Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xvj. Capittel.

Vermaninge aen de Moabiten, dat sy hare lammeren brengen souden, vers 1. ende dat sy haer tegen de verdrevene Ioden, vriendelick ende goedertierenlick dragen souden, 3. Maer dewijle sy sulcks niet en deden uyt hooch-moet, 6. so dreycht haer Godt, dat sy soo schrickelick souden uytgeroeyt ende verdelcht worden, 7. dat de Prophete over haer medelijden heeft, 9. Doch hy gaet voort in het verhalen der elenden die haer nakende waren, 10. Ende hy noemt den tijt wanneer het geschieden soude, 14.

1

¹ SEndet ² de lammeren des ³ heerschers des lants van ⁴ Sela af, ⁵ nae de woestijne henen ⁶ tot den berch der dochter Zions.

1 O ghy Moabiten.

2 Hebr. het lam. D. soo veel lammeren als ghy tot tribuyt te geven schuldich zijt. De Moabiten betaelden aen den Coninck van Iuda jaerlicks hondert duysent lammeren, ende hondert duysent rammen met de wolle, als af te nemen is uyt 2.Sam 8.2. Verg. met 2.Reg. 3.4.

3 T.w. des Conincks van Iuda, die een heere ofte heerscher over u lant is geworden, van dier tijt af doe David u heeft overwonnen. 2.Sam. 8.2. And. des heerschappers des aerdrijcks, verstaende daer by Godt den Heere, in desen sin, als of hy de Moabiten vermaende, dat sy den waren Godt souden aen-nemen, sulcks doende blijcken met hem lammeren op te offeren.

4 D. van u lant af, 't welck ten deele met clippen ende rotzsen is besett, ten deele met de woestijne. Sela was de hooftstadt op een rotse gelegen.

5 Hier kan men verstaen die woestijne van Iuda, die daer is streckende tot aen de Iordane, daer die riviere in de doode zee valt.

6 D. tot Ierusalem 't welck aen den berch Zion leyt.

2

⁷ Andersins sal 't geschieden, dat ⁸ de dochteren Moabs aen de veyren van ⁹ Arnon sullen zijn, ¹⁰ als een swervende vogel, [uyt] het nest gedreven zijnde.

7 De sin is, Indien ghylieden dat niet en doet, namelick, Indien ghy Moabiten den huyse Davids niet en gehoorsaemt, So salt geschieden, etc. And. want het sal geschieden.

8 D. de Moabitische vrous-persoonen, getrouwde ende ongetrouwde, als Luc. 23.28. daer staet, Ghy dochteren Ierusalems, daer onder te verstaen zijn soo wel ongehylickte, als de gehylickte. Andre verstaen hier door de dochteren, de kleyne steden des Moabitischen lants.

9 Arnon was het uyterste van der Moabiten lant. Soo dat als de Prophete hier dreycht, dat de dochteren Moabs aen de veyren van Arnon souden gebracht, ende overgevoert worden, dat is te seggen, dat sy souden verjaecht, ofte gevanckelick uyt haer lant souden gevoert worden.

10 D. als een vogel die heen en weer vliecht. Alsoo sullen de dochteren der Moabiten uyt haren nest, D. uyt haer Vaderlant, ende uyt hare huysen en welvaert gedreven worden.

3

¹¹ Brengt eenen raet aen: ¹² houdt gerichte, ¹³ maeckt uwe schaduwe op 't midden van den middach, gelijck den nacht: ¹⁴ verbercht ¹⁵ de verdrevene, [ende] ¹⁶ en meldet ¹⁷ den omswevenden niet.

11 T.w. hoe ghy het aenstaende ongeluck sult cunnen ontloopen.

12 Hier raedt de Prophete de Moabiten dat sy oprechtelick handelen souden, insonderheyt met de arme verdrevene Ioden, met de selve niet handelende gelijck eertijts hare voor-ouderen gedaen hadden, Deut. 23. Ier. 48.

13 D. maeckt dat uwe schaduwe, D. de verquickinge die sy van u lieden versoecken, haer so verquicke in hare grootste vervolginge, als de schaduwe, ofte duysternisse des nachts in den heeten somer tijt, de menschen verquickt.

14 Hier spreeckt de Prophete duydelick uyt, 't gene hy stracx met verbloemde woorden geseyt heeft.

15 T.w. de Ioden die uyt haer lant verdreven zijn.

16 D. en verraetse niet, geeftse niet over in de handen harer vyanden, gelijck ghy wel pleecht te doen.

17 D. de Ioden die haren toevlucht tot u nemen.

4

¹⁸ Laet ¹⁹ mijne verdrevene ²⁰ onder u verkeeren, ô Moab, ²¹ weest ghy hen een schuylplaetse voor 't aengesichte ²² des verstoorders: want de onderdrucker ²³ heeft een eynde, de verstooringe is te niete geworden, ²⁴ de vertreders ²⁵ zijn van der aerde verdaen.

18 Dit spreeckt Godt de Heere.

19 D. die my toebehooren, alhoewel ickse, om harer sonden wille, nu eenen geruymen tijt, dapperlick gecastijt hebbe. Aengaende de maniere van spreken siet Psal. 37. op vers 22.

20 Hebr. in u, D. by u, in het Moabitische lant.

21 D. oeffent medelijden ende barmherticheyt over de Israëliten, laetse herberge by u vinden.

22 D. des Assyriers, die de Ioden ende andre Natien seer vervolcht, ende jammerlick geplaecht heeft.

23 Of, sal haest een eynde hebben, ende soo in 't volgende. Als of de Heere seyde, Ghy Moabiten behoordet u beleefdelick tegens mijn volck te dragen, want het en sal niet altoos onderdruckt worden van sijne vyanden, Ick sal het eyndelick redden, ende het Coninckrijcke van Iuda alsoo her-stellen, dat het gelegentheyt ende macht sal hebben, om u lieden te vergelden de weldaden die sy van uwe hant ontfangen sullen: Daer sy ulieden ter contrarye sullen cunnen vergelden de schade ende onbarmherticheyt, die ghy haer sult bewijsen.

24 Hebr. De vertreder, D. alle, ende een yegelick vertreder, D. verdrucker mijns volcx.

25 D. sullen. etc.

5

Want daer sal ²⁶ een Throon ²⁷ bevesticht worden ²⁸ in goedertierenheyt, ende op den selven sal ²⁹ bestendelick een sitten ^{c 30} in de tente Davids, een die oordeelt, ende 't recht soeckt, ende ³¹ veerdich zy ter gerechticheyt.

26 D. Een Coninckrijcke, of Conincklicke weerdicheyt.

27 Of bereyt worden.

28 T.w. door de goedertierenheyt Godes. And. in genade.

29 Hebr. in waerheyt. D. stijf en vaste.

c Ies. 16.5. Dan. 7.14, 27. Mich. 4.7. Luc. 1.33.

30 D. Een van 'tgeslachte Davids, T.w. Christus, hy alleen besit bestendichlick den stoel Davids, want hy heeft een eeuwich Coninckrijcke.

31 D. haestelick gevende dat recht is, het zy den goeden, ofte den quaden. Anders in 't recht wel ervaren, als Ezr. 7.6. So dat de Prophete in dit versken wederom de Moabiten vermaent, dat sy haer over de verdrevene Ioden ontfermen souden, dewijle haer vervallen Coninckrijcke wederom soude opgericht worden, ende in der eeuwicheyt bestendelick blijven soude.

6

³² Wy ^d hebben gehoort de hoovaerdye ³³ Moabs, hy is seer hoovaerdich: sijnen hoochmoet, ende sijne hoovaerdye, ende sijne verbolgentheyt, ³⁴ en zijn alsoo sijne grendelen niet.

32 T.w. Godt de Vader, Soon, ende Heylige Geest. sommige verstaen den Prophete, ende Ioden, ende andre omliggende natien. Eenige voegen hier het woordeken maer, by, aldus, [Maer] wy hebben gehoort, etc. als of hy seyde, Dit voor-verhaelde vereyscht wel Godt van de Moabiten, ende sy warent wel schuldich te doen, oock soudet haer profijtelick zijn: Maer sy zijn soo hoovaerdich, dat sy geenen goeden raet, die andre haer geven, en willen volgen.

d Ier. cap. 48. versen 29, 30.

33 Dat is, der Moabiten.

34 D. te vergeefs nochtans verlaet hy hem op de selve, als op grendelen, of hantboomen. And. [Maer] sijne leugens en [doen 't] soo niet.

7

³⁵ Daerom sal ³⁶ Moab over Moab ^e huylen, altemael sullen sy huylen: over de ³⁷ fundamenten van Kir-Hareseth sult ghylieden ³⁸ suchten, gewisselick ³⁹ sy zijn gebroken.

35 T.w. van wegen den grouwelicken inval der Assyrriers, als af te nemen is uyt vers 14.

36 D. d'een Moabiter over den anderen. T.w. de levendige, soo over de doode, als over de levendige.

e Ier. 48.20.

37 And. flesschen. van dese plaetse siet boven cap. 15. vers 1.

38 And. rouwe dragen, And. murmelen, binnen 'smonts spreken.

39 Of, sy sullen gebroken worden. of, gebroken zijnde, dit nemen sommige op de fundamenten, sommige op de suchtende lieden.

8

⁴⁰ Want ⁴¹ de velden van ⁴² Hesbon ⁴³ zijn verflaeuwt, [oock] de wijnstock van ⁴⁴ Sibma, ⁴⁵ de heeren der heydenen hebben hare uytgelesene-planten verplettert, ⁴⁶ sy ⁴⁷ reycken tot Iaëzer toe, sy dwalen [door] ⁴⁸ de woestijne: ^f hare ⁴⁹ scheuten zijn uytgespreyt, sy zijn ⁵⁰ gegaen over zee.

40 Hier wijst de Prophete nu breeder aen de oorsake van het weenen der Moabiten, ende hy spreeckt hier, als elders meer, als oft alreets geschiet ware 't gene dat noch geschieden soude.

41 Als 2.Reg. 23.4. And. Wijnstocken.

42 Siet Ios. 13.17.

43 And. sullen verflaeuwen, of verswacken, D. verwelckeren.

44 Van Sibmah wort oock mentie gemaeckt Num. 32.38. Ios. 13.19.

45 D. de Vorsten der Assyriers.

46 T.w. die wijnstocken.

47 Siet Ier. 48. op vers 32.

48 Verstaet hier de woestijne aen de Iordane, als vers 1.

f Ier. 48.32, 33.

49 Of scheutelingen, of rancken.

50 Verstaet de zee by Iaëzer, als blijckt Ier. 48.32.

9

⁵¹ Daerom beweene ick in de weeninge over Iaëzer, den wijnstock van Sibma, ⁵² ick make u door-nat met mijne tranen, ô Hesbon, ende Eleale: want het vreugden-geschrey over uwe somer-vruchten, ende over uwen oogst, ⁵³ is gevallen:

51 And. daerom beweene ick het geween Iaëzers (D. het jammer 't welck die stadt sal doen weenen), den wijnstock van Sibma, als of hy seyde, Ick hebbe sulck eenen schrick van de destructie van Sibma, dat so wanneer my de selve in den sin comt, soo beweecht sy my tot schreyen, alsoo wel als ick doe over Iaëzer, Hesbon, ende Eleale. siet boven 15.5. ende onder 21.3.

52 Ofte, ick bedouwe, begiete, besprenge, bespuyte u.

53 D. heeft een eynde. In den oogst pleechtmen vreuchde-liedekens te singen, die en hoortmen nu niet meer, wil de Prophete seggen. Siet. Ier. 25.30.

10

Also dat de blijtschap ende vrolick-

[fol. 9v]

heyt ⁵⁴ wech-genomen is ⁵⁵ van 't vruchtbare velt: ende in de wijngaerden en wort niet gesongen, [noch], eenich gejuych gemaeckt; ⁵⁶ de [druyve]-treder en treedt ⁵⁷ geenen wijn uyt ⁵⁸ in de wijn-backen, ⁵⁹ Ick hebbe ⁶⁰ het vreuchden-geschrey doen ophouden.

54 Hebr. versamelt is. siet Psal. 26.19.

55 And. van Carmel, 't welck is de name van eenen vruchtbaren berch ende contreye. Siet. 2.Reg.19. op vers 23. ende wijders 1.Sam. 25. op vers 2.

56 Siet de aenteeck. Ier. 25. op vers 30.

57 D. hy en treedt geen druyven daermen den wijn uyt perst.

58 Of, in de cuypen.

59 Dit spreeckt Godt de Heere.

60 Of, lof-liedekens, als Iud. 9.27.

11

⁶¹ Daerom ⁶² rommelt mijn ingewant ⁶³ over Moab, ⁶⁴ als een harpe: ende ⁶⁵ mijn binnenste ⁶⁶ over ⁶⁷ Kir-heres.

61 Dit spreeckt de Prophete.

62 T.w. van treuricheyt.

63 D. van wegen die elende die Moab over komt. Siet de aenteeck. Ies. cap. 15. op vers 5.

64 T.w. wanneermen der selver snaren roert met den vinger.

65 D. mijn herte.

66 T.w. om dat die schoone stadt soo jammerlic verwoest ende geruyneert is.

67 And. oock genoemt Kir, ende Kir-hareseth. Siet bov. cap. 15. op vers 1. ende hier bov. vers 7.

12

Ende 't sal geschieden alsmen sien sal dat Moab ⁶⁸ vermoeyt is geworden ⁶⁹ op de hoochten: dan sal ⁷⁰ hy ⁷¹ in sijn heylichdom gaen om te aenbidden, maer ⁷² hy en sal ^g niet vermogen.

68 T.w. van sijne Goden aen te roepen, ende de selve offerhanden te doen, hulpe versoeckende tegen sijne vyanden.

69 Op de hoochten hadden de Moabiten, ende andre afgodendienaers haer altaren.

70 T.w. Moab, D. de Moabiten.

71 T.w. in den tempel sijnes Afgodts Chamos. Num. 21.29. 1.Reg. 11.7. Hopende, dat of schoon die andre Goden hem niet geholpen en hadden, Chamos immers hem soude hooren, ende uyt den noot helpen.

72 T.w. Chamos, en sal hem niet kunnen helpen. Ofte, hy (t.w. Moab) en sal niet vermogen, of, niet kunnen uytrichten, alsoo weynich als hy op de hoochten uytgericht of afgebeden ende verkregen hadde.

g Deut. 32.37, 38, 39.

13

Dit is het woort, dat de HEERE tegen Moab gesproken heeft, ⁷³ van doe af.

73 T.w. van dier tijt af, dat sy den Coninck van Iuda zijn onderwopen geweest, siet 2.Sam. 8.2. Ofte, van den tijt af der openbaringe deser Prophetye.

14

Maer ⁷⁴ nu spreeckt de HEERE, seggende, ⁷⁵ Binnen drye jaren ⁷⁶ (als de jaren eenes huerlincks) dan sal de eere Moabs verachtsaem gemaeckt worden, ⁷⁷ met alle die groote menichte: ende het overblijfsel sal kleyn, weynich, onmachtich wesen.

74 T.w. Nu sy alle vermaningen ende dreygementen der Propheten verachten.

75 Of, over drie jaren, of na den uytganck van drie jaren, T.w. in het vierde jaer des Conincks Hizkia, want de Prophete heeft dit gesproken in het eerste jaer van deses Conincks regeringe, als te sien is boven cap. 14. vers 28. daer dese predicatie begint. De volbrenginge der selver siet 2.Reg. 18.9. alwaer geschreven staet, dat Salmanassar tegen Samarien getogen zy in het vierde jaer van Hizkia, waer uyt af te nemen is, dat hy in het door-reysen de Moabiten heeft bedwongen, waer van hier in desen text gesproken wort. Maer dit en is maer een beginsel hares jammers ende verderfs geweest, 't welck eenen geruymen tijt hier na volkomelicker geschiet is, gelijck lange na den Prophete Iesaia, hen de Prophete Ieremia sulcx voorseyt heeft, Ier. cap. 48.

76 D. wel getelt, ende naeuwe gerekent. Men geeft eenen gehuerden knecht sijnen bedongenen loon, als sijnen tijt omme is, niet eer, oock niet spader. Verg. Ies. 21.16.

77 And. met al dien grooten rijckdom, of overvloet. Siet Psal. 37.16. Eccles. 5.9.