Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het lxj. Capittel.

Christus geeft te kennen dat hy gesalft is, ende waer toe, als oock wat al treffelicke weldaden hy sijne kercke bewijsen soude, vers. 1, etc. hy spreeckt oock wederom van de beroepinge der heydenen, 5. van de weldaden die Godt den sijnen geven sal, 6. vreucht der kercke Godes daer uyt rysende, 10.

1

^{1 a} DE Geest des Heeren HEEREN is op my, om dat de HEERE my ² gesalft heeft, ³ om een blijde bootschap te brengen ⁴ den sachtmoedigen: hy heeft my gesonden ⁵ om te verbinden ⁶ de gebrokene van herten, om ⁷ den gevangenen vryheyt ⁸ uyt te roepen, ende ⁹ den gebondenen openinge der gevangenisse.

1 Dit spreeckt Christus, als af te nemen is Luc. 4.17. etc. siet Ioh. 1.33.

a Luc. 4.17, 18, 19, 20.

2 Door dese salvinge wort verstaen, dat Christus nae sijne menschelicke natuere met de gaven des H. Geestes sonder mate begaeft ende verciert is geworden: Ende nae den gantschen persoon tot onsen Coninck, Priester, ende Prophete, van den Vader is verordineert geworden. Siet Hebr. 1.9.

3 Of, om een goede bootschap te verkondigen, ofte te prediken. wat tijdinge, ofte bootschap is dat? Van de vergevinge der sonden. Siet Psal. 40.10. ende 96.2.

4 Of nederigen. Luc. 4.18. daer dese woorden des Propheten geciteert worden, staet den armen. T.w. den armen van geeste, Mat. 5.3. want den soodanigen wort het Euangelium gepredickt, Mat. 11.5.

5 Verstaet dit geestelicker wijse, namelick van de vertroostinge der ziele, die door de Predicatie des H. Euangelii geschiet.

6 Dit zijn de gene die bedroeft ende verslagen van herte zijn, van wegen hare menichvuldige sonden ende overtredingen. siet Psal. 34. op vers 19. ende 51.19. ende Iesa. 57.15.

7 D. Den genen die onder het gewelt des duyvels, of sijner aenhangers gevangen liggen, van wegen hare begangene sonden, Rom. 7.23. ende 2.Tim. 2.26. ende 3.6. ende Siet Ies. 42.7.

8 Of, te prediken, te verkondigen.

9 Dit is 'tselve dat stracx geseyt is, met andre woorden.

2

¹⁰ Om uyt te roepen ¹¹ het jaer van 't welbehagen des HEEREN, ende ¹² den dach der wrake onses Godts: om alle ¹³ treurige te troosten.

10 Of, om te prediken.

11 D. den tijt, ofte het jaer in 't welcke het den Heere behagen of believen sal, sijne genade den bedroefden conscientien te openbaren ende te bewijsen, te weten, door de predicatie des H. Euangelii. Siet Ies. 49.8. 2.Cor. 6.2. Tit. 3.4.

12 D. dien dach, dien Godt verordineert ofte bestemt heeft, in welcken hy alle ongeloovige, onboetveerdige, ende vyanden sijner kercke, mitsgaders den duyvel, inde eeuwige verdoemenisse werpen sal. siet Ies. 34.8. ende 63.4. Luc. 18.7. ende 2.Cor. 10.6.

13 T.w. die treuren over hare sonden, daer mede sy Godt vertoornt hebben, 2.Cor. 7.10, 11. Iac. 4.9. Of, de gene die treurich zijn van wegen de elenden der kercke, Ies. 66.10. Want den dusdanigen belooft Christus vertroostinge. Mat. 5.4.

3

Om den treurigen ¹⁴ Zions te beschicken, dat hen gegeven worde ¹⁵ cieraet voor ¹⁶ assche, ¹⁷ vreuchden-olye voor treuricheyt, ¹⁸ het gewaet des lofs voor eenen ¹⁹ benaeuwden ²⁰ geest: op dat sy genaemt worden ²¹ eycken-boomen der gerechticheyt, eene plantinge des HEEREN, op dat hy verheerlickt worde.

14 D. der kercke Godes.

15 D. schoone kleederen, of heerlicheyt, welck woort Mat. 6.29. gebruyckt wort voor schoone kleederen. Hebr. om hen te geven cieraet, etc.

16 Diemen pleecht op het hooft te stroyen, ende daer in te sitten, asmen treurde.

17 Eertijts pleechtmen ten tijde van vreuchde, het aengesichte met olye te salven, Maer hier wort gesproken van de vreuchden-olye des H. Geestes. Ioh. 14. vers 26, 27. ende 15.11. Vergel. met de woorden des Propheten 'tgene dat geschreven staet. Hebr. 1.9.

18 D. een kleedt 'twelc prijsens weerdich is van wegen sijne schoonheyt ende cierlickheyt, Of, een kleet, 'twelckmen aentrock alsmen feestdach hielt, ende de Gemeente te samen quam, om Godt voor ontfangene genaden te dancken ende te loven. Doch verstaet hier door het cierlick gewaet, de gratien en giften des Geestes Godes.

19 Of, beangstichden. Hebr. t'samen gewrongenen geest, die van hertzeer en droeffenisse als t samen gecrompen is.

20 D. gemoet.

21 By dese boomen worden verstaen de gene, die door 't geloove Christo Iesu zijn ingeplant, ende die vruchten der gerechticheyt, dat is, goede wercken dragen. siet boven 60.21. De eyckenboomen der gerechticheyt worden gestelt tegen de eyckenboomen die sy misbruyckt hadden tot afgoderije, ende worden de geloovige eyckenboomen genaemt, ten aensien van hare sterckte in Christo.

4

Ende sy sullen ^{b 22} de oude verwoeste plaetsen bouwen, de voorige verstooringen wederoprechten ende de verwoeste steden vernieuwen, die verstoort waren ²³ van geslachte tot geslachte.

b Ies. 58.12.

22 Siet Ies. 58. de aenteeck. op vers 12. Dit geestelicker wijse genomen zijnde, is te seggen, Sy sullen de ongeloovige heydenen tot Godt bekeeren, die langen tijt in hare sonden als doot gelegen hebben, Eph. 2. vers 1. ende vers 5.

23 D. die van over vele geslachten geschiet zijn.

5

Ende ²⁴ uytlanders sullen staen, ende uwe ²⁵ kudden ²⁶ weyden: ende ²⁷ vreemde sullen ²⁸ uwe ackerlieden, ende ²⁸ uwe wijngaerdeniers zijn.

24 T.w. de bekeerde uyt de heydenen. De sin is, Godt sal oock uyt de heydenen, leeraers ende predicanten verwecken, tot opbouwinge sijner H. kercke in den Nieuwen Testamente. Actor. 20.28. 1.Pet. 5.1, 2.

25 Of schapen. D. Gemeynten.

26 T.w. met Godes woort.

27 Hebr. de kinderen des vreemden.

28 D. uwe leeraers zijn Mat. 21.33. etc. 1.Cor. 3.9.

28 D. uwe leeraers zijn Mat. 21.33. etc. 1.Cor. 3.9.

6

Doch ghylieden sult ^{29 c} Priesters des HEEREN heeten, ³⁰ men sal u Dienaren onses Godts noemen: ³¹ ghy sult het vermogen der heydenen eten, ende in hare ³² heerlickheyt sult ghy u roemen.

29 T.w. geestelicke priesters, om te offeren de kalveren uwer lippen, ende u lichaem tot eenen redelicken godtsdienst te begeven. siet Exod. 19.6. Rom. 12.1. Hebr. 13.15. 1.Pet. 2.5, 9. Apoc. 1.6. ende 5.10.

c 1.Pet. 2.5, 9. Apoc. 1.6. ende 5.10. etc.

30 Of, Ende tot u lieden sal geseyt worden, ô ghy dienaers onses Godts.

31 D. Ghy sult de goederen genieten, die u de heydenen mededeylen sullen, wanneer sy tot Christum sullen bekeert wesen. Siet Ies. 60.5.

32 D. rijckdom.

7

³³ Voor uwe dobbele schaemte, ende schande, ³⁴ sullense ³⁵ juychen over haer deel: daerom sullen ³⁶ sy ³⁷ in haer lant erffelick 't dobbele besitten, ³⁸ sy sullen eeuwige vreucht hebben.

33 Die ghy geleden hebt van de vyanden der kercke.

34 T.w. de vroome Israëliten, ofte kinderen Godts.

35 Of, over luyt roepen.

36 T.w. dien te vooren sulcke schaemte is aengedaen geweest, ende die vervolcht zijn geworden.

37 T.w. soo haer eygen, als verkregen van de vyanden, van de welcke sy te vooren zijn vervolcht geweest.

38 T.w. de godtsalige.

8

Want ick de HEERE hebbe het recht lief, ick hate ³⁹ den roof in het brandoffer, ende ick sal geven, dat ⁴⁰ haer werck inder waerheyt sal zijn: ende ick sal een eeuwich verbont ⁴¹ met haer maken.

39 D. die brantofferen hate ick, die door ongerechticheyt geschieden, my uyterlick dienende, maer middeler wijle haren naesten onderdruckende. Siet Prov. 15.8. ende 21.27.

40 D. dat den dienst die sy my ter eere doen, in den geest ende inder waerheyt sal geschieden. Ioh. 4.24. And. haer arbeytsloon.

41 Siet Ier. 34.18.

9

⁴² Ende haer zaet sal onder de heydenen bekent worden, ende ⁴³ hare nakomelingen in het midden der volckeren: alle die haer sien sullen, ⁴⁴ sullense kennen, dat sy zijn een zaet dat de HEERE gesegent heeft.

42 D. hare nakomelingen, ofte, die haer toebehooren, T.w. die tot de kercke Christi gehooren, die en sullen niet meer by eene sekere natie bepaelt wesen, maer sy sullen haer uytbreyden onder alle heydenen.

43 Hebr. hare uytspruytelingen.

44 Soo aen haren heyligen ende godtsaligen handel ende wandel, als uyt den segen des Heeren, die merckelick by haer sal zijn.

10

⁴⁵ Ick ben seer vrolick inden HEERE, mijne ziele verheucht haer in mijnen Godt, want hy heeft my bekleedt met de kleederen des heyls, ⁴⁶ den mantel der gerechticheyt heeft hy my omgedaen: gelijck eenen bruydegom sich met ⁴⁷ Priesterlicken cieraet verciert, ende als een bruyt haer verciert met hare ⁴⁸ gereetschap.

45 Dit spreeckt de Christelicke kercke, ende een yeder litmaet der selver, den Heere danckende voor sijne weldaden aen haer bewesen. Hebr. Vrolick zijnde ben ick vrolick.

46 Of, hy heeft my bedeckt met den mantel der gerechticheyt, D. met gerechticheyt als met een kleet, wel verstaende met sijne gerechticheyt, die hy my toege-eygent heeft.

47 D. heerlicken, want de priesters waren heerlick ende cierlick gekleet, siet Exo. 28. And. Princelick, want het Hebr. woort beteeckent het eene soo wel, als het andere.

48 D. Cieraet, gesmuck, gesmijde, tuych, Hebr. vaten, of, instrumenten.

11

Want gelijck de aerde hare spruyte voortbrengt, ende gelijck een hof ⁴⁹ 't gene in hem gezaeyt is, doet uytspruyten: ⁵⁰ alsoo sal de Heere HEERE gerechticheyt ende lof doen uytspruyten, voor alle de volckeren.

49 Hebr. sijn gezaeyde, of, haer gezaeyde.

50 D. de Heere sal maken, dat de kercke Christi, uyt alle heydenen versamelt zijnde, sal in ware gerechticheyt wassen ende toenemen, ende den Heere meer ende meer loven.