Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het lvj. Capittel.

De Heere vermaent eenen yegelicken tot godtsalicheyt, vers 1, etc. belovende de bekeerde heydenen, dat oock haren godtsdienst hem soude aengenaem wesen, 3. De Heere roept de tyrannen datse comen souden om de blinde ende huychelsche wachters, (die hy stomme honden noemt) te verdelgen, 9.

1

ALsoo seyt de HEERE, Bewaert ¹ het recht, ende doet ¹ gerechticheyt: ² want ³ mijn heyl is nae by om te komen, ende ⁴ mijne gerechticheyt, om geopenbaert te worden.

1 Onder den name van recht ende gerechticheyt vervat hy alles wat wy Godt ende onsen naesten schuldich zijn.

1 Onder den name van recht ende gerechticheyt vervat hy alles wat wy Godt ende onsen naesten schuldich zijn.

2 Hier mede komt over een het beginsel der predicatien Christi ende Iohannis des doopers, seggende, Betert u, want het Coninckrijck der hemelen is nae-by. Mat. 3.1. ende 4.17.

3 T.w. dat heyl 't welck Christus de Heylant der werelt my brengen sal. Ofte, indien dit de woorden Christi zijn, so is dit de sin, Mijn heyl daer door ick mijne uytverkorene sal behouden, of salich maken.

4 De gerechticheyt des Heeren is in den Euangelio geopenbaert, Rom. 1.17.

2

Wel-gelucksalich is de mensche, ⁵ [die] sulcx doet, ende des menschen kint, [dat] vaste daer aen houdt: die ⁶ den Sabbath houdt, so dat hy dien niet en ontheylicht, ende die sijne hant bewaert van eenich quaet te doen.

5 Die het recht ende gerechticheyt bewaert, vers 1.

6 Onder het woort Sabbath moetmen den gantschen Godts-dienst verstaen, die insonderheyt op den Sabbath moet geoeffent worden: nemende een deel voor het geheele. siet vers 7.

3

Ende ⁷ de vreemde die hem tot den HEERE gevoecht heeft, ⁸ en spreke niet, seggende, De HEERE heeft my gantsch en gaer van sijnen volcke gescheyden: ende de gesnedene en segge niet, Siet, ⁹ ick ben een dorren boom.

7 Hebr. de sone, of, 't kint des vreemden. D. de vreemdelingen. als vers 6. ende Ies. 60.10.

8 Christus heeft het onderscheyt tusschen de volckeren ende natien te niete gedaen, voor hem en gelt nu niet langer het onderscheyt tusschen Iode ende heyden, tusschen heere ende knecht. Gal. 3.28.

9 D. Ick ben eenen dorren boom gelijck: want gelijck die geen vruchten en heeft, alsoo en hebbe ick geen kinderen.

4

Want alsoo seyt de HEERE ¹⁰ van de gesnedene, die mijne Sabbatthen houden, ende verkiesen 'tgene daer ick lust toe hebbe, ende vaste houden aen mijn verbont.

10 Of, tot de gesnedene.

5

Ick sal ¹¹ hen oock ¹² in mijn huys ende ¹³ binnen mijne mueren ¹⁴ een plaetse ende eenen name geven, ¹⁵ beter dan der sonen, ende dan der dochteren: eenen eeuwigen name sal ick ¹⁶ een yeder van hen geven, die niet uytgeroeyt en sal worden.

11 T.w. die vreemde, ende gesnedene, van de welcke vers 3. ende 4. gesproken is.

12 D. in de Christelicke Gemeynte.

13 T.w. binnen de geestelicke Stadt Ierusalem, D. in mijne kercke.

14 Of, ruymte. alsoo oock cap. 57.12. Hebr. eene hant.

15 Of, die beter zy dan, etc. wat is dat voor een name? Dat sy kinderen Godes heeten sullen, Ioh. 1.12. ende 1.Ioh. 3.1. welck een veel treffelicker name is, dan de name van sone of dochter, diemen van wegen de vleeschelicke geboorte heeft.

16 Hebr. hem.

6

Ende ¹⁷ de vreemde, die haer tot den HEERE voegen, om hem te dienen, ende om den name des HEEREN lief te hebben, om hem tot knechten te zijn: al die ¹⁸ den Sabbath houdt, dat hy dien niet en ontheylige, ende die vaste aen mijn verbont houden,

17 Siet bov. vers 3.

18 Siet vers 2.

7

Die sal ick oock brengen ¹⁹ tot mijnen heyligen berch, ende ick salse verheugen ²⁰ in mijn bede-huys; hare ²¹ brand-offers, ende hare slachtoffers sullen aengenaem wesen ²² op mijnen altaer: want ^a mijn huys sal een bede-huys ²³ genoemt worden ²⁴ voor alle volckeren.

19 Hebr. tot den berch mijner heylicheyt. D. tot mijne kercke, tot de versamelinge mijner uytverkorenen. als Ies. 2.2.

20 Hebr. in het huys mijnes gebedts. D. in den Tempel, die geordineert is tot een huys daer in men my aenbidde, ende voorts de kercke Godts in't gemeen.

21 Verstaet hier voornemelick (nae de maniere van spreken des ouden Testaments) door de brant-offers ende slacht-offers, de danckseggingen ende den redelicken godts-dienst, endeovergevingen, om Godt te gehoorsamen ende te dienen. Dit zijn de geestelicke offerhanden der geloovigen in den Nieuwen Testamente, waer van het gebedt het voornaemste is. Vergel. hier mede Mal. 1.11. Rom. 12.1. Hebr. 13.15

22 D. van wegen den Middelaer Iesus Christus, die door den altaer wiert afgebeelt. Siet Hebr. 13.10.

a Mat. 21.11. Marc. 11.17. Luc. 19.46.

23 Ende het behoorde oock sodanich in der daet te zijn.

24 Niet voor de Ioden alleen, gelijck in het oude Testament, Maer de geloovige heydenen sullen soo wel, als de geloovige Ioden, Godt aenroepen in den geest ende waerheyt, in de Christelicke Gemeynte, die door den Tempel is afgebeelt geworden.

8

De Heere HEERE, die de verdrevene ²⁵ Israёls vergadert, spreeckt, Ick

25 D. des volcx van Israël.

[fol. 28v]

sal ²⁶ tot hem noch meer vergaderen, ²⁷ neffens die, die ²⁶ tot hem vergadert zijn.

26 T.w. tot Christum. And. tot het selve, T.w. volck van Israël, ofte, bede-huys, in mijne Gemeynte, ende alsoo in't eynde deses vers.

27 Of, tot die, of, behalven die.

26 T.w. tot Christum. And. tot het selve, T.w. volck van Israël, ofte, bede-huys, in mijne Gemeynte, ende alsoo in't eynde deses vers.

9

²⁸ Al ²⁹ ghy gedierte des velts, comt om te eten, [ja] al ghy gedierte in het wout.

28 Hier beginnen verscheydene oversetters het Lvii. cap.

29 Door 't gedierte des velts moetmen hier verstaen, alle de wreede tyrannen ende vervolgers des Ioodschen volcx. Dese roept Godt hier t'samen tegen het selve, op dat de boose ende de hypocriten door de selve souden uytgeroeyt worden.

10

³⁰ Hare ³¹ wachters zijn alle ³² blint, sy en weten niet, sy alle zijn ³³ stomme honden, sy en kunnen niet bassen: sy zijn slaperich, sy liggen neder, sy hebben het sluymeren lief.

30 Hebr. sijne, T.w. des volcx.

31 T.w. de priesters, ende oock de Regenten des volcx. Siet Ier. 6.13. ende 8.10. Eze. 3.17.

32 D. onwetende, onervaren in mijne wetten.

33 D. sy zijn den stommen honden gelijck: Sy en straffen de sonden des volcx niet, ende sy en waerschouwen het selve niet voor den toorn Godts, vreesende ongunste by het selve te behalen.

11

Ende dese honden ³⁴ zijn sterck van begeerte, ³⁵ sy en kunnen niet versadicht worden, ja 't zijn herders die niet verstaen en kunnen: sy alle keeren sich nae haren wech, elck een ³⁶ nae sijn gewin, ³⁷ [elck] uyt sijn eynde.

34 Hebr. sterck van ziele, van begeerte, van lust, van appetijt, of gulsich, of gierich, ende onversadelick van gelt ende goet. Siet Iob 39. de aent op vers 1. And. sterck van lyve.

35 Of, sy en weten niet satt te worden. of, sy en weten niet van versadicht te worden.

36 Of, nae sijne giericheyt.

37 D. van 't een eynde tot het andre. And. [elck] in sijn quartier. And. uyt de voornaemste der selver, als of hy seyde, niet alleen de geringste onder de Priesters, maer oock de hoogste ende voornaemste. And. uyt sijne (T.w. des volcx) voornaemste, dan soude dit de meyninge zijn niet uyt de arme, maer uyt de voornaemste, rijckste, ende vermogenste persoonen, die de treffelickste offerhanden ende giften konden brengen, soecken sy haer vuyl gewin. Siet de aent. Gen. 19. op vers 4. ende 47. op vers 2. Iud. 18. op vers 2.

12

Comt herwaerts, [seggen sy] ³⁸ ick sal wijn halen, ende wy sullen stercken dranck suypen: ³⁹ ende, ⁴⁰ de dach van morgen sal zijn als dese, ⁴¹ [ja] grooter, veel treffelicker.

38 Vergel. Ies. 22.13. ende 1.Cor. 15.32.

39 Als of sy seyden, Wy willen morgen lustich zijn, gelijck wy heden geweest zijn, Ia wy willen noch vrolicker ende lustiger zijn.

40 Dese woorden kunnen oock in desen sin genomen worden, als of sy seyden, Of wy ons dol en vol suypen, so en sal des halven geen swaerder straffe op ons komen, 't sal des halven morgen met ons gaen gelijck het heden doet, Godt en acht op dese dingen niet.

41 Hebr. groot, overvloedich seer.