Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xv. Capittel.

Godt slaet den Propheet sijne gedane voorbede plat af, ende belast hem ter contrarie sware plagen den volcke te verkondigen (bysonderlick vier soorten) met vermeldinge der sonden, waermede sy sulcx verdient hadden, vers 1, etc. De Propheet klaegt, dat een yeder hem vloeckt om dese Prophetien, ende wort van Godt getroost, 10. ende het volck weder gedreygt, 13. De Propheet klaegt over sijne vervolgers, ende bidt om behoudenisse in sijn lijden, sich beroepende voor Godt op sijne onschult, 15. wort daer op van Godt onderwesen ende gesterckt, 19.

1

¹ MAer de HEERE seyde tot my; ^a Al ² stont ^b Mose, ende ^c Samuel, voor mijn aengesichte, so en soude [doch] mijne ³ ziele tot desen volcke niet wesen: ⁴ drijftse wech van mijn aengesichte, ende laetse uytgaen.

1 Godt antwoordt wijders op de voorgaende voorbede van Ieremia.

a Ezech. 14.14.

2 D. al waren sy nu in’t leven, ende baden voor dit volck, so en soud’ ickse doch niet verhooren, gelijck ick wel eertijts gedaen hebbe. siet Exo. 32.14. 1.Sam. 7.9. ende vergel. Ezech. 14.14, 18, 20.

b Exod. 32.14.

c 1.Sam. 7.9.

3 D. lust, genegentheyt. Vergel. Psal. 27. op vers 12.

4 D. Propheteert haer in mijnen name, dat ickse uyt mijn huys, stadt ende lant sal verdrijven. Vergel. bov. 1. op vers 10.

2

Ende het sal geschieden, wanneer sy tot u sullen seggen, Waer henen sullen wy uytgaen? dat ghy tot hen sult seggen, Soo seyt de HEERE; ^d Wie ⁵ ter doot, ter doot, ende wie ten sweerde, ten sweerde; ende wie ten honger, ten honger; ende wie ter gevanckenisse, ter gevanckenisse.

d Zach. 11.9.

5 D. sterfte, pest etc. Verstaet, gestelt ofte verordineert ofte overgegeven (als vers 4.) is, die sal uytgaen tot etc. als uyt het voorgaende kan worden afgenomen: ende soo in’t volgende. alsoo ond. 43.11.

3

Want ick sal ⁶ besoeckinge over hen doen [met] vier ^{e 7} geslachten, spreeckt de HEERE; met den sweerde, om te dooden; ende met de honden om te ⁸ sleypen: ende met ^f het gevogelte des hemels, ende met het gedierte der aerde, om op te eten ende te verderven.

6 And. ick sal over hen stellen. als officieren ofte opsienders.

e Levit. 26.16.

7 D. soorten van plagen, die in’t volgende worden opgetelt. Vergel. Ezech. 14.21.

8 Tot verscheuringe.

f Iere. 7.33.

4

Ende ick salse ⁹ overgeven tot eene ^{g 10} beroeringe, allen Coninckrijcken der aerde: van wegen ¹¹ Manasse, sone van Iehizkia, Coninck van Iuda; om ’t gene hy te Ierusalem gedaen heeft.

9 Ofte, stellen.

g Deut. 28.25.

10 Ofte, omjaginge, omdrijvinge in alle Coninckrijcken, etc. siet Deut. 28. op vers 25.

11 2.Reg. 21.11, 12, 13, etc.

5

Want wie soude ¹² uwer ^h verschoonen, ô Ierusalem? ofte wie soude ¹³ medelijden met u hebben? ofte wie soude ¹⁴ aftreden om u nae ¹⁵ vrede te vragen?

12 Ofte, sich over u ontfermen?

h Iesa. 51.19.

13 Ofte, u beklagen?

14 Gelijckmen van den wech afgaet, om eenen vrient ofte bekenden aen te spreken, ende te vragen hoe het met hem al is. siet Iudic. 18.15.

15 D. nae uwen welstant, hoe ’t u al gaet. Siet Gen. 43. op vers 27. sy en zijn niet weerdich (wil de Heere seggen) datmen sich met hen soo veel soude moeyen, datmen eens soude vragen, oft hen wel ofte qualick gaet.

6

Ghy hebt my ⁱ verlaten, spreeckt de HEERE, ghy zijt achterwaerts gegaen: daerom sal ick mijne hant tegen u uytstrecken, ende u verderven; ick ben des ¹⁶ berouwens moede geworden.

i Ier. 5.7.

16 D. dat ick de welverdiende straffen langer soude ophouden, uytstellen, minderen ofte afwenden, gelijck ick dickwijls gedaen hebbe, maer nu des moede ben: menschelick van Godt gesproken. Vergel. Gen. 6. op vers 6.

7

Ende ick salse ^k wannen met eenen wan, in de ¹⁷ poorten des lants: Ick ¹⁸ hebbe mijn volck van ¹⁹ kinderen berooft [ende] verdaen; sy en zijn van hare ²⁰ wegen niet wedergekeert.

k Iere. 4.11.

17 D. in de lantpalen, uyterste frontier-steden, sterckten, daer op ghy u nu verlaet: gelijckmen het koorn in ofte voor de deuren wel pleegt te wannen ende te schudden, om het kaf ende stof by den wint te verstroyen ende uyt te wannen: alsoo etc. And. in de steden des lants. D. overal.

18 D. ick sal etc. ende soo in’t volgende vers.

19 Ofte, van alles wat sy hebben, ofte, hen lief is: om dat in’t volgende van de weduwen gesproken wort, ende het Hebr. woort niet alleen gebruyckt wort van beroovinge van kinderen, maer oock van andere dingen. Siet 2.Reg. 2.19. Ezech. 36.12, 13, 14, 15. met d’aenteeck.

20 D. hebben haer van haren boosen handel ende wandel niet bekeert. Siet Gen. 6. op vers 12.

8

²¹ Hare weduwen zijn my ²² meerder geworden dan zant der zeen; Ick hebbe hen over de ²³ Moeder doen komen eenen ²⁴ jongelinck, een verwoester op den ²⁵ middach: ick hebbe [hem] haestelick haer doen overvallen; ²⁶ de stadt met verschrickingen.

21 Des volcx.

22 Ofte, stercker in getal: door dien hare mannen by menichten souden omgebracht worden.

23 N. Ierusalem. And. over de Moeder der jongelingen eenen verwoester op den middach. D. over de vergaderinge der jongemanschap.

24 Den Coninck van Babel, wacker ende frisch zijnde in dit werck, als een jongelinck.

25 Vergel. bov. 6.4.

26 Hebr. de stadt, ende verschrickingen, ofte, verbaestheden, de sin kan zijn: ick sal dien jongelinck haer, T.w. de stadt Ierusalem (te vooren Moeder genoemt) met grooten schrick doen overvallen. ofte, T.w. de stadt, ende daer sal enckel schrick zijn, ofte, so datter grooten schrick sal zijn. Ofte aldus; Ick sal haestelick op haer doen vallen de stadt, ende verschrickingen.

9

²⁷ Sy, die seven baerde, is ^l swack geworden, sy heeft hare ²⁸ ziele uytgeblasen, hare ²⁹ Sonne is ondergegaen als het noch ³⁰ dach was, sy is beschaemt ende schaemroot geworden: ende haerlieder ³¹ overblijfsel sal ick ten sweerde overgeven, voor ’t aengesichte harer vyanden, spreeckt de HEERE.

27 N. Ierusalem, die soo veel volcx uytgaf, als eene vrouwe die seven, D. vele (siet Gen. 4. op vers 32.) kinderen voortbrengt.

l Amos 8.9.

28 Is gestorven van hertseer ende jammer, ende troosteloos. Vergel. Iob 11.20.

29 D. haer vreuchde, ofte bloeyende staet, is verandert in d’uyterste droeffenisse ende elende, ter tijt als sy noch in haren fleur was, ofte meende te zijn. Vergel. 2.Sam. 23.4. Amos 8.9. Mich. 3.6.

30 Ofte, haerlieder dach.

31 Die in’t eerste niet en zijn omgebracht.

10

³² Wee my, mijne Moeder, dat ghy my ^m gebaert hebt! eenen man des ³³ twists, ende eenen man des krackeels, den gantschen lande: Ick en hebbe [hen] niet op ³⁴ woecker gegeven, oock en hebben sy my niet op woecker gegeven, [noch] vloeckt my een yeder van hen.

32 De Propheet, merckende dat hy Godts oordeel niet konde afbidden, wort hertelick bedroeft, ende klaegt over sijnen moeyelicken verdrietigen staet onder sijne boose lantslieden, waertegen de Heere hem vertroost in’t volgende vers.

m Iob 3.1, etc. Ier. 20.14, etc.

33 Met welcken een yeder twist ende krackeelt. Vergel. 2.Sam. 8. op vers 10.

34 Waer uyt gemeenlick twisten ende krackeelen, schelden ende lasteren pleegt te ontstaen. De Propheet wil seggen, dat hy hen geene oorsake heeft gegeven van twist, haet ende vloeck, als niets met hen te doen hebbende, buyten des Heeren woort ende sijn beroep, daerom hy alleenlick moest lijden.

11

De HEERE seyde: ³⁵ So niet u ³⁶ overblijfsel ten goede sal zijn! so ick niet in tijt des ³⁷ quaets, ende in tijt der benaeutheyt, by den vyant voor u ³⁸ tusschen kome!

35 Een afgebroken reden in’t eedtsweeren gebruycklick. siet Gen. 14. op vers 23. ende Deut. 1. op vers 35. Godt sweert Ieremiae, dat hy sijn lijden ten besten sal veranderen, sulcx dat hy’t ter tijt van des vyants overval veel beter sal hebben, als dit boose volck. sommige nemen’t vraegs-wijse, in eenen sin.

36 Ofte, het overige van u. de sin schijnt te zijn, so ick niet sal maken dat het u wel gae in den overigen tijt uwes leven, daer in ghy sult overblijven, wanneer dit boose volck sal geplaegt worden ende omkomen: ofte, dat ick den volcke een overblijfsel behoude in’t midden der straffen.

37 D. der plagen ende elenden.

38 Ofte, voorspreke, tusschen spreke, als Iesa. 59.16. ofte, den vyant u [ten goede] doe bejegenen! D. make dat de vyant u vriendelick tractere. Siet de vervullinge hier van ond. cap. 40.1, 2, 3, 4, etc.

12

Sal oock [eenich] ⁿ yser het yser van’t Noorden ofte ³⁹ koper ⁴⁰ verbreken?

n Iere. 6.28.

39 Ofte, stael.

40 Geensins, wil Godt seggen: (Dewijle het noortsch yser veel harder, ende als stael is, gelijck de lantbeschrijvers oock betuygen) zijn dan dese lieden die u dus quellen, hardt, so ben ick noch harder, machtich genoech om hare aenslagen tegen u te breken. Doch sommige verstaen, dat Godt in dit versken wederom begint te spreken van d’aenkomste der Babyloniers van’t Noorden, welcker macht de Ioden met haer tegenweer soo weynich souden konnen wederstaen, als een gemeen yseren sweert een Noorts staelen sweert soude konnen verbreken: beyds in eenen goeden sin.

13

Ick sal u ⁴¹ vermogen ende uwe schatten tot eenen ^o roof geven, ⁴² sonder prijs: ende dat om alle uwe sonden, ⁴³ ende in alle uwe lantpalen.

41 D. rijckdom.

o Ier. 17.3.

42 Hebr. niet om prijs, ofte, niet in koop: D. om niet: sy sullen alles nae haren lust wech nemen, sonder u yets daer voor te geven.

43 Verst. sal ick sulcx doen, ofte, om uwe sonden, die ghy in alle uwe lantpalen bedreven hebt, als ond. 17.3.

14

Ende ick sal ⁴⁴ [u] overvoeren met uwe vyanden, in een lant, [dat] ghy niet en kent: want een ^{p 45} vyer is aengesteken in mijnen toorn, het sal over u branden.

44 Ofte, [de schatten] (waer van in’t voorgaende vers) overvoeren tot, etc. And. ick sal uwe vyanden doen overkomen door een lant, dat ghy niet en kent. D. ghy sult van haren pas ende aenkomste niet weten, sy sullen u overkomen door wegen ende op eene wijse, die u onbekent zijn. Sommige verstaen’t aldus: Ick sal uwe vyanden over [u] doen henen gaen. D. u tyrannichlick doen tracteren, vergel. Iob 13.13. en Psal. 129.3.

p Deut. 32.22.

45 Van oorloge, elende, plagen, verwoestinge. Vergel. ond. 17.4. ende 43.12. ende Deut. 32.22. Iob 22.20. met d’aenteec.

15

ô HEERE, ghy weet ⁴⁶ [het]; ⁴⁷ gedenckt mijner, ende ⁴⁸ besoeckt my, ende ^q wreeckt my van mijne vervolgers; en neemt my niet wech ⁴⁹ in uwe lanckmoe-

46 Mijne onschult, waer van boven vers 10. dit zijn de woorden des Propheets weder tot Godt.

47 Ten goede, als Nehe. 5.19. ende 13.31. Siet Gen. 8. op vers 1.

48 Genadichlick. Siet Gen. 21. op vers 1.

q Ier. 11.20.

49 D. terwijlen ghy dus lanckmoedichlick met mijne vervolgers handelt, dat ghyse niet en verhindert, maer uwe straffe uytstelt, so verhoedt nochtans dat sy my ondertusschen niet om’t leven brengen, gelijck sy voor hebben te doen. ofte na uwe lanckmoedicheyt, als die sal ten eynde zijn, ende ghy dit volck sult straffen, dan behoudt my. and. in, ofte, by verlenginge uwes toorns. D. terwijle ghy dit boose volck eenen langen tijt sult straffen, so maeckt doch onderscheyt tusschen hen ende my, dat ick niet met hen omkome. Vergel. Psal. 26.9.

[fol. 42v]

dicheyt [over haer]: weet dat ick om uwent wille versmaetheyt drage.

16

[Als] uwe woorden ⁵⁰ gevonden zijn, so heb ickse opgegeten, ende u woort is my geweest tot vreuchde ende tot blijtschap mijns herten: want ⁵¹ ick ben nae uwen Name genoemt, ô HEERE, Godt der ⁵² heyrscharen.

50 D. soo haest alsse voorhanden waren, my geopenbaert wierden, ofte my door uwe openbaringe zijn voorgekomen, heb ickse met grooten yver aengenomen, ende seer vlijtichlick behertigt. Vergel. Eze. 2.8. ende 3.1, 2, 3. met d’aent. ende Apo. 10.9.

51 Hebr. uwen naem is over my genoemt, ofte, uytgeroepen, dewijl ick uwe knecht ende Porpheet ben. Siet bov. 7.10.

52 Siet 1.Reg. 18. op vers 15.

17

Ick en hebbe in den raet der ^{r 53} bespotters niet ⁵⁴ geseten, noch van vreuchde opgesprongen: van wegen uwer ⁵⁵ hant heb ick ⁵⁶ alleen geseten; want ghy hebt my [met] ⁵⁷ gramschap vervult.

r Psal. 1.1.

53 Gelijck de Priesters ende valsche Propheten te dier tijt waren.

54 Vergel. Psa. 1.1.

55 T.w. uwe straffende hant, die ghy over dit volck wilt uytstrecken: ofte, om uwes bevels wille, omdat ick my t’eenemael van uwer hant, ende door uwen Geest der Prophetie, wilde laten regeren, ende u gehoorsamen. Siet Ezech. 1. op vers 3.

56 My afscheydende van de boose, verdrietich zijnde, ende weenende over hare boos heyt ende de nakende plagen. Vergel. bov. cap. 9.2. ende 13.17. item Exod. 33.7.

57 Eenen heyligen toorn, die ick uyt uwe Prophetien geschept hebbe over deses volcx hartneckicheyt tegen u, ende wrevelicheyt tegen my. Vergel. bov. 6.11.

18

Waerom is mijne ^s pijne ⁵⁸ steedts durende, ende mijne plage smertelick? sy weygert geheelt te worden: soudt ghy my ⁵⁹ gantschlick zijn als een leugenachtige? [als] wateren [die] niet ^{t 60} bestandich en zijn?

s Iere. 30.15.

58 Ofte, sterck, doordringende. Siet van het Hebr. woort Psal. 13.op vers 2.

59 Ofte, eenichsins. Hebr. zijnde zijn. D. u alle wege tegen my betoonen, als of ghy met leugen omgingt? dewijle ghy my soo stercke beloften hebt gedaen (bov. 1.17, 18, 19.) ende ick nochtans dagelicx van dit volck geplaecht, ende in perijckel ben.

t Iob 6.15. etc.

60 Die uytdroogen, verloopen, ofte wechsijpen, so dat hy bedrogen wort, die daer van meynt te scheppen, vergel. Iob 6.15. aldus wort de Propheet met onverduldicheyt, verdrietsaemheyt, wantrouwe, ende murmureringe, van wegen des volcx boosheyt, bestreden: waer op Godt hem in’t volgende onderwijst ende sterckt.

19

Daerom seyt de HEERE alsoo; So ghy sult ⁶¹ wederkeeren, so sal ick u doen ⁶² wederkeeren, ghy sult voor mijn aengesichte ⁶³ staen; ende so ghy ⁶⁴ het kostelicke van het snoode uyttreckt, sult ghy als mijn ⁶⁵ mont zijn: ⁶⁶ laet hen tot u wederkeeren, maer ghy sult tot hen niet ⁶⁷ wederkeeren.

61 Van dese onverduldicheyt ende murmureringen, (waer van in’t voorgaende) sulcx datse u van u devoir ende ampt niet af en rucken.

62 D. u als van nieuws herstellen ende bevestigen in uwen Prophetischen dienst. And. so ghy u wenden sult daer henen ick u wende, D. mijne bevelen getrouwelick verrichten, so sult ghy, etc.

63 D. my dienen, mijn knecht ende Propheet zijn ende blijven. siet 1.Reg. 17.1. ende 18.15. ende Deut. 10. op vers 8.

64 Ofte, den kostelicken van den snooden. D. de godtsalige (die voor my seer dierbaer zijn) onderscheyt van de godtloose, hen beyden onderscheydentlick ende vrymoedichlick aenseggende wat ick u belaste. Sommige verstaen hier het onderscheyden van ware ende valsche leere, Prophetie, vertroostinge, etc. ’tschijnt eene gelijckenisse te zijn, genomen van het werck der goutsmeden. Vergel. bov. cap. 6.29. ende siet oock Psal. 12. op vers 9.

65 Vergel. bov. 1.9. D. mijn rechte Propheet ende taelman.

66 Ofte, sy sullen tot u wederkeeren, raedt ende troost by u soeckende. Siet ond. 37.3.

67 Dat ghy door kleynherticheyt ofte menschelicke vreese soudt beswijcken, hen in hare boosheyt toegeven, voegen ofte byvallen, item raet ende troost van hen soecken.

20

Want ick ⁶⁸ hebbe u tegen dit volck gestelt tot eenen koperen vasten ^v muer; sy sullen wel tegen u strijden, maer u niet overmogen: want ick ben met u, om u te behouden ende om u uyt te rucken, spreeckt de HEERE.

68 Ofte, ende ick sal u stellen, ofte, ick stelle u. T.w. als van nieuws. Vergel. cap. 1.18.

v Ier. 1.18.

21

Ia ick sal u rucken uyt de hant der boosen: ende ick sal u verlossen uyt de hantpalme der Tyrannen.