Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

[fol. 5r]

Het ix. Capittel.

Hier wort het genaden-werck onses Heeren Christi, die sijn volck door sijn woort ende Geest tot sijner (der opperster wijsheyt) salige gemeenschap beroept ende brengt, voorgestelt onder de gelijckenisse van de toebereydinge eener maeltijt, ende noodinge van gasten, vers 1, etc. met eene tegenstellinge van den aert ende de conditie der spotteren, ende der wijsen, 7. ende ter contrarie het verleydich ende verderflick werck des Satans, onder de gelijckenisse van eene sotte vrouwe, (vyandinne der opperste wijsheyt) die oock hare gasten noodicht, maer tot haer eeuwich verderf, 13, etc.

1

DE ¹ opperste Wijsheyt heeft haer ² huys gebouwt: sy heeft hare ³ seven ⁴ pilaren gehouwen.

1 Hebr. de wijsheden. Siet bov. 1. vers 20.

2 Verstaet door dit huys, de Gemeynte der warer geloovigen, welcker opbouwinge hier door de predicatie de Euangeliums, ende de werckinge des heyligen Geestes begonnen wort, maer hier na voltrocken sal worden, door de volmakinge der kinderen Godts. Andere verstaen door dit huys den derden, ofte oppersten hemel, in den welcken de uytvercorene met alle goederen versadiget sullen worden.

3 D. vele. Een seker getal voor een onseker. Siet bov. 6. vers 31.

4 Door dese worden van velen verstaen de Patriarchen, Propheten, Apostelen, Euangelisten, Herders, ende Leeraers. Andere verstaen door dese pilaren de vasticheyt, ende eeuwichduericheyt van het hemelsche huys des Vaders, daer in ons Christus voorgegaen is, om ons eene plaetse te bereyden, Ioh. 14.2.

2

⁵ Sy heeft haer ⁶ slacht-vee ⁷ geslacht, sy heeft haren wijn ⁸ gemengt; oock heeftse hare tafel ⁹ toegericht.

5 De wijsheyt wort hier vergeleken by eenen Coninck, die open hof houdt. Vergel. Matth. 22.2, 3, etc.

6 Verst. het woort Godts, het ware voetsel der ziele, mitsgaders alle geestelicke ende salichmakende weldaden die ons daer in belooft, ende inde Sacramenten aengeboden worden, waer op volgen sal de volmaeckte vreuchde des toekomenden levens.

7 T.w. om te koken, ende daer na den genoodden voor te setten. alsoo Genes. 43.16. 1.Sam. 25.11.

8 Dit siet op de wijse van doen gebruyckelick in heete landen, al waermen den wijn met water mengt, om sijne cracht te matigen, oft, vermengt met verscheyden specerien. ond. vers 5. ende 23.30. Ies. 5.22. ende 65.11.

9 T.w. met de gerichten daer op in order te setten. Vergel. de maniere van spreken met Psal. 23.6. ende 78.19. Ies. 21.5.

3

Sy heeft ¹⁰ hare dienstmaechden uytgesonden: sy noodicht op de ^{a 11} tinnen, der hoochten der stadt:

10 Verst. door dese de Bedienaren des goddelicken woorts, die van Christo uytgesonden worden, om de menschen te noodigen tot de gemeynschap der Kercke, ende aller geestelicker goederen, die daer in uytgedeelt worden. 2.Cor. 5.19, 20.

a Prov. 8,2.

11 Hebr. vleugelen. D. leege muerkens, ofte, lenen, gemaeckt boven op de platte daecken van hooge gestichten, op dat de gene, die op het dack gingen, buyten perijckel van afvallen souden zijn. Siet Deut. 22. op vers 8. ende vergel. bov. 8.2.

4

¹² Wie is slecht? hy keere sich herwaerts: tot ¹³ den verstandeloosen, seyt sy:

12 D. so wie slecht is, die wijcke tot my. ’t zijn de woorden der wijsheyt. Siet van het woort slechte, bov. 8. op vers 4.

13 Siet bov. 6. op vers 32.

5

¹⁴ Comet, etet van mijn ¹⁵ broot, ende drincket van den wijn, dien ick gemengt hebbe.

14 T.w. wie ghy zijt vande onverstandige.

15 De geestelicke, ende eeuwige goederen worden dickwils by de lichamelicke, ende verganckelicke geleken, ende daerom oock door de selve te verstaen gegeven. Psal. 23.2, 5.

6

Verlatet de ¹⁶ slechticheden, ende ¹⁷ levet: ende tredet in den ¹⁸ wech des verstants.

16 Soo wort het Hebr. woort genomen, bov. 1.22. And. laet de slechte varen, ofte, verlatet de slechte.

17 Een bevel inhoudende eene belofte, van te sullen leven. Siet bov. 3. op vers 25.

18 Dat is, waer door men tot het rechte verstant, ende de ware wijsheyt geraeckt, ende dien de verstandige betreden. Siet 1.Reg. 8. op vers 36.

7

Wie den ¹⁹ spotter ²⁰ tuchticht, ²¹ behaelt sich schande; ende die den godtloosen bestraft, sijne ²² schand-vlecke.

19 Siet Psal. 1. vers 1.

20 Het woort beteeckent hier eygentlick yemant met woorden, ende redenen onderwijsen, vermanen, bestraffen. alsoo Deut. 4.36. Iob 4.3. 1.Chron. 15.22. Elders beteeckent het oock met slagen, ende straffen castijden, als 1.Reg. 12.11. Psal. 6.2.

21 T.w. om dat hy verloren arbeyt doet, ende vanden genen, dien hy bestraft, gelastert wort. Vergel. Matth. 7.6.

22 Het oorspronckelick woort beteeckent gemeynelick een gebreck des lichaems, als Levit. 21.17. ende 22.20. 2.Sam. 14.25. maer het wort oock genomen voor een gebreck der ziele, rakende het geloove, ende de seden, ofte de goede fame, ten aensien vande uytkomste eeniger sake, ofte daet, als hier, Deut. 32.5. Iob 11.15.

8

^b En bestraft den spotter niet, op dat hy u niet en hate: bestraft den ²³ wijsen, ende hy sal u lief hebben.

b Matth. 7.6.

23 D. die de wijsheyt bemint, godtvruchtich, ende sedich is. alsoo in’t volgende.

9

²⁴ Leert den wijsen, so sal hy noch wijser worden: onderwijst den rechtveerdigen, so sal hy in ²⁵ leere toenemen.

24 Hebr. geeft. T.w. heylsame leere.

25 Alsoo bov. 1.5. Siet de aenteeck.

10

^c De vreese des HEEREN is het beginsel der wijsheyt: ende ²⁶ de wetenschap der heyligen is verstant.

c Iob 28.28. Psal. 111.10. Prov. 1.7.

26 D. daer mede de Heylige begaeft zijn, ende die sy anderen menschen voordragen. Verstaet door de Heylige de ware geloovige. Alsoo wordense genaemt, Psal. 16.3. ende 34.10. ende 89.6, 8. ond. 30.3. Hos. 12. vers 1. 1.Cor. 1.2. Siet de reden 1.Cor. 6.11. Andere verstaen hier, door de Heyligen, den waren Godt, die in’t getal van velen de Heyligen genoemt soude zijn, om dat hy drievuldich in persoonen is.

11

²⁷ Want door my sullen uwe ^d dagen vermenichvuldigen: ende jaren des levens ²⁸ sullen u toegedaen worden.

27 Siet bov. 3.2. ende d’aenteeck. ende verstaet door, my, de opperste-Wijsheyt, die hier reden in voert van hare voorgaende vermaningen.

d Prov. 10.27.

28 Hebr. sullen sy u toedoen; dat is, toegedaen worden; te weten, van hem diese toedoet, ofte vermenichvuldicht, ’t welck is Godt. Siet van dese maniere van spreken, Iob 4. op vers 19.

12

Indien ghy wijs zijt, ghy zijt wijs ²⁹ voor u selven: ende zijt ghy een spotter, ghy sult het ³⁰ alleen dragen.

29 D. tot u eygen voordeel, ende welvaren. Godt en heeft geen profijt daer van, Psal. 16.2.

30 D. de schande, ende schade daer van hebben: niet Godt, nochte sijne eeuwige wijsheyt.

13

Eene ³¹ sotte Vrouwe ^{e 32} is woelachtich, ³³ de slechticheyt [selve]; ende ³⁴ en weet niet met allen,

31 Hebr. Vrouwe der sotheyt. Dese Vrouwe wort hier voorgestelt, ende vertoocht als de voorneemste wederpartijdster, ende vyandinne der warer wijsheyt, noodende tot haer alle menschen, gelijck de wijsheyt te vooren gedaen heeft. Verstaet door de sotte Vrouwe, al wat gaet tegen de waerheyt der leere, ende de oprechticheyt des levens. Andere meynen, dat hier eygentlick eene overspeelster beschreven wort, ende dat dan door die, de voorgemelte sotte Vrouwe wort afgebeelt.

e Prov. 7.11.

32 Siet bov. 7. op vers 11.

33 D. die seer slecht is, vol onwijsheyt, ende quade sinnen.

34 T.w. om den mensche te onderwijsen, wat hy gelooven, ende hoe hy leven moet.

14

Ende ³⁵ sy sit aen de deure van haer huys; op eenen stoel, [op] de hooge plaetsen der stadt:

35 Verst. de voorgemelte sotte Vrouwe: dat is, de onwijsheyt, ofte sotticheyt, die hier wort bekent gemaeckt van hare stoutheyt, pracht, ende veelvoudich bedrijf, om de menschen te verleyden.

15

Om te roepen de gene, die [op] den wech voorby gaen, ³⁶ die hare paden recht maken, [seggende];

36 D. die haren wech recht doorgaen sonder nae de onwijse Vrouwe om te sien. Vergel. bov. 3.6.

16

³⁷ Wie is slecht? hy keere sich herwaerts: tot den verstandeloosen, seyt sy:

37 Verg. dese woorden met de woorden der wijsheyt, bov. vers 4. die de onwijsheyt hier na spelen wilt, om met openbare versmadinge van de vermaninge der wijsheyt, de menschen tot haer af te trecken.

17

^f De ³⁸ gestolen wateren zijn soete; ende het ³⁹ verborgen broot is lieflick.

f Prov. 20.17.

38 Verst. hier door, de valsche leere, ydele goederen, ende verganckelicke lusten, die de onwijsheyt haren dienaren mededeelt. Sy worden genaemt gestolen wateren, ende verborgen broot, om datse vergeleken worden by de heymelicke byslapinge der gener, die in overspel leven. Want gelijck dese met vele listicheyt, ende bedecktheyt gepleecht wort, ende daertoe den verdorvenen vleesche in velen aengenamer is, dan de suyvere byeenkomste in den staet des houwelicx; alsoo is inde valsche leere niet dan listich bedroch, ende in het verganckelick goet, datse belooft, eene meerdere vermakinge voor den vleesche in dese werelt. Vergel. ond. 20.17. ende 30.20. ende d’aenteeck.

39 D. het goet, dat qualick gekregen, ende qualick verteert wort; te weten, gekregen door heymelicke, valsche, ende listige practijcken, ende verteert door onnutte, schandelicke, ende overdadige wercken, die haer voor het licht schamen. broot voor allerley tijdelick goet. Siet bov. 4. op vers 17.

18

⁴⁰ Maer ⁴¹ hy en weet niet, dat ⁴² aldaer ^{g 43} doode zijn, hare genoodde zijn in de diepten ⁴⁴ der helle.

40 De voorgaende woorden heeft de onwijsheyt gesproken; maer dese Salomo, om de menschen te waerschouwen.

41 T.w. de voorbygaende mensche, die van de onwijse Vrouwe genoodicht wort.

42 T.w. in’t huys der sotter Vrouwe.

g Prov. 2.18.

43 Siet bov. 2. op vers 18.

44 D. des tijdelicken, ende eeuwigen doots.