3.

29 Ofte, uytlandischen. Alsoo ond. vers 20.

11

Ende ghy in u laetste ³⁰ brullet, als u vleesch, ende u lijf verteert is:

30 Ofte, schreeuwt. Het Hebr. woort beteeckent eygentlick het getier, ende gebrul, dat de beesten, ende bysonderlick de leeuwen maken, als sy in eenigen noot zijn, hoewel sy niet en versinnen, van waer die komt. Vergel. Psal. 32.3. Ies. 5.29, 30. Ezech. 24.2.

12

Ende segget, Hoe hebbe ick de tucht gehaet? ende mijn herte de bestraffinge versmaedt?

13

Ende en hebbe niet gehoort nae de stemme mijner onderwijsers; noch mijne oore geneycht tot mijne leeraers?

14

³¹ Ick ben by nae in alle ³² quaet geweest, ³³ in’t midden der Gemeynte, ende der vergaderinge.

31 Hebr. ick ben nae, ofte, ontrent een weynich in alle quaet geweest.

32 T.w. het quaet der straffe. Siet Gen. 19. op vers 19. ofte verstaet oock daer by, het quaet der schult, waer van siet, Iob 20.12.

33 D. in’t openbaer voor de Gemeynte Godts, ende de gantsche werelt.

15

³⁴ Drinckt water uyt uwen back, ende ³⁵ vloeden uyt het midden van uwen born-put.

34 Dit is eene figuerlicke beschrijvinge tot het 19 vers ingesloten, vertoonende den schuldigen plicht, ’t wel-varen, ende de gerusticheyt des gemoets der gener die in den heyligen echten-staet nae Godts ordinantie kuyschelick leven. De sin is, dat een yeder sich met sijn eygen wettelick geselschap alleene in alle eerbaerheyt vermaken moet: als volcht versen 18, 19. Andere hebben dit verstaen van het wettelick besit, ende gebruyck der tijdelicke goederen, ende van de weldadicheyt, die wy daer mede bewijsen moeten.

35 Ofte, stroomen.

16

Laet uwe ³⁶ fonteynen haer buyten verspreyden, [ende] de ³⁷ water-beken op de straten.

36 Verst. uwe kinderen, die uyt u als uyt eene Fonteyne voortkomen. Vergel. Iesa. 51.1. De sin is, dat een yeder de sijne eerlick soude opqueecken, op datse niet alleene den huysgesinne cieraet, ende dienst souden toebrengen, maer oock andere menschen, nae hare gelegentheyt, vrientschap, ende deucht doen.

37 Siet Psal. 1. op vers 3.

17

³⁸ Laetse uwe alleene zijn, ende geener vreemden met u.

38 T.w. mits dat sy alleene u voor haren vader kennen, ende ghy hen voor uwe kinderen: het welcke niet en kan geschieden onder de kinderen, die uyt eene overspeeldersse geboren worden.

18

³⁹ Uwe sprinck-ader zy gesegent; ende verblijdt u van wegen de huysvrouwe uwer jeucht;

39 D. uwe wettelicke huysvrouwe, uyt de welcke u de kinderen, als uyt eene springende Fonteyne, voortkomen.

19

Eene ⁴⁰ seer lieflicke hinde, ende ⁴¹ aengenaem steen-geytken: laet u hare borsten t’allen tijden ⁴² droncken maken; ⁴³ doolt steets in hare liefde.

40 Hebr. hinde der liefden. Van dese wort hier gewach gemaeckt, om datse van het hert (soo eenige schrijven) seer innerlick bemint wort.

41 Hebr. rhee der aengenaemheyt.

42 Ofte, bevochtigen, drencken, laven; D. met vreuchde, ende wellust vervullen. Vergel. ond. 7.18.

43 D. vermaeckt u met haer gelijck yemant sich pleecht te vermaken in’t gene dat geoorloft is, ende daer in sich soo te vergeten, dat hy nae het ongeoorloofde niet eens om en siet.

20

Ende waerom soudt ghy, mijn soon, ⁴⁴ in eene vreemde dolen, ende den schoot der ⁴⁵ onbekende omvangen.

44 D. in de liefde eener vreemde.

45 Ofte, uytlandische.

21

Want ⁴⁶ eens yegelicks wegen zijn voor de ^d oogen des HEEREN; ende hy ⁴⁷ weecht alle sijne gangen.

46 Ofte, eens mans.

d 2 Cron. 16.9. Iob 31.4. ende 34.21. Prov. 15.3. Ierem. 16.17. ende 32.19.

47 Hebr. weecht alle sijne sporen. D. hy beproeft als met een pas-loot eens yegelicx wegen, ofse recht, ofte slim zijn: wetende volkomelick al het doen, ende laten der menschen.

22

Den godtloosen sullen sijne ongerechticheden vangen; ende met de banden sijner sonde sal hy vast gehouden worden.

[fol. 3v]

23

Hy sal sterven, ⁴⁸ om dat hy sonder tucht geweest is; ende in de ⁴⁹ grootheyt sijner dwaesheyt sal hy ⁵⁰ verdwalen.

48 D. om dat hy geen onderricht nochte tuchtinge en heeft willen hooren, ofte als hyse hoorde, niet willen aennemen.

49 Ofte, menichvuldicheyt. D. groote, oft menichvuldige dwaesheyt.

50 T.w. van den wech des levens, ende alsoo ter verdoemenisse loopen.