Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het lvij. Capittel.

De Heere verwijt de Ioden hare lichtveerdige sorgeloosheyt, om datse niet en achten den doot der vroome ende godtsalige mannen, vers 1, etc. als oock, om dat sy de Propheten bespotten, 4. ende afgoderye bedreven, 5. ende om dat sy haer op menschelicke hulpe verlieten, 9. Daerom dreycht hyse te straffen, 12. doch hy troost de boetveerdige, ende belooft haer genade te bewijsen, 13. maer de godtloose en hebben geen vrede, 20.

1

¹ DE rechtveerdige comt omme, ende daer is niemant die het ter herte neemt: ende ^a de weldadige lieden ² worden wech geraept, sonder datter yemant op let, ³ dat de rechtveerdige wechgeraept wort ⁴ voor het quaet.

1 D. sodanige godtsalige persoonen, die haer in haer leven bevlyticht hebben de wet des Heeren te onderhouden, sterven henen.

a Psal. 12.2. Mich. 7.2.

2 Hebr. worden versamelt. ofte, wech-genomen. D. sy worden uyt dit leven geruckt. Siet Deut. 32.5. Iud. 18.25. Psal. 26.9. ende de aenteeck. aldaer.

3 And. want de rechtveerdige wort wech-geraept.

4 Hebr. voor het aen-gesichte des quaets. D. eer de elenden komen, die de Heere bestemt heeft in de werelt te senden, ofte, uyt het geselschap der boose menschen. Siet 2.Reg. 22.20. ende Sap. 4.10.

2

⁵ Hy sal ingaen ⁶ [in] de vrede: sy sullen rusten op hare ⁷ slaepsteden, een yegelick die [in] sijn ⁸ oprechticheyt gewandelt heeft.

5 Verstaet hier elck rechtveerdige, die Godt tot sich roept.

6 D. in de vreucht des hemels, in de hemelsche salicheyt, om de eeuwige vreucht te genieten: Of, in vrede, D. in gerusticheyt, ende met een goede conscientie. Vergel. Luc. 2.29.

7 Of, bedden, of, slaep-kameren, of, legers, ende alsoo hier na meer-maels. D. in hare graven, daer sy rusten sullen tot hare weder-opstandinge ten jongsten dage.

8 Ofte, richticheyt, namelick sonder van den rechten wech ter rechter of ter slincker-hant te wijcken. De sin is, die al sijnen handel ende wandel op het naeuwste nae de wetten ende geboden des Heeren aenstelt. Of, die richtich, of, op den rechten [wech] gewandelt heeft. Of, die recht voor hem. T.w. voor den Heere, gewandelt heeft. siet Gen. 5. op vers 22.

3

Doch naedert ghylieden hier toe, ⁹ ghy kinderen der guychelersse: ¹⁰ ghy overspelich zaet, ende ghy die hoererye bedrijft.

9 D. ghylieden die met tooverie, ende met guychelerye omgaet.

10 D. ghy zaet, of kinderen der overspelers, of, kinderen der gener die tot overspel zijn. Aldus noemt hy de Ioden, van wegen haer geestelick overspel, D. hare afgoderye, als af te nemen is uyt de naestvolgende versen siet Ezec. cap. 16. Christus noemt oock de Ioden, een overspelich geslachte. Mat. 12.29. om dat sy dickwijls den waren Godt waren afgevallen, ende de afgoden der heydenen dienden.

4

¹¹ Over wien maeckt ghy u lustich, ¹² over wien sperret ghy den mont wijt op? [ende] steeckt de tonge lanck uyt? en zijt ghy niet ¹³ kinderen der overtredinge, ¹⁴ een zaet der valscheyt?

11 Of, Aen wien hebt ghylieden uwen lust? D. met wien te bespotten houdt ghylieden uwe kortswyle: met dese, ende de volgende woorden geeft de Heere te kennen, hoe sich de Afgodische Ioden tegen de Propheten des Heeren gedragen hebben, als sy haer Godes woort predicten.

12 Of, tegen wien? als of hy seyde, En doet ghy my dit niet te spijte? Siet Iob 16.10. Psal. 35.21.

13 D. booswichten, die u geheelick tot overtredinge hebt begeven?

14 D. menschen tot valscheyt, D. tot eenen valschen Godts-dienst begeven.

5

Die ¹⁵ hittich zijt ¹⁶ in de eycke-bosschen, onder allen ¹⁷ groenen boom: ¹⁸ slachtende de kinderen aen de beken, ¹⁹ onder de hoecken der steenrotzen.

15 D. ghy boeleert ende drijft Afgoderye.

16 In de welcke sy afgoderye bedreven. Siet Ies. 1.29. And. ghy zijt hittich op de goden, D. afgoden.

17 Of, looverigen, of, geblaedden boom.

18 Vergel. Eze. 16.21, 26. ende 23.39. ende 24.7. ende vergl. wijders 2.Reg. 16.3. ende 2.Chro. 28.3.

19 Of, onder de uytstekende steen-rotzsen.

6

²⁰ Aen de gladde [steenen] der beken ²¹ is u deel, die, die zijn ²² u lot: oock stortet ghy ²³ den selven dranckoffer uyt, ghy offertse spijsoffer: ²⁴ soude ick my over dese dingen troosten laten?

20 And. aen de gladde beeck-steenen is u deel. Hebr. aen de gladdicheden [der steenen] der beke is uwe portie. D. ghy beneersticht u om schoone, gladde steenen uyt te kiesen, daer ghy eenen afgodt stelt, ofte eenen altaer ter eeren van de afgoden.

21 D. ghy hebtse soo lief, als oft u deel ware, dat u door 't lot is toegevallen. Het contrarie is Psa. 16.5. Siet de aent. aldaer.

22 Of, uw' portie.

23 T.w. Afgoden. die ghy op die plaetsen stelt. Ofte, op die [plaetsen] stortet ghy, etc.

24 De sin is, Soude ick het hertzeer dat ick gehadt hebbe, ende noch hebbe, van wegen u lieder Afgoderye, so kunnen vergeten? menschelicker wijse van Godt gesproken. Siet Gen. 24.67. ende 2.Sam. 13.39. De vrage loochent ende dreycht. Als of hy seyde, Ick en sal u lieder Afgoderye geensins vergeten, maer ick sal u om de selve wel dapper straffen. Siet Ies. 1.24.. 5.13.

7

Ghy stelt ²⁵ u leger op eenen hoogen ende verhevenen berch: oock climt ghy derwaerts op, ²⁶ om slachtoffer te offeren.

25 D. uwe altaren, of capellen, om met de Afgoden aldaer geestelicke hoererye te bedryven, gelijck een hoere op 't bedde doet. siet Ezec. 16.24.

26 T.w. ter eere van de Afgoden.

8

²⁷ Ende achter de deure ende posten sett ghy ²⁸ u gedenckteecken: want van my ²⁹ [wijckende] ontdeckt ghy [u], ende ³⁰ climt op, ³¹ ghy maeckt uwen leger wijt, ³² ende maeckt u [een verbont met eenige] uyt de selve, ghy hebt ³³ haer leger lief ³⁴ [in] elcke ³⁵ plaetse [die] ghy siet.

27 Eenige nemen dese woorden aldus, Ghy set uwe gedenck-teeckenen achter de deure. D. over al, in alle de hoecken uwer huysen set ghy een afgodisch beeldt, zijnde een teecken uwer grouwelicker geestelicke Afgoderye. Andre verstaen hier door de gedenck-teeckenen, ofte gedachtenisse, de wet Godes, die niet achter de deure behoorde gestelt te worden, maer Godt beveelt, datmense voor aen de deuren, of op de posten der deuren soude schrijven, Deut. 6.9. ende 11.12.

28 Hebr. u gedachtenisse.

29 De sin is, My, uwen wettelicken man verlatende, ontdeckt ghy u, als eene ontuchtige vrouwe, voor andere. Hy blijft noch al in de selve allegorie van de geestelicke hoererye, T.w. de Afgoderye.

30 T.w. op eenen hoogen berch, als vers 7. And ghy klimter op, T.w. op u bedde, als vers 3. ende verstaet het bedde der geestelicker hoererye.

31 D. ghy bedrijft hoererie met veel Afgoden.

32 T.w. bysonderlick met eenige van de heydensche afgoden, hoewel ghyse alle lief hebt. And. ende maeckt [een verbont] meer dan sy. T.w. de heydenen, van de welcke ghy dit geleert hebt. And. ende houwt u [boomen] af, meer dan gene. Ghy houwt u [boomen] af, T.w. om plaetse te maken in de bosschagie, daer ghy de Beelden ende altaren der Afgoden moocht setten, ofte, om afgoden daer van te maken. Vergl. bov. 44.14.

33 T.w. der afgoden. D. ghy begaet met lust afgoderie.

34 And. aen de plaetse die ghy u uytgesien hebt.

35 Hebr. hant. als Ies. 56.5.

9

Ende ³⁶ ghy treckt ³⁷ met olye tot den Coninck, ende ³⁸ ghy vermenichvuldicht uwe welrieckende salven: ende ghy sendt uwe gesanten ³⁹ verre wech, ⁴⁰ ende vernedert u ⁴¹ tot der hellen toe.

36 D. ghy sendt uwe Ambassadeurs als ghy in noodt zijt, om hulpe te versoecken.

37 T.w. met kostelicke wel-rieckende balsem-olye (als Hos. 12.2.) tot een geschenk, soo sommige meenen, aen Tiglath Pilnezer, den Coninck in Assyrien, 2.Reg. 16.7.

38 D. ghy bereyt deser olye veel, om dien Coninck overvloedelick daer mede te beschencken.

39 T.w. tot in Assyrien.

40 D. op dat ghy hulpe van hem soudt mogen verkrijgen, so demoedicht ghy u voor hem tot der helle. D. op het alder-nederichste, als Mat. 11.23. Het schijnt dat de Prophete hier siet op de woorden des Conincks Achaz, doe hy den Coninck van Assyrien liet aenseggen, Ick ben u knecht, 2.Reg. 16.7.

41 D. op dat ghy hulpe van hem soudt mogen verkrijgen, so demoedicht ghy u voor hem tot der helle. D. op het alder-nederichste, als Mat. 11.23. Het schijnt dat de Prophete hier siet op de woorden des Conincks Achaz, doe hy den Coninck van Assyrien liet aenseggen, Ick ben u knecht, 2.Reg. 16.7.

10

⁴² Ghy zijt vermoeyt door ⁴³ uwe groote reyse, [maer] ghy en segt niet, ⁴⁴ 'T is buyten hope: ⁴⁵ ghy hebt het leven uwer hant gevonden, daerom ⁴⁶ en wort ghy niet sieck.

42 De sin is, Alhoewel ghy een beswaerlicke ende verre reyse gedaen hebt in Assyrien, om hulpe aldaer te soecken, so en zijt ghy daer door noch niet afgeschrickt.

43 In Assyrien. Hebr. in de grootheyt, ofte, veel-heyt uwes weegs.

44 'T is verloren arbeyt, of, 'T is desperaet-werck. derhalven wil ick het laten berusten.

45 D. 't gene dat u heeft konnen by het leven, ofte by kracht ende in vigeur houden. And. Ghy hebt een rot (of hoop, of schare) gevonden (D. ghy hoopt gevonden te hebben) uwer hant. D. die ghy aen de hant, of tot uwen gebiede meynt te hebben, T.w. de Assyriers. Anders Een versterckinge uwer hant, D. eene vertroostinge der hulpe, daer door uwe hant gesterckt sal worden. And. den kost uwer hant. De sin is, Dewijle ghy by de Assyriers vertroostinge gevonden hebt, ende sy beloven uwe hant met hulpe te verstercken, so en laet ghy u die lange reyse niet berouwen, maer eer wort ghy daer door in uwe Afgoderie gestijft ende gesterckt, ende ghy gaet al voort nae Assyrien, om aldaer hulpe te soecken.

46 D. ghy en wort niet flaeu, ghy en geeft den moet niet verloren, ghy en beswijckt niet in u voornemen.

11

⁴⁷ Maer voor wien hebt ghy geschroomt ofte gevreest? want ghy hebt gelogen, ende ⁴⁸ en zijt mijner niet gedachtich geweest, ghy en hebt [my] op u herte niet geleyt: en ist niet ⁴⁹ [om] dat ick swijge, ⁵⁰ ende dat van outs af, ende ghy en vreest my niet?

47 De sin is, Als mijne Propheten uwe sonden straffen, so ontkent ghy de selve, ende bedecktse met leugens: Vergel. ond. 59.13. En schroomt noch en vreest ghy niemant, ja selfs uwen Godt niet, om dat hy u soo lange laet ongestraft henen gaen?

48 D. ghy en hebt op mijne wrake niet gedacht, noch gevreest, dat ick u soude straffen, van wegen uwe leugenen.

49 D. om dat ick u niet stracx en straffe, soo haest als ghy tegen my gesondigt hebt? And. hebbe ick niet geswegen, of my stille gehouden, u sonder straffe laten henen gaen, van over lanck, Ende ghy en hebt my evenwel niet gevreest? ofte aldus: en swijge ick niet, oock van outs, ende sult ghy my niet vreesen?

50 Hebr. van eeuwicheyt. siet Iob cap. 22. op vers 15.

12

Ick sal ⁵¹ uwe gerechticheyt ⁵² bekent maken, ende uwe wercken, dat sy u geen nut doen en sullen ⁵³.

51 D. uwe schijn-heylicheyt, uwe huychelye, daer ghy mede pronckt, als oft goede wercken waren: maer in der daet ist ongerechticheyt. want men moet weten dat dit ironice, ofte spots-wyse gesproken is, dewyle sy voor rechtveerdige vroome lieden wouden geacht ende gehouden wesen, maer in der daet en waren sy 't niet.

52 D. ick en salse niet langer verswygen.

53 Verstaet hier by, maer ter contrarie sullense u grootelicks schadigen.

13

Wanneer ⁵⁴ ghy roepen sult, so laet die, ⁵⁵ die van u vergadert zijn, u redden: doch de wint salse alle wechvoeren, de ydelheyt salse wechnemen: maer ^b die op my betrouwt, die sal het aerdrijck erven, ende ⁵⁶ mijnen heyligen berch erffelick besitten.

54 T.w. in noot zijnde, en de hulpe van my versoeckende.

55 Als of de Heere seyde, Ick en sal u niet verlossen, laet sien of de Assyrische soldaten,ghy tot uwe hulpe vergadert hebt, u sullen kunnen redden.

b Psal. 34.9.

56 D. hy sal hier op aerden zijn een litmaet mijner Gemeynte, ende nae dit leven het eeuwige leven be-erven. Hebr. den berch mijner heylicheyt. Vergelijckt hier mede Ies. 2.2. ende 56.7. ende Psal. 37. vers 9.

[fol. 29r]

14

Ende ⁵⁷ men sal seggen, Verhoocht [de bane], verhoocht [de bane], bereyt den wech: neemt den aenstoot uyt den wech mijnes volcx.

57 Of, hy sal seggen. T.w. de roeper, of, de Coninck Cyrus, die uytroepen liet, dat het Ioodsche volck weder in sijn lant soude keeren, sonder dat yemant het selve soude beschadigen. Siet Ies. 40.3. ende 62.10. waer door wijders is afgebeelt de verlossinge door Iesum Christum.

15

Want alsoo seyt de hooge ende verhevene, die in de eeuwicheyt woont, ende diens name heylich is: Ick woone [in] de hoochte, ende [in] 't heylige: ende by dien ⁵⁸ die eenes verbryselden ende nederigen geestes is, op dat ick levendich make den geest der nederigen, ende op dat ick levendich make het herte der verbryselden.

58 Siet Psal. 34. de aenteeck. op vers 19.

16

Want ^c ick en sal niet ⁵⁹ eeuwichlick twisten, noch ick en sal niet geduerichlick verbolgen zijn: want ⁶⁰ de geest soude van voor mijn aengesichte ⁶¹ overstelpt worden, ⁶² ende de zielen ^d [die] ick gemaeckt hebbe.

c Psal. 103.9.

59 Of, tot den eynde.

60 D. het herte, het gemoet aller menschen, als ick altijt met haer soude twisten, of altijt op haer soude even toornich blijven.

61 Siet Psal. 61 op vers 3. en Psal. 102. op vers 1.

62 T.w. souden overstelpt worden, of in beswijminge vallen.

d Heb. 12.9.

17

Ick was verbolgen over de ongerechticheyt ⁶³ harer giericheyt, ende sloechse; ⁶⁴ ick verberchde my, ende was verbolgen: evenwel gingen sy afkeerich henen ⁶⁵ in den wech hares herten.

63 Hebr. sijner, alsoo staet dit 17. ende oock het 18. ende 19. vers, doorgaens in 't getal van eenen.

64 D. ick ontrock haer mijne genade ende hulpe.

65 D. in den wech die haer herte bedacht ende versierde.

18

⁶⁶ Ick sie hare wegen, ende ick salse genesen: ende ick salse geleyden, ende hen vertroostingen wedergeven, namelick ⁶⁷ hare treurigen.

66 And. [maer] als ick hare wegen aensach, so heelde, of genas, ickse. De sin is, Doe ick sach dat sy gantsch verdorven waren, ende haer selven niet helpen en konden, so hebbe ickse uyt loutere genade geholpen.

67 T.w. die bedroeft zijn, om datse my vertoornt hebben.

19

⁶⁸ Ick scheppe de vrucht der lippen, Vrede, Vrede ⁶⁹ den genen die verre zijn, ende den genen die nae by zijn, seyt de HEERE, ende, Ick salse genesen.

68 D. Ick sal door de lippen mijner dienaren, die den vrede verkondigen, veel vruchts en vreuchts, veel troosts ende danckbaerheyts verwecken, ende te wege brengen. And. Ick scheppe 'tgene dat met de lippen is voort-gebracht, of, voort-gebracht wort.

69 D. allen uytvercorenen, 'tzy datse Iodenen oft heydenen zijn. Siet Eph. 2.17.

20

Doch de godtloose zijn ⁷⁰ als eene voort-gedrevene zee, want die en can niet rusten, ende hare ⁷¹ wateren ⁷² werpen slijck ende modder ⁷³ op.

70 Als de zee, of meeren, die van de stercke winden beweecht ende beroert worden. Alsoo worden de godtloose tot alle boosheyt voortgedreven, soo van hare eygene quade conscientie, als van andre quade menschen.

71 D. golven, of baren.

72 Alsoo werpen de godtloose, ende brengen voort, uyt haer verdorven herte ende gemoet, alle vuylicheyt ende verdorventheyt.

73 Of, uyt.

21

^e De godloose, seyt mijn Godt, ⁷⁴ en hebben geenen vrede.

e Ies. 48.22.

74 T.w. geen vrede der conscientie, ofte des gemoets. Siet Iob cap. 18. op vers 11.